تاریخچه دیابت

دیابت شیرین اولین بار در سال 1552 قبل از میلاد در پاپیروس های مصری توصیف شد،حشرات دور ادرار  شیرین کسانی که ادرار زیادی دفع می کردند،جمع می شدند و افرادی که ادرار شیرین را می چشیدند، می توانستند به تشخیص برسند.البته خود واژه دیابت توسط(( آراتئوس))،پزشک برجسته ای که در قرن دوم بعد از میلاد در اسکندریه  و رم می زیست ،ابداع گشت.او از واژه ((دیاباینو)) به معنی عبور کردن از برای توصیف حالتی استفاده نمود که در آن مقدار زیادی ادرار از کلیه ها عبور می کرد.واژه لاتین ((ملیتوس)) به معنی شیرین مثل عسل نیز در قرن 18 اضافه شد.

(( آراتئوس))

  دیابت چیست؟

ديابت يك بيماري مزمن است كه وقتي پانكراس (لوزالمعده ),انسولين توليد نمي كند يا وقتي كه بدن نمي تواند از انسولين توليد شده استفاده موثر كند اتفاق مي افتد‏.‏

انسولین در بدن چه نقشی دارد؟

بیشتر تنطیم گلوکز بدن کار و مسئولیت انسولین است.(گلوکز منبع اصلی تامین سوخت سلول های بدن است) بعد از صرف غذا میزان گلوکز خون افزایش می یابد.در این هنگام انسولین از سلول های بتای جزایر لانگرهانس لوزالمعده(پانکراس) ترشح یافته و میزان گلوکز خون را کاهش می دهد.کاهش گلوکز خون باعث کاهش میزان انسولین می گردد.پس می توان گفت ((توقف توليد انسولين يا استفاده نكردن ازانسولين هر دو باعث افزايش گلوكز درخون مي شود‏.))‏ و دیابت در واقع بیماریی است که میزان گلوکز خون در آن افزایش دارد.

مولکول انسولین.پانکراس

ديابت چهار نوع اصلي دارد:

افرادي كه ديابت نوع اول دارند يعني مقدارخيلي كمي انسولين توليدمي كنند و يا اصلا انسوليني در بدنشان توليد نمي شود و لازم است كه براي ادامه زندگي انسولين تزريق كنند. این نوع بیماری به دلیل نشانه های بالینی خوبی که دارد سریع تر از نوع دوم قابل تشخیص است. دیابت نوع 1 یا دیابت نوجوانان، که نوعی بیماری خودایمنی است و در نتیجه تخریب نابجای سلول‌های مولد انسولین بوسیله دستگاه ایمنی بدن رخ می‌دهد. علت این بیماری که معمولا افراد را در سنین نوجوانی درگیر می‌کند، دقیقا مشخص نیست و علاجی هم برای آن وجود ندارد.

این بیماران مجبورند از همان ابتدا با تزریق انسولین خارجی کمبود این هورمون را در بدن رفع کنند و قند خود را در حالت عادی نگه دارند.

نوع دوم ديابت افرادي هستند كه نمي توانندازانسولين استفاده موثركنند .آنها مي توانند بيماريشان را تنها با تغيير روش زندگي كنترل كنند ومعمولا بيشتربه داروهاي خوراكي نيازدارند و كمتر به تزریق انسولين نیازمند هستند‏.‏ قابل ذكراست ,طبق آماربيش از‏90 ‏درصدازموارد ديابت درجهان ديابت نوع دوم است ‏.‏ ممكن است افراد مبتلا به ديابت نوع دوم علايم مشابه نوع اول داشته باشند,اما اين علايم كمتر ظاهر شود,اكثرا افراد مبتلا به اين نوع ديابت علايمي ندارند و فقط بعد از چند سال به واسطه بيماري ديگري متوجه آن مي شوند‏.‏ دیابت نوع 2 یا دیابت بزرگسالان معمولا در میانسالی بروز می‌کند و  زمینه ارثی در ایجاد آن دخیل است. این نوع دیابت به علت مقاومت پیدا کردن سلول‌های بدن به انسولین رخ می‌دهد.

لوزالمعده مبتلایان به این نوع دیابت انسولین تولید می‌کند، اما این مقدار آنقدر کافی نیست که سطح قند خون یا گلوکز را در حد عادی حفظ کند. یک عامل مهم در ایجاد مقاومت به انسولین و بالارفتن قند خون در این بیماران چاقی آنهاست.

دیابت نوع 2 نیز علاجی ندارد، اما کارهای مختلفی می‌توان برای اداره درمانی و نیز پیشگیری از آن انجام داد. برای کنترل و جلوگیری از این بیماری باید رژیم غذایی سالم مصرف کرد، به مقدار کافی ورزش کرد و وزن خود را متعادل نگهداشت.

بیمارانی که این اقدامات در آنها موثر واقع نشود، معمولا تحت درمان با قرص‌های خوراکی پایین‌آورنده قند خون قرار می‌گیرند؛ البته ممکن است در درازمدت این قرص ها تاثیر خود را از دست بدهند و بیمار مجبور شود با تزریق انسولین قند خون خود را طبیعی نگهدارد.

