- قلب سليم
قرآن، از زبان سلطان الموحدين حضرت ابراهيم‌عليه السلام قيامت را اين گونه توصيف مي‌كند كه: «يوم لا ينفع مال و لابنون إلا من أتي الله بقلب سليم». سود قيامت، از آنِ كساني است كه قلب سليم داشته باشند و قلب سليم، قلبي است كه از عيوب و ملكات زشت و غير‌خدايي سالم باشد و خلاصه به جز خدا نبيند.
قلب سليم، همان شاكلة سالم است. وقتي قرآن مي‌فرمايد: «كل يعمل علي شاكلته» يعني صدور عمل چه كمّاً و چه كيفاً مربوط است به شاكله انساني و شاكله، سيطره‌اي پنهان بر اعمال دارد. البته مسأله توفيقات الهي جدا است كه گاهي نصيب و همراه مي‌شود و توانايي انسان را در ارايه عمل صالح بالا مي‌برد. علي أيّ حالٍ امكان صدور عمل صالح، از شاكله اي صالح و سالم هست. من اگر شاكله‌اي سالم و راقي نداشته باشم، اگر قلبي سليم نداشته باشم، در اراية عمل صالح دچار مشكل خواهم شد. البته اين نكته قابل توجه است كه عمل صالح، مرا در ساختاري بهتر و شاكله‌اي سالم‌تر ياري مي‌كند و شاكله سالم، در اراية اعمال بهتر مرا كمك مي‌كند و خلاصه، دور لازم نمي‌آيد.
نكتة قابل توجه اين است كه شاكله، يك حيث تأثير‌پذيري دارد؛ مثبت يا منفي و يك حيث تأثير و اثرگذاري جملة «كل يعمل علي شاكلته» تأثير شاكله در عمل را گوشزد مي‌كند؛ امّا حيث تأثير‌پذيري شاكله زياد است. حتي از بطن مادر كه طفل در معرض تأثيرات خارجي است؛ لذا دستور مراعات از جانب شارع مقدس براي مادر در ايّام حمل و رضاع، به دليل ترسيم شاكله‌اي صحيح است. اعمال سوء و حتي افكار زشت و بد مادر، ناخودآگاه روي جنين اثر منفي مي‌گذارد و شاكله و ساختار جنين فعلي و فرزند و شهروند آينده را منفي مي‌كند. مواظبت‌ها و دستور‌هاي اسلام براي مادر در ايّام رضاع و شير دهي هم به اين دليل است. مادر، اگر غذاي حرام مصرف كرد و به فرزند خردسال خود شير داد، براي طفل و ساختار روحي طفل، ضرر فراوان دارد. از مسايل مؤثر در ساختار روحي انسان، محيط خانواده است؛ نماز خواندن يا نخواندن والدين، امانت‌داري يا خيانت اطرافيان، راستي و درستي يا دروغ‌گويي مربوطين، بالأخره در اين كودك يا نوجوان اثر خواهد كرد و كم كم به صورت شخصيت يا شاكله‌اي شكل گرفته در‌خواهد آمد و او، با آنچه در اين خانه مي‌بيند، مي‌شنود و ياد مي‌گيرد، شاكله‌اي براي خود درست خواهد كرد و بالاخره از خانه و دبستان گرفته، تا دانشگاه و اجتماع، محيط‌هايي هستند كه در ساختار روحي فرد دخالت دارند.
اي طالب معنويت! مهم نيست چند سال داري، چقدر درس خوانده‌اي، شغل داري يا نداري يا چه شغلي داري ؛ فعلاً در اين مقطع، مهم آن است كه سال‌ها بر تو گذشته است و خواسته يا نا‌خواسته، خوب يا بد، صاحب شخصيتي خاص و شاكله‌اي مخصوص شده‌اي و دوست داري بهتر شوي، كامل شوي. از مجموع صفات و خلق و شخصيت و شاكله خويش راضي نيستي و دوست داري شخصيتي آرام به ذكر خدا، بدون اضطراب، با دلي آگاه، متوجه و متذكّر به حق تعالي داشته باشي. مي‌خواهي خداشناس و خداترس باشي و بالاخره مي‌خواهي حركت كني؛ ولي نقطه شروع را نمي‌داني شرايط را نمي‌داني
