زگیل چیست و چرا به وجود می آید

زگیل ضایعه بدشکل و مزاحمی است که همه ما با دیدنش سعی می‌کنیم به هر طریق از دستش خلاص شویم و درمان‌های مختلفی را هم برای نابودی آن امتحان می‌کنیم؛ مانند چسب زگیل یا استفاده از داروهای گیاهی، اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید منشا زگیل چه بوده و بهترین راه‌ درمان آن چیست؟

دکتر مجتبی امیری متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله درباره این ضایعه می‌گوید.

زگیل چیست و چرا به وجود می آید؟
زگیل ضایعه پوستی مخاطی است که بر اثر ویروسی به نام پاپیلومای انسانی ایجاد می شود. این ویروس از دسته ویروس های حاوی دی ان ای است. تابه حال بیش از صد نوع از این ویروس شناسایی شده است. بعضی ویروس ها فقط در نواحی خاصی از بدن ظاهر شده، براساس نوع و محل درگیری و شکلشان تقسیم بندی می شود. تعدادی از ویروس ها در ناحیه سطحی پوست متمرکز می شود و شروع به تکثیر می کند ولی این تکثیر خطرناک نیست. بنابراین سلول های اپیدرمی زیاد می شود و برجستگی ناصاف در سطح پوست به وجود می آورد که گاهی کوچک است و گاه نیز بسیار بزرگ می شود.

آیا این ضایعات، مشکلی برای بیماران به وجود می آورد؟
زگیل ضایعه خوش خیم است و مشکلی برای فرد ایجاد نمی کند ولی زگیل هایی که در ناحیه تناسلی رشد می کند، احتمال بدخیم شدن دارد. زگیل های تناسلی در زنان گاه موجب سرطان دهانه رحم می شود و زنانی که مبتلا به این نوع زگیل هستند باید تحت نظر پزشک هرازگاه آزمایش هایی انجام دهند.

زگیل ها به چند دسته تقسیم می شود؟
برخی زگیل ها در نواحی کف دست و پا رشد می کند، اما به دلیل این که اپیدرم این ناحیه ضخیم است، زیاد برجسته نمی شود. این نوع زگیل کسانی را بیشتر درگیر می کند که دچار صدماتی به کف دست و پا می شوند یا سربازانی که مدت های طولانی پوتین را از پا درنمی آورند. البته در این شرایط گاه زگیل با میخچه اشتباه گرفته می شود، اما تفاوت این دو این است که میخچه ناشی از فشار واردشده به پوست است و در نگاه ظاهری، تغییری در خطوط سطح پوست دیده نمی شود و با اصلاح فشار، عارضه خود به خود برطرف می شود ولی زگیل شکل دیگری دارد که همه با اشکال آن آشنا هستیم. یک بیماری ویروسی است که به خود فرد و دیگران منتقل می شود. نوع بعدی در ناحیه گردن و تنه دیده می شود. یک نوع از آن نیز در ناحیه تناسلی است که با تماس جنسی به شریک جنسی انتقال می یابد. بعضی هم در حفره دهانی و مخاط دیده می شود که معمولا سطح ناصاف ندارد.

این ویروس ها از چه طریقی منتقل می شوند؟
پوست سالم سطح سد دفاعی قوی دارد و براحتی میکروب از آن عبور نمی کند. پس برای ورود ویروس نیاز به خراشیدگی است. بنابراین تماس جنسی، تراشیدن با تیغ یا خراش در ناحیه پوست، قدرت سرایت و تکثیر ویروس را بالا می برد.

آیا بلافاصله بعد از تماس، ضایعات ظاهر می شود؟
ویروس دوره کمون یا نهفتگی دارد. این دوره در دست و پا تا یک سال هم طول می کشد، ولی در ناحیه تناسلی بین سه ماه تا دو سال است، یعنی فردی که تماس جنسی مشکوک دارد، شاید تا دو سال هیچ علامتی نداشته باشد.

آیا می توان به طور کامل زگیل را ریشه کن کرد؟
تاکنون درمان خاصی برای زگیل دست و صورت یا ناحیه تناسلی یافت نشده و عمدتا روش ما درمان پیشگیری و تخریبی است. در گذشته از ترکیبات موضعی اسید سالیسیلیک یا لاکتیک اسید همراه با کوتر استفاده می شد، اما امروزه کرایوتراپی با استفاده از هیدروژن مایع بهترین روش محسوب می شود و نتیجه خوبی می دهد. گاهی از لیزر استفاده می شود، ولی هزینه آن بالاست و ضرورتی برای استفاده از آن نیست، چون کرایو نیز مانند لیزر عمل می کند. تعداد جلسات درمانی بسته به محل ضایعه و نوع آن بین یک تا پنج جلسه است. مهم این است که زگیل را در مراحل اولیه و وقتی ضایعه کوچک است درمان کنیم تا هم قدرت انتقال را از بین ببریم و هم با روش سریع تر درمان را انجام دهیم.

افرادی که زگیل تناسلی دارند، ممکن است زگیل دست و پا هم داشته باشند یا برعکس؟
خیر، زگیل ها همان طور که گفته شد، انواع گوناگون دارند و هر نوع در ناحیه ای خاص رشد می کنند. زگیل تناسلی به ناحیه صورت منتقل نمی شود.

چسب هایی برای درمان زگیل در داروخانه به فروش می رسد. آیا این چسب ها مفید است؟
این چسب ها حاوی اسید سالیسیلیک است و برای زگیل های کوچک و در مراحل اولیه استفاده می شود. درمان با چسب چندان اثر نمی کند، ولی قطره ها بهتر عمل می کند. زگیل ریشه دارد و ریشه باید از بین برود. وقتی از چسب استفاده می شود، سطح رویی زگیل از بین می رود و ریشه باقی می ماند. از بین بردن ریشه با قطره کمی دردناک است و بیماران از ادامه درمان قطره منصرف می شوند و ریشه همچنان باقی می ماند و زگیل عود می کند. بنابراین کرایوتراپی روش مناسب تری است. گاهی زگیل را با نخ می بندند که این کار بی فایده است و فقط در تکمه های گوشتی نتیجه بخش است، اما این روش هیچ وقت توصیه نمی شود، چون احتمال عفونت بالاست.

بعضی کودکان هم زگیل دارند، ولی خود به خود و بدون نیاز به درمان بهبود می یابند. علت چیست؟
یکی از دلایل بروز زگیل، ضعف سیستم ایمنی است. کودکان سیستم ایمنی ضعیفی دارند و در برابر زگیل چندان مقاوم نیستند، اما با بالاتر رفتن سن و قوی تر شدن سیستم ایمنی زگیل ها از بین می رود که این درصد بسیار کم است. البته بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک و کسانی که داروهای سرکوب کننده ایمنی استفاده می کنند، مصرف کنندگان کورتون یا بیماران پیوندی و افرادی که کارهای خشن انجام می دهند و مدام خراش و آسیب به پوست آنها وارد می شود (مثل قصاب ها) بیشتر مستعد ابتلا به زگیل دست و صورت و پا هستند، ولی زگیل تناسلی فقط از راه تماس جنسی ایجاد می شود و در افرادی که از کاندوم یا یک وسیله پیشگیری محافظتی استفاده نمی کنند و شریکان جنسی متعدد دارند، دیده می شود.