گورستان انگليسي ها

ریتانیای استعمارگر بخت خود را برای سلطه بر ایران یا جدا سازی بخشی از خاک این کشور ، با حمله به بوشهر، آزمود، امّا مقاومت دلیرانه و منسجم اهالی این استان اعم از زن و مرد و شهری و روستایی، به او فهماند که عاقبت نبرد با چنین مردمی، جزء ناکامی و تن دادن به سرنوشتی تلخ، نخواهد بود. گورستانی که اکنون این چنین مخروبه وخاموش درگوشه ای از بهمنی بوشهر که روزگاری پایگاه سلطه گری انگلیسی ها بر بخش های وسیعی از آسیا بشمار می آمد، قرار گرفته است، حاصل تأسف بار و عبرت انگیز یکی از همان لشکر کشی های سلطه جویانه ی سردمداران استعمار است. براساس پژوهش های تاریخی و سنگ قبر هایی که در مرداد ماه 1382خورشیدی و در هنگام مرمّت و بازسازی این گورستان توسط مدیریّت میراث فرهنگی استان بوشهر کشف شد که این گورستان متعلّق به دورهی قاجاریه است.

در فاصله میان سال های 1914 تا 1918 و به دنبال جنگ های خونینی که به سردمداری برخی از کشور های اروپایی و تحت عنوان «متحدین» با کشور های دیگر آن قاره و به نام «متفقین» در گرفت، متأسفانه میهن ما نیز ناخواسته وارد معرکه ای شد که به تبع آن، قسمت هایی از نواحی جنوب ایران بخصوص شهر های بوشهر، برازجان، دلوار و دیگر مناطق استان بوشهر مورد تجاوز و تاخت وتاز انگلیسی ها قرار گرفت. دولت انگلیس که در این منطقه دارای منافع و تشکیلات نظامی و تجاری وسیعی بود، به بهانه ی ارتباط کنسولگری آلمان با سران عشایر و تحریک و ترغیب آنان بر علیه انگلستان و منافع آن کشور در ایران، در ماه مارس 1915میلادی به بوشهر لشکر کشی و پس از تصرف شهر، کنسولگری آلمان را به اشغال خود در آورد و سرکنسول و دیگر وابستگان به آن دولت را دستگیر و به هندوستان تبعید نمود. این اقدام تجاوزکارانه انگلیسی ها که مغایر با اصل بی طرفی دولت ایران در جنگ بود،  غیرت ملی و خشم  و غضب مردم بوشهر و نواحی اطراف را بر انگیخت و آنان را  وادار به واکنشی  قهرآمیز  علیه متجاوزین کرد. به همین خاطر،  سپاهیانی جان برکف، متشکل از اهالی تنگستان به سرکردگی، «رئیس علی دلواری و زایر خضر خان اهرمی» ، دلیر مردان دشتی  به سرداری « خالو حسین بردخونی»، رزمندگان دشتستانی به رهبری « شیخ محمد حسین برازجانی و محمد خان غضنفرالسلطنه» ، جنگجویان چاه کوتاهی، به سردمداری« شیخ حسین خان چاه کوتاهی» آماده رزمی به یاد ماندنی و افتخار آمیز با بیگانگان متجاوز شدند.

در این نبرد نابرابر- به لحاظ تسلیحاتی و تدارکاتی دشمن- دلاوران بوشهری توانستند با نثار خون خود و با تحمیل تلفاتی سنگین بر خصم تجاوزگر، ضمن پاسداری از شرف و حیثیت ملی ایرانیان، استقلال و تمامیت ارضی این مرز و بوم کهنسال را برای  همیشه محفوظ بدارند. اگر چه در این نبرد خونین، دلاورانی همچون رئیس علی دلواری و شیخ حسین خان چاه کوتاهی و تنی چند از دیگر  مبارزان به شهادت رسیدند ولی دشمنان سلطه گر با برجای گذاشتن کشتگانی انبوه سیطره ی ننگین شان  بر بخش گران بهایی از خاک میهن عزیزمان بازماندند. گورستان حاضر، آرامگاه ابدی همان نظامیان و سربازان غریب مرگ شده ی انگلیسی ها است که قربانی خوی و خصلت سلطه جویانه حاکمان خود شدند و این چنین گمنام و دور از وطن تبدیل به یکی از صدها سند جوانمردی های اهالی جنوب ایران گردیدند.