فرق رحمان با رحيم
دوشنبه 23 دی 1392 4:56 AM
فرق رحمان با رحيم
با مراجعه به آيات و روايات، مي‌توان اين فرق را بين دو اسم شريف رحمان و رحيم فهميد که رحمان عنايت و شفقت و لطف خداوند به تمام مخلوقات است و رحيم، عنايت و لطف ويژه به مؤمنان است. امام صادق عليه السلام به اين فرق تصريح کرده و فرموده است:
والله إله کل شيء الرحمن بجميع خلقه، الرحيم بالمؤمنين؛2
خداوند، معبود هر چيزي است و به همه مخلوقات خويش، رحمان و به مؤمنان رحيم است.
خداوند، در قرآن کريم نيز به اين فرق تصريح کرده و فرموده است:
هُوَ الَّذِى يُصلى عَلَيْکُمْ وَ مَلَائکَتُهُ لِيُخْرِجَکم مِّنَ الظلُمَاتِ إِلى النُّورِ وَ کانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيما؛3
او، کسي است که بر شما رحمت مي‌فرستد و فرشتگانش نيز تا شما را از تاريکي به سوي نور بيرون آورد و بر اهل ايمان، