مبحث چهلم طرح صالحین: روز پرستار

پرستار فرشته رحمت براى بيمار است. آن‏وقت كه بيمار از همه جا دستش كوتاه است، در آن ساعاتى كه حتى همسر، فرزندان و پدر و مادر بيمار هم بالاى سرش نيستند، چشم اميدش بعد از خدا به پرستار است و اين پرستار است كه مثل ملائكه آسمانى، مثل فرشتگان رحمت، به دردها، مشكلات و نيازهاى جسمى و عاطفى او پاسخ مى‏دهد، اينها خيلى مهم است، اينها پيش خداى متعال فراموش نمى‏شود. البته ممكن است هيچ چشمى هم اين زحمت شما را نبيند. خيلى از زحماتى كه شما مى‏كشيد و رنجهايى كه مى‏بريد، كسى آنها را نمى‏بيند. گاهى يك لبخند شما به بيمار دل افسرده، به او جان دوباره مى‏دهد. چه كسى اين لبخند را مى‏بيند؟(3/4/1383) 

*پرستارى؛ سخت‏ترين مشاغل‏ 
پرستار، انسان مهربانى است كه با رفتار و اخلاق و خدمات خود، سلامت بيمار را به او هديه مى‏كند. اگر طبيب، درمان خود را به انجام رساند، اما خدمات پرستارى نباشد، تأمين سلامت بيمار دشوار است. هر كس كه از خدمات پرستاران مهربان برخوردار شده باشد، مى‏فهمد و مى‏داند كه نقش پرستاران در هديه‏كردن سلامت به بيماران، چقدر مؤثر است. اين موجود بشرى كه كار فرشته‏گون انجام مى‏دهد، با سختي‌هاى زيادى روبه‏رو است؛ بيمارهاى گوناگون، اخلاق تند و به ستوه‏آمده بيمار در بستر و روى تخت بيمارى، مشكلات ناشى از وضع بيمار، بيماري‌هاى سخت و احياناً واگير، فضاى گرفته بيمارستان، همه اينها چيزهايى است كه اين حرفه را با همه شرافت و قداستش، در شمار يكى از سخت‏ترين مشاغل قرار مى‏دهد.(3/5/1380) 

*پرستارى؛ ارزشمندترين حرفه‏ها 
اگر بخواهيم ارزش خدمات مختلفى را كه قشرهاى مردم به يكديگر تقديم مى‏كنند، اين‏گونه محاسبه كنيم كه هر خدمتى كه مستقيماً به انسان ارتباط پيدا مى‏كند، هر خدمتى كه نوعى غمگسارى نسبت به انسانهاى ديگر است، هر خدمتى كه تقديم‏كننده آن خدمت، رنج بيشترى مى‏برد و هر خدمتى كه از روى علم و معرفت و آگاهى و تحصيلات است، ارزشش بيشتر است، در اين صورت گمان مى‏كنم كه خدمت پرستارى، جزو ارزشمندترين حرفه‏ها و خدمتگزاري‌ها خواهد بود، چون پرستار، هم مستقيماً با انسان سر و كار دارد، هم غمگسار انسانى است كه به غمگسارى و همدردى و كمك او نياز دارد و هم اين‏كه بحمدالله، كارى از روى دانش و تحصيلات و علم است.(20/7/1373) 

*پرستار در يك تلاش و چالش دائمىِ روحى و روانى است، فقط مسئله جسم او نيست. خستگى روحى، مواجهه با بيمار و دردمند و احساس وظيفه اينكه بايد براى اين دردمند و بيمار، هم علاج جسمانى، هم علاج روحى و معنوى تقديم كند، مسئله بسيار فرساينده‏اى است، كار سنگينى است. اين وظيفه سنگين را پرستاران بر عهده گرفته‏اند. 

مطمئن باشيد كه هر لحظه‏اى، ثانيه‏اى، دقيقه‏اى كه در اين كار، با توجه به احساس تكليف در مقابل بيمار، در مقابل انسان دردمند مى‏گذرانيد، يك حسنه‏اى را از خداى متعال و يك پاداش اجرى را از حضرت ربوبى دريافت مى‏كنيد. 
هيچ ثانيه‏اى در محاسبات الهى از بين نمى‏رود. نبايد تصور كرد كه لحظات دشوار براى يك پرستار بر بالين يك بيمار، در محاسبات الهى مورد غفلت قرار خواهد گرفت، اينجور نيست. هر لحظه‏اى كه مى‏گذرانيد و هر تلاشى كه مى‏كنيد، هر كفّ نفسى كه در مقابل سختى‏ها از خود نشان مى‏دهيد، اين يك حسنه‏اى است، يك كار درخور اجر است و خداى متعال همه اين لحظات را ثبت مى‏كند. اين كارهاى دشوار را كه تأثيرهاى بزرگ و مهمى دارد، بايد قدر دانست. 

يك روايت‏ 
در روايت هست كه كسى كه بر سر بيمار مى‏رود، مثل كسى است كه در رحمت الهى غوطه‏ور مى‏شود. ممكن است بعضى تعجب كنند كه مگر بر سر بيمار رفتن چه خصوصيتى دارد. خود شما كه نياز بيمار و تأثير كار خودتان را مى‏دانيد، مى‏فهميد كه چرا چنين پاداش بزرگى براى بيماردار و پرستار گذاشته شده است، چون تأثير آن تأثير غيرقابل محاسبه و برتر از محاسبات معمولى است. 
روحيه دادن به مريض گاهى از دادن داروى او بسيار حيات‏بخش‏تر و مؤثرتر است، اين روحيه را شما مى‏دهيد. در دعاها مى‏خوانيم: "اللهم انى اسألك موجبات رحمتك "؛ رحمت الهى را كه بى‏محاسبه و بى‏جهت به كسى نمى‏دهند، بايد التماس كرد پيش خدا تا موجبات رحمت را به ما بدهد، يعنى آن كارى را انجام بدهيم كه موجب رحمت مى‏شود تا بعد خدا رحمت خودش را بفرستد. اين كار، برترين موجبات رحمت است، كه خيلى مغتنم و خيلى باارزش است.(3/4/1383) 

*پرستاران! متقن و كامل‏ 
به پرستاران و همچنين به قابله‏هاى محترم (عرض مى‏كنم) كه قدر اين خدمت، اين نعمت بزرگ را بشناسند، همچنانى كه مردم به چشم تكريم به آنها بايد نگاه كنند، خودشان هم به اين شغل خود به چشم تكريم نگاه كنند كه خود اين كرامت‏دادن به خود، قدر خود را دانستن، نقش عظيمى دارد در همه قشرهاى گوناگون در كيفيت انجام كار. 
توصيه اول ما به همه اين است كه آن كارى را كه محول به آنها است، با شوق، با علاقه قدر بدانند، ارج بنهند، اهميت بدهند و كار را درست انجام بدهند. مكرر اين گفته پيامبر عظيم‏الشأن را عرض كرديم كه فرمود: "رحم الله إمرا عمل عملا فاتقنه "؛ رحمت خدا بر آن انسانى كه كارى را به دست مى‏گيرد و آن را متقن و درست و كامل انجام مى‏دهد. اين در مورد من، شما، يكايك افراد كارگر، معلم، پرستار و ساير مشاغل و حرفه‏ها و مسؤوليت‌ها صادق است. كارى را كه به عهده گرفتيم، آن را متقن و كامل انجام بدهيم.(9/2/1388) 

* من به پرستاران عزيزمان - چه مردان پرستار و چه زنان پرستار - عرض مى‏كنم: شما كه اين توفيق را پيدا كرده‏ايد و اين كار بزرگ را برعهده گرفته‏ايد و اين خدمت باارزش را انجام مى‏دهيد، آن را گرامى هم بداريد. نگذاريد كه خداى ناخواسته با يك قصور يا تقصير يا برخورد نامناسب، كارى به اين عظمت و ارزشمندى مخدوش شود. اين خدمت را هر چه بيشتر و صحيح‏تر ارائه دهيد، نظام امور زندگى مردم بهتر خواهد شد و اجر و ثواب شما هم بالاتر خواهد بود.(20/7/1373) 


* لزوم تدوين منشور اخلاقى پرستارها 
لبته تكاليف هم سنگين است. به تكاليف هم بايد توجه كرد. اخلاق پرستارى، مثل اخلاق پزشكى يك فريضه است، يك وظيفه است. اجر شما بسيار زياد است، تكليف شما هم بسيار سنگين است، چون بيمار انسانى، يك ماشين نيست، يك مجموعه آهن و فولاد و پيچ و مهره نيست، فقط جسم نيست. 
روح انسان، احساسات انسان، عواطف انسان، به خصوص در هنگامى كه مريض است، دردمند است، خيلى نيازمند لطف است، نيازمند نوازش است. گاهى يك لبخند شما، از دارو و درمانى كه براى اين بيمار به كار مى‏رود، ارزشش بيشتر است، اثرش بيشتر است. بيمار دچار آشفتگى است، دچار ناراحتى است - به خصوص بيماران سخت - كمك به او، فقط كمك به جسم او نيست، جسم او را با دارو و درمان و تزريق و تدابير پزشكى بايستى علاج كرد، اما روح او با محبت، با لطف، با نوازش، با مهربانى درمان مى‏شود. گاهى اين درمان روحى، حتّى جاى درمان جسمى را هم مى‏گيرد، اين، هم علمى است، هم به تجربه ثابت شده است كه شادى روح انسان، شادى عصبى و احساسى انسان، بر روى جسم او تأثير مثبت مى‏گذارد. اين، دست شما است، در اختيار پرستاران است. 
حقيقتاً بايد منشور اخلاقى پرستارها فراهم شود، ميثاق پرستارى و معاهده پرستارى بايد تعليم داده شود و تدريس شود، پرستار عظمت كار خود را - كه طبعاً اين عظمت كار، ملازم با اهميت شخصيت خود او است - بداند، كار را آنچنان كه شايسته است، انجام دهد.(1/2/1389) 

*مسئولان و مردم 
كسانى كه در زمينه‏هاى مختلف، برنامه‏ريز و تصميم‏گيرند، بايد به اين شغل با اين چشم نگاه كنند و برطبق اين خصوصيت، درباره آن تصميم بگيرند. مردم هم كه به خدمتگزاران جامعه در همه رده‏ها، به چشم احترام نگاه مى‏كنند، بايد با اين چشم به اين شغل و شاغلان زحمتكش آن نگاه كنند. احترام پرستار لازم است. پرستار بايد اين را احساس كند كه براى شغل و مسئوليت و تلاش او، مردم و جامعه و مسئولان اهميت قائلند. اين، سختي‌ها را براى او آسان مى‏كند.(3/5/1380) 

* فرهنگ جامعه بايد اهميت كار پرستار را بشناسد 
بايد فهم عمومى جامعه و فرهنگ عام مردم ما اين مطلب را به درستى درك كند كه براى حفظ سلامتى در جامعه، اهميت پرستارى در طراز اول قرار دارد، يعنى اگر بهترين پزشكان و جراحان كار خودشان را با بيمار به بهترين وجه انجام دهند، اما از آن بيمار پرستارى نشود، به‏طور غالب، كار آن پزشك يا جراح عاليقدر بى‏فايده خواهد بود. نقش پرستارى و بيماردارى در حفظ سلامت و بازگشت سلامت بيمار، نقش درجه اول است؛ معادل است با نقش يك پزشك ماهر. بسيارى از اين نكته غفلت دارند، لذا آن وزن و ارزشى كه بايد براى پرستار در نظر گرفته شود، از ذهن آنها مغفول مى‏ماند و به آن توجه نمى‏كنند.(3/4/1383) به نظر من همه مردم ما و همه كسانى كه به سرنوشت بيماران و به سلامت كشور اهميت مى‏دهند، بايستى به قشر پرستار توجه و محبت و اهميت نشان بدهند؛ چه مسئولان، چه آحاد مردم. فرهنگ جامعه بايد اهميت كار پرستار و دشوارى آن را بشناسد.