متن نشریه (دو ماهنامه) خلق - شماره سوم

اسماء‌ الله/ اسم نوراني ربّ
اسم شريف «ربّ» اسم مبارک و با عظمتي است که محبوبيّت آن نزد خداوند و انبيا و اوليايش غير قابل انکار است. اين اسم شريف، در لغت به معناي مالک آمده است. در لغت و ادبيات عرب، به کسي که مالک چيزي شود رب اطلاق مي‌کنند: «من ملک شيئاً فهو ربّه». کلمة ربّ، به تنهايي (بدون اضافة به اسمي) فقط بر خداوند اطلاق مي‌شود1 و اگر بر غير خداوند اطلاق گردد، حتماً بايد به اسمي اضافه شود؛ مانند کلام زيبا و توحيدي حضرت عبدالمطلب عليه السلام خطاب به فرمانده لشکر پادشاه حبشه. وي زماني که فهميد شترهايش را براي خرابي خانة خدا به سرقت برده‌اند، از آن‌ها خواست شترهايش را به او برگردانند. فرماندة آن‌ها به سربازانش گفت: «او ]=عبدالمطلب[ زعيم و رئيس قوم است، و من براي تخريب خانه‌اي ]=کعبه[ مي‌روم که آن را عبادت مي‌کند. اگر عبدالمطلب از من مي‌خواست آن را خراب نکنم، مي‌پذيرفتم؛ ]ولي فقط آزادي شترهاي خود را خواست[ شترهايش را به او برگردانيد» حضرت عبدالمطلب عليه السلام در جواب فرمود: «أنا رب الابل و لهذا البيت ربٌ يمنعه»؛ من مالک شترها هستم، و براي اين خانه نيز مالکي است که خود، مانع تخريب آن مي‌شود».2 اين جملة کوتاه و پر‌معنا، بر کمال معرفت توحيدي آن بزرگوار، دلالت دارد.
کلمة رب به معناي سيّد، مدبّر، مربّى، متمم، منعم، قيّم و صاحب نيز استعمال شده است.3 راغب اصفهاني گويد:
الرب في الاصل التربيه و هو انشاء الشيء حالاً فحالاً الي حد التمام؛4 رب در اصل به معناي تربيت کردن است؛ تربيتي که موجود مورد تربيت را به منتهاي کمال برساند. بعيد نيست اکنون کلمة ربّ در اين معنا ظهور داشته باشد؛ چرا که استعمالش در اين معنا بسيار زيادتر از معاني ديگر است، و اين نحوة تربيت، مخصوص خداوند تبارک و تعالي است که مي‌داند موجودات عالم هستي در سير تکاملي خويش به چه چيز نياز دارند و تنها او است که مي‌تواند نيازهاي ايشان را در مسير رشد و تعالي برآورده سازد.

--------------------------------

پي نوشت ها:

1 . کتاب العين، ماده ربب.
2 . اصول کافى، ج1، ص 447، باب مولد النبى.
3 . مجمع البحرين، ج2، ص64.
4 . مفردات راغب ماده ربب.