متن نشریه (دو ماهنامه) خلق - شماره نهم

سرمقاله
نويسنده: سرمقاله
صفحه 4 الي 5 نسخه چاپي

انسان موجودي محدود به زمان و مكان است و رابطه متقابلي ميان او و اين دو وجود دارد؛ به‌گونه‌اي كه هم انسان بر زمان و مكان تأثيرگذار است و هم اين دو بر انسان. از اين رو، مكان نقش انكارناپذير و اساسي در رشد و تكامل و سير و سلوك دارد و يكي از دستورهاي حكيمانه و سازنده در متون ديني ما، هجرت كردن از محيط و مكاني است كه انسان به خاطر عواملي نمي‌تواند به وظايف ديني خود عمل كند و بايد بدين منظور به محيط و منطقه امن ديگري بار سفر بندد. علت اين دستور آن است كه اسلام به منطقه خاصي محدود نيست و علائق افراطي به محيط تولد و زادگاه نبايد مانع از هجرت باشد. خداوند متعال در سورة مباركه نساء مي‌فرمايد: «إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الأرْضِ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا فَأُولَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءَتْ مَصِيرًا؛ فرشتگان به كساني كه جان آنها را گرفتند، در حالي كه به خود ستم كرده بودند، گفتند: شما در چه حالي بوديد. در جواب گفتند: ما در سرزمين خود تحت فشار و مستضعف بوديم. آنها [فرشتگان] گفتند: مگر زمين خدا پهناور نبود كه مهاجرت كنيد؟ آنها (عذري نداشتند و) جايگاهشان دوزخ است».1
گاه بعضي پرندگان براي حفظ حيات ظاهري خود، هزاران كيلومتر را پرواز مي‌كنند تا با تغيير مكان، بتوانند زيستگاه مناسب‌تري را براي خود بيابند. آيا انسان براي حفظ حيات معنوي خود كه سرمايه اصلي او در زندگي ابدي است، نبايد به اين امر مهم توجه كند؟!
به علاوه آنكه هجرت نقطه عطفي در تكامل انسان است و بركات مادي و معنوي در پي دارد؛ همان گونه كه در سوره مباركه نساء مي‌فرمايد: «وَمَنْ يُهَاجِرْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يَجِدْ فِي الأرْضِ مُرَاغَمًا كَثِيرًا وَسَعَةً وَمَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا؛ كسي كه در راه خدا هجرت كند، جاهاي امن فراوان و گسترده‌اي در زمين مي‌يابد و هر كس به عنوان مهاجرت به سوي خدا و پيامبر از خانه خود بيرون رود، سپس مرگش فرا رسد، پاداش او بر خداست و خداوند آمرزنده و مهربان است».2
مبدأ تاريخ اسلام نيز، بنا به پيشنهاد مولاي متقيان علي عليه السلام ، هجرت رسول اعظم صلي الله عليه و آله و سلم قرار داده شده كه نشان دهنده اهميت هجرت است. البته مقدمه هجرت مكاني، هجرت باطني از ظلمت به نور است؛ هجرت از آنچه با اصالت و ارزش‌هاي انساني منافات دارد. امام علي عليه السلام مي‌فرمايد: «انما المهاجرون الذين يهجرون السيئات و لم يأتوا بها؛ مهاجران واقعي آنهايند كه از گناهان هجرت مي‌كنند و مرتكب آنها نمي‌شوند».3
پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نيز فرمود: «من فرّ بدينه من ارض الي ارض و ان كان شبرا من الارض استوجب الجنة و كان رفيق محمد و ابراهيمعليهما السلام؛ كسي كه براي حفظ آيين خود از سرزميني به سرزمين ديگر، حتي به اندازه يك وجب فرار كند، استحقاق بهشت مي‌يابد و يار و همنشين محمد و ابراهيم عليهما السلام خواهد بود (زيرا اين دو پيامبر بزرگ، پيشواي مهاجران جهان بوده‌اند)».4
از آنچه گفتيم، اين نكته برمي‌آيد كه مكان، عامل مهمي در رشد و تعالي انسان است. اكنون كه در مقطع تحول طبيعت هستيم سزاوار است در وادي معرفت نفس، از محيط زندگي نيز غافل نشويم و زمينه يك هجرت حقيقي را در خود فراهم سازيم.
¨پي‌نوشت‌ها
---------------
1. سوره نساء: 97 .
2. سوره نساء: 100.
3. سفينة البحار، ماده هجر.
4. نورالثقلين، ج1، ص41.