متن نشریه (دو ماهنامه) خلق - شماره دوم

ب) آثار ازدواج
هر انسان در مرحله بلوغ و پس از آن، با نياز جنسي مواجه مي‌شود. ازدواج، يک بستر طبيعي و مناسب براي تأمين اين نياز است. در اين پديده يک رابطه جدّي بين زن و مرد، زمينه مناسب و سالمي‌‌براي ارضاي اين نياز فراهم مي‌کند. از آن‌جا که اين نياز طبيعي است، اگر در بستر ازدواج تأمين نشود، بايد سرکوب شود يا در بستر ناسالم اخلاقي و بهداشتي تأمين شود و هر دو روند، به سلامت فرد و روند رشد او آسيب وارد مي‌کند. در هر صورت، نياز جنسي دغدغه خاطري براي فرد پديد مي‌آورد که انرژي رواني او را تحليل برده و تمرکز او را در جهت نيل به اهداف علمي ‌و رواني تضعيف مي‌کند.
همان‌گونه که اشاره شد، نياز دلبستگي و انس، در طبيعت انساني وجود دارد و همين نياز، عاملي براي آفرينش انساني به نام حوّا در کنار حضرت آدم بود.5 اين نياز، در کودکي به سبب رابطه مناسب پدر و مادر تأمين مي‌شود. در جواني و بزرگسالى، به سبب تفاوت سن و سطح درک و تجربه والدين و فرزندان، آنان به دنبال رابطه با افراد جديد مي‌روند که با انس با آن‌ها و دريافتن شباهت‌هاي جسماني و رواني خود با آن‌ها، ابزاري براي تعامل‌هاي عاطفي خويش بيابند. آنان در کنار شباهت‌ها، به دنبال تفاوت‌هايي نيز هستند؛ تفاوت‌هايي که به ساختار رواني و جسماني آنان باز مي‌گردد؛ به همين سبب با جنس مخالف انس مي‌يابد. در پرتو ازدواج، اين انس و دلبستگي بستر مناسبي براي ارضا پيدا مي‌کنند. تعبير «مودّت» و «رحمت»6 و لباس بودن زن و شوهر براي يکديگر7 در قرآن، ارضاي نياز به دلبستگي را در پرتو ازدواج نشان مي‌دهد. دوري از ازدواج، زن و مرد را دچار نوعي احساس ناامنى، اضطراب و تنهايي مي‌کند. سکون و آرامش زن و مرد فقط در پرتو ازدواج فراهم مي‌شود.8
رشد اخلاقي و کسب فضايل، نياز ديگري است که در روان‌شناسي گاه از آن به عزت نفس تعبير مي‌شود. عزت نفس، به ميزان ارزش مثبتي باز مي‌گردد که هر فرد براي خود قائل است. هر چه فضائل ، ويژ‌گي‌ها و رفتارهاي فرد، از نظر خود مثبت باشد، از عزت نفس بالاتري برخوردار است. ازدواج‌ـ‌ با حفظ عفت فرد و صيانت او از رفتارهاي جنسي ناهنجار که در همه جوامع، ارزش فردي و عزت نفس فرد را تضعيف مي‌کندـ به رشد اخلاقي کمک مي‌کند. يکي از مهم‌ترين مراحل رشد انسان، خروج از دايره خودخواهي و در نظر گرفتن ديگران و نگاه به امور از منظر ديگران است. در متون اسلامي‌ نيز از توصيه‌هاي مهم اخلاقي اين است که آنچه براي خود مي‌پسندى، براي ديگران هم بپسند و آنچه براي خود نامطلوب مي‌شمارى، براي ديگران هم نامطلوب بشمار.9 عمل به اين توصيه، با خروج از خودخواهي مقدور است.
ازدواج، زمينه‌اي است که فرد با دلبستگي به همسر و سپس فرزندان، تا حدي از خودخواهي خارج مي‌شود. پيش از ازدواج، تنها يک «من» وجود داشت و همه چيز براي «من» بود. اولين مرحله‌اي که اين «من» شکسته مي‌شود و موجودي ديگر در کنار اين «من» قرار مي‌گيرد و براي «او» معنا مي‌يابد، کار مي‌کند، زحمت مي‌کشد، نه براي «من» بلکه براي «او»، ازدواج است.10 ايثار، يکي از فضائل مهم اخلاقي است. سوره انسان اوج اين فضيلت را در خانواده اميرالمؤمنين، حضرت زهرا و حسنين -عليهم السلام- پرده برمي‌دارد.11 زمينه ايثار، در زندگي اجتماعي کمتر پديد مي‌آيد. ازدواج، مدرسه‌اي است که فرد ـ‌دست‌کم‌ـ براي همسر و فرزندان، از خود گذشتگي دارد و البته اين درجه پاييني از ايثار است که در نوع خود، کمال و رشد اخلاقي محسوب مي‌شود.

------------------------------

 پي‌نوشت‌ها

1. الفقيه، ج2، ص121« أفتحبّ أن تکون معک تؤنسک و تحدثک...».
2. فروع کافى، ج2، ص2.
3. وسايل الشيعه، ج14، ص3.
4. انگيزش و شخصيت، ص70ـ90.
5. الفقيه، ج 2، ص121. « أفتحبّ أن تکون معک تؤنسک و تحدثک...».
6. روم، آيه21: «و جعل بينکم مودة و رحمة».
7. بقره، آيه 781: «هنّ لباس لکم و أنتم لباس لهنّ».
8. روم، آيه 21: «و من آياته أن خلق لکم من انفسکم أزواجاً لتسکنوا اليها...» و اعراف، آيه189.
9. نهج البلاغه، نامه 31، بند 55 : «فأحبب لغيرک ما تحب لنفسک و أکره له ما تکره لها».
10. تعليم و تربيت در اسلام، ص166- 267.
11. انسان، آيه4 ـ 22