نوع سوم ديابت دربعضي موارد حاملگي اتفاق مي افتد, اما معمولا پس از حاملگي برطرف مي شود

نوع چهارم دیابت ناشی از نقایص ژنتیکی در کارکرد سلول های ترشح گر انسولین و یا در عملکرد انسولین است.

با توجه به اهمیت دیابت نوع 1و2 در این مقاله به این دو نوع پرداخته می شود و نوع 3 آن در مقاله ای به تفصیل مورد بحث قرار می گیرد.

علايم ديابت نوع اول

تشنگي بيش ازحد,گرسنگي دايمي ,تكررادرار,كاهش وزن ناگهاني ,خستگي مفرط و تاري ديد مي باشد‏.‏‏ به نظرمي رسدعوامل خطردرابتلا به ديابت نوع اول دوعامل ژنتيكي ومحيطي باشد,عوامل محيطي مانند ويروس ها و برخي موادغذايي  مي توانند عاملي براي ابتلا به ديابت نوع اول باشند اگرچه اثر آن ها كاملا به اثبات نرسيده است ‏.

علل شايع شيوع دیابت نوع 2 عبارتند از:

ناكافي‌ بودن‌ انسولين‌ توليد شده‌ از لوزالعمده‌ براي‌ حفظ‌ كار طبيعي‌ سلول‌هاي‌ بدن‌ ،اختلال‌ در استفاده‌ از انسولين‌ در سلول‌هاي‌ بدن‌ به‌ علل‌ نامعلوم‌ .عوامل افزايش دهنده اين بيماري عبارتند از:چاقي‌ در بزرگسالان‌ ،استرس‌ ،حاملگي‌ ، استفاده‌ از بعضي‌ از داروها، مثل‌ قرص‌هاي‌ ضدبارداري‌، داروهاي‌ ادرارآور از نوع‌ تيازيدي‌، كورتيزول‌ يا فني‌توئين‌

دیابت و عوارض آن:

ديابت بيماري مزمني است كه درطول زندگي فرد بايد دقيقا كنترل شود,بدون مراقبت صحيح ,قندخون مي تواند بالا برود كه اين امر در دراز مدت به بدن آسيب مي رساند و باعث اختلال در بافت ها واندام هاي مختلف بدن مي شود‏.‏ دركوتاه مدت وبلندمدت عوارض ديابت شامل بيماري قلبي وعروقي ,بيماري كليه (نفروپاتي ديابتي ),بيماري اعصاب (نوروپاتي ديابت )وبيماري چشم (رتينوپاتي ديابتي)مي گردد‏.با توجه به اينكه بيماريهاي قلبي وعروقي ناشي ازديابت شامل آنژين صدري , حمله قلبي ,ايست قلبي وسكته مغزي مي باشد,مي توان گفت كه بيماري هاي قلبي و عروقي بيشترين مورد مرگ ومير درافراد ديابتي وعلت اول مرگ دركشورهاي صنعتي است ‏.‏ 
همچنين نتيجه افزايش وپيشروي آرام پروتيين درادرار,عاقبت منتج به نارسايي كليه مي شود‏.‏ 
اين اتفاق معمولا سال ها بعد ازاولين تشخيص ديابت رخ مي دهد و اگر فشار خون و قندخون درست كنترل شود اين اتفاق به تاخيرمي افتد‏.‏ دربيشتركشورهاي توسعه يافته درحال حاضر ديابت علت بيشترين موارد نارسايي كليه ,وابستگي به دياليز یا پيوندكليه است ‏.‏ بااشاره به اينكه ديابت مي تواندعامل صدمه زدن به رشته هاي اعصاب شود, مي توان گفت كه كرخي وبي حسي پاها شايع ترين علامت بيماري اعصاب بوده كه در اثرآسيب به اعصاب پا ايجاد مي شود‏.‏ نوروپاتي يا بيماري هاي اعصاب درپاره اي ازموارد مي تواندبه دردهاي شديد منجرشوداما بيشترمواقع بدون درد پيش مي رود‏.‏درنتيجه نبودعلايم نوروپاتي ديابتي احتمال زخم پا يا قطع عضو وجود دارد‏.‏ همچنين ديابت بيشترين علت نابينايي درافراد جوان و كارآمد درجهان توسعه يافته نيزمي باشد‏ .

عوامل خطر در ابتلا به نوع دوم ديابت نيزاضافه وزن وچاقي ,بي تحركي,رژيم غذايي با چربي بالاو فبيركم ,نژاد,سابقه فاميلي ,سن و وزن كم هنگام تولد است ‏.‏ هر چه بيشتر فردي عامل خطرداشته باشد بيشتردرمعرض خطرابتلا به ديابت مي باشد‏.‏ گفتني است ,خطرابتلا به ديابت در مردها و زن ها همراه با افزايش وزن به شدت روبه افزايش است ‏.‏ افزايش شيوع ديابت نوع دوم درهمه دنيا بخصوص دركشورهاي درحال توسعه گروه هاي خاص و كودكان نوعي اعلام خطراست كه اغلب ناشي ازاضافه وزن است ‏.‏

در چه شرايطي بيمار مي بايستي به پزشک مراجعه کند:

اگر شما يا يكي‌ از اعضاي‌ خانواده‌ تان علايم‌ ديابت‌ شيرين‌ را داريد. 
اگر يكي‌ از موارد زير هنگام‌ درمان‌ رخ‌ دهد: 
ـ ناتواني‌ در فكر كردن‌ همراه‌ با تمركز
- ضعف
- تعريق
- رنگ‌ پريدگي
- تند شدن‌ ضربان‌ قلب 
- تشنج
- اغما (ممكن‌ است‌ نشان‌دهنده‌ پايين‌ افتادن‌ قندخون‌ باشند). بلافاصله‌ كمك‌ بخواهيد. 
ـ بي‌حسي
- سوزن‌ سوزن‌ شدن
- يا درد در پاها يا دست‌ها 
ـ عفونتي‌ كه‌ در عرض‌ 3 روز خوب‌ نشود. 
ـ درد قفسه‌ سينه‌ 
ـ بدتر شدن‌ علايم‌ اوليه‌ علی ‌رغم‌ پايبندي‌ به‌ درمان

عوامل ارثي

محققيني كه بر روي دوقلوهاي يكسان و خانواده بيماران مبتلا به مرض قند تحقيق مي كنند كشف كرده اند كه نقش عوال ارثي در ابتلاي به هر دو نوع مرض قند اهميت دارد. در دوقلوهاي يكسان در صورتي كه يكي از آنها به مرض قند نوع 1 دچار باشد، 50 درصد احتمال دارد كه ديگري نيز به مرض قند مبتلا شود. اما در مورد مرض قند نوع 2، اگر يكي از دوقلوها به اين بيماري دچار شود، ديگر حتماً به بيماري مبتلا خواهد شد. بسيار مشكل است كه پيش بيني كنيم كه چه كسي بيماري را به ارث مي برد. در تعدادي از خانواده ها اين بيماري شديداً بين افراد خانواده شايع است و اين افراد استعداد زيادي در ابتلاء به اين بيماري دارند. دانشمندان در اين خانواده ها موفق به پيدا كردن چندين ژن شده اند كه احتمالاً مسئول ايجاد اين لوزالمعده را شروع كند كه چندين سال بعد اثر خود را نشان دهد.

شرايط محيطي

افرادي كه به مرض قند نوع 2 مبتلا مي شوند اغلب رژيم غذايي غير متعادلي داشته و چاق هستند. بطور قابل توجهي، افرادي كه از كشورهايي كه مرض قند در آنجاها زياد شايع نيست به كشورهايي مهاجرت مي كنند كه اين بيماري در آنجا شيوع بيشتري دارد، آنها نيز در معرض خطر بيشتري براي ابتلاي به اين بيماري قرار مي گيرند. تغييرات عمده در نحوه زندگي نيز مي تواند احتمال ابتلاء يك  شخص به ديابت را افزايش دهد. يك مثال خوب در اين مورد، افراد جزيره نائورو مي باشد. وقتي در اين جزيره معادن فسفات كشف شد، مردم اين جزيره پول زيادي بدست آوردند و ثروتمند شدند. در نتيجه رژيم غذايي آنها نيز تغيير نمود و اضافه وزن پيدا كردند و بيشر از گذشته مستعد ابتلاء به مرض قند شدند.
تمام اين موارد به اهميت ارتباط بين رژيم غذايي، محيط زندگي و ابتلاء به مرض قند اشاره دارند. با اينحال هيچ ارتباط دقيقي بين بروز مرض قند و مصرف قند و شيريني ديده نشده است.


مرض قند ثانويه

تعداد كمي از افراد هم وجود دارند كه بروز مرض قند در آنها بعلت ايجاد بيماري ديگري در لوز المعده مي باشد. براي مثال بيماري پانكراتيت (التهاب لوزالمعده) مي تواند باعث تخريب قسمت بزرگي از لوزالمعده شود. بعضي از افرادي كه به بيماريهاي هورموني دچار هستند مثل سندرم كوشينگ (افزايش توليد هورمون استروئيد در بدن) يا آكرومگالي (افزايش توليد هورمون رشد در بدنت) ممكن است به عنوان يك عارضه جانبي از بيماري اصلي شان، به مرض قند نيز مبتلاء شوند. همچنين لوزالمعده مي تواند بر اثر مصرف زياد و طولاني مدت الكل نيز دچار آسيب شود.


استرس ها

گرچه بسياري از افراد، وقوع ابتلاء به مرض قندشان را به بروز وقايع استرس زايي مثل تصادفات يا ساير بيماريها ربط مي دهند اما اثبات يك ارتباط مستقيم بين استرس و مرض قند دشوار مي باشد. توضيح اين مسئله ممكن است در اين حقيقت نهفته باشد كه افراد، پزشكشان را به دليل بعضي از وقايع استرس زا ملاقات مي كنند و در همين ملاقات ها است كه تصادفاً مرض قندشان تشخيص داده مي شود.