هپاتیت چیست؟

کبد یکی از مهمترین اعضای بدن است که نقش حیاتی در زندگی ایفا می‌کند. وظیفه اولیه کبد تصفیه هر چیزی است که ‌خورده می‌شود. کبد در مراقبت از عفونتها کمک می‌کند و میکروبها و سایر مواد سمی را از خون خارج کرده و به حفظ سلامت کمک می‌کند.

همچنین کبد مسئولیت ذخیره انرژی برای به حرکت در آوردن عضلات و کنترل قند خون و تنظیم کلسترول و نیز مسئولیت کنترل چندین هورمون و آنزیم دیگر است.

هپاتیت چیست؟

هپاتیت که از نظر لغوی به معنای التهاب کبد است می‌تواند بر اثر عوامل مختلف از جمله بسیاری از داروها، ویروسهای مختلف، بیماری‌های خود ایمنی و بیماری‌های ژنتیکی پدید آید. هپاتیت C نوعی بیماری کبدی است که بر اثر عفونت با ویروس هپاتیت C رخ می‌دهد.

ویروس هپاتیت C در سلولهای کبدی زندگی می‌کند و موجب التهاب کبد (هپاتیت) می‌شود. این ویروس همچنین می‌تواند موجب آسیب‌های دائمی کبد مثل سیروز (تنبلی کبد)، سرطان کبد و نارسایی کبد شود.

بسیاری از بیماران تا زمانی که دچار آسیب کبدی شوند، از بیماری خود بی‌اطلاع هستند. این امر ممکن است چندین سال پس از آلوده شدن فرد به ویروس هپاتیت C رخ دهد.

بلافاصله پس از اینکه فردی به ویروس هپاتیت C آلوده شود، وارد مرحله کوتاه مدت و ابتدایی (فاز حاد) بیماری می‌شود.

در بعضی افراد پس از این مرحله ویروس هپاتیت به طور دائمی از بدن پاک شده و هرگز مشکل کبدی پدید نمی‌آید ولی حدود 85 درصد افرادی که به این ویروس مبتلا می‌شوند وارد فاز پیشرفته و طولانی مدت بیماری (هپاتیت C مزمن) می‌شوند.

بر اساس تخمین سازمان بهداشت جهانی 170 میلیون ناقل هپاتیت C در جهان وجود دارد و سالانه بیش از یک میلیون مورد مرگ بر اثر هپاتیت اتفاق می‌افتد.

در سال 1379 در زندان‌های کشور اپیدمی هپاتیت C در حدود 20 درصد بود که با توزیع سرنگ یکبار مصرف در بین زندانیان و تغییر اعتیاد آنها از تزریقی به خوراکی، این بیماری کاهش یافت به گونه‌ای که در سال 84 حدود 5 درصد از معتادان تزریقی به هپاتیت C مبتلا بوده‌اند. در حال حاضر حدود 200 هزار بیمار هپاتیت C در ایران شناسایی شده‌اند.

گر چه هپاتیت C یک بیماری خطرناک است ولی با درمان مناسب و تحت پیگیری بودن منظم پزشک و مراقبت بیمار از خود این افراد می‌توانند زندگی فعال و عادی داشته باشند ولی باید همواره به یاد داشته باشیم که پیشگیری بسیار آسانتر و کم هزینه‌تر از درمان است.

سابقه تزریق خون قبل از سال 1375 یکی از علل ابتلا است.جانبازان کشور نیز که در دوران مجروحیت در جبهه، تحت اعمال جراحی قرار گرفته و احیاناً خون دریافت کرده‌اند، در خطر ابتلا به هپاتیت C هستند و همه افراد با سوابق فوق باید تحت بررسی آزمایشگاهی هپاتیت C قرار گیرند.

ابتلا به هپاتیت C چگونه رخ می‌دهد؟

بیماری هپاتیت C توسط ویروس هپاتیت C ایجاد می‌ شود. این ویروس پس از تماس فرد با خون بیمار مبتلا به هپاتیت C وارد بدن می‌شود.

هپاتیت C از خون یک فرد به خون فرد دیگر منتقل می‌شود ولی از طریق بغل کردن، بوسیدن، سرفه یا عطسه کردن و آب یا غذای مشترک منتقل نمی‌شود. ویروس هپاتیت C در محیط خارج از بدن و درون خون خشک شده نیز به مدت سه ماه زنده می‌ماند. ولی با جوشاندن در 100 درجه سانتی‌گراد و به مدت 5 دقیقه از بین می‌رود.

شرایط انتقال هپاتیت C

* استفاده از سرنگ‌ها یا دیگر وسایل که برای تزریق داروها و مواد غیرمجاز (مواد مخدر) به کار می‌روند، به صورت مشترک، این روش شایعترین روش انتقال هپاتیت C در بسیاری از کشورها است.

* خالکوبی، حجامت، تاتو زدن، سوراخ کردن گوش، خدمات پزشکی و دندانپزشکی در محل‌های نامطمئن و با وسایل آلوده.

* دریافت خون یا عضو اهدایی آلوده قبل از سال 1375

* تماس پزشکان و کارکنان مراکز بهداشتی - درمانی با خون فرد آلوده.

* در موارد نادر از مادر آلوده به هپاتیت C به نوزادش در حین زایمان

* اگر شک به ابتلای خود به هپاتیت C دارید، از اهدای خون خودداری کرده و آزمایش دهید.

شایعترین راه انتقال هپاتیت C روش تزریقی است که بیش از 50 درصد موارد را شامل می‌‌شود. انتقال هپاتیت C از راه جنسی نسبت به هپاتیت B کمتر است و شیردهی موجب انتقال هپاتیت C نمی‌شود.

آیا ممکن است فردی هم هپاتیت C داشته باشد، هم هپاتیت B؟

با توجه به راههای مشترک انتقال این دو ویروس پاسخ مثبت است. اغلب کسانی که آلودگی به هر دو ویروس را دارند، معتادان تزریقی هستند. بررسی از نظر عفونت HIV نیز مهم است و تاکنون واکسنی ساخته نشده که بتواند در برابر ویروس هپاتیت C مصونیت ایجاد کند.

* کدام ویروس هپاتیت بیشتر از راه جنسی منتقل می‌شود؟

ویروس هپاتیت B بیش از هپاتیت C از تماس جنسی منتقل می‌شود. موارد هپاتیت C ناشی از تماس جنسی غالباً در افرادی که شرکای جنسی متعدد دارند دیده می‌شود. با توجه به شباهت راههای انتقال هپاتیت و ویروس عامل بیماری ایدز، بسیاری از مبتلایان به ویروس ایدز به طور همزمان به ویروس هپاتیت B و C هم آلوده‌اند، که این امر موجب تشدید علائم و مشکلات بیماران و کوتاه‌تر شدن عمر آنان می‌شود.

* اگر لباس کسی آغشته به خون بیمار مبتلا به هپاتیت B و یا C شود، چه اقداماتی باید انجام داد؟

در صورتی که لباس یا هر شیء دیگری به خون فرد آلوده آغشته شود، در ابتدا باید خون را با آب سرد در حالی که دستکش به دست است کاملاً شسته شود. چون ویروس در خون خشک شده هم تا مدتی باقی می‌ماند، بنابراین باید خون کاملاً پاک شود. سپس با دو روش می‌توان وسیله را ضدعفونی کرد:

1- استفاده از مواد ضدعفونی کننده مانند مایعات سفیدکننده و مواد کلردار برای مدت 20 دقیقه.

2- جوشاندن برای مدت 20 تا 30 دقیقه

* آیا برای مبتلایان به هپاتیت C محدودیتی از نظر ازدواج وجود دارد؟

یکی از راههای انتقال هپاتیت C، می‌تواند انتقال از راه تماس جنسی با فرد آلوده باشد، ولی شانس این انتقال بسیار پایین است. به طوری که در اغلب موارد هپاتیت C از همسر به طرف مقابل منتقل نمی‌شود. بنابراین فرد آلوده به هپاتیت C می‌تواند ازدواج کند و می‌تواند بچه‌دار شود ولی توصیه‌های بهداشتی را رعایت کند.

* آیا وجود یک فرد ناقل در منزل خطرناک است؟

در صورتی که دستورات ساده بهداشتی رعایت شود، شانسی برای انتقال هپاتیت C بین افراد خانواده باقی نمی‌ماند. نقش خود بیمار در پیشگیری از انتشار بسیار مهم است تا به حال به دلیل خصوصیات این ویروس، دانشمندان موفق به ساخت واکسن مؤثر نشده‌اند، متأسفانه مبتلایان را نمی‌توان به راحتی درمان کرد. لذا لازم است شما با رعایت نکات بهداشتی مانع از ابتلای خود و دیگران شوید.

پیشگیری از انتقال ویروس هپاتیت

زخم و بریدگی‌های پوست را خودتان پانسمان کنید. در صورت نیاز به کمک برای پانسمان زخم از دستکش استریل استفاده شود.در صورتی که به این بیماری مبتلا هستید، خون، پلاسما، اعضای بدن یا بافت اهدا نکنید و از سرنگ مشترک استفاده نکنید.

از ریش‌تراش، مسواک و لوازم آرایشی یا لوازم شخصی دیگران به طور مشترک استفاده نکنید و مواظب باشید در داخل خانه به صورت اشتباهی از مسواک همدیگر به صورت مشترک استفاده نکنید. بهتر است محل نگهداری مسواک‌ها و رنگ آنها متفاوت باشد.

به یاد داشته باشید هپاتیت C واکسن ندارد و همیشه درمان کامل ندارد لذا پیشگیری از آلودگی دیگران با عمل به توصیه‌های بهداشتی بر عهده شماست.

علائم و نشانه‌ها

دو نوع هپاتیت C وجود دارد، نوع اول هپاتیت C حاد نامیده می‌شود و به معنی عفونت کوتاه مدت است علائم این مرحله شبیه آنفولانزای خفیف است. نوع دوم که هپاتیت C مزمن نامیده می‌شود به این معناست که فرد به نوعی عفونت جدی‌تر و طولانی مدت مبتلا شده است.

اکثر بیماران وارد مرحله مزمن می‌شوند ولی همچنان بدون علامت باقی می‌مانند، به همین علت در بسیاری از موارد دیده می‌شود که فرد تا 15 سال یا بیشتر تشخیص داده نشده باقی می‌ماند و به صورت اتفاقی، بعد از اهداء خون یا بررسی کامل پزشکی متوجه ابتلا به هپاتیت C می‌گردد و افراد بدون علامت هستند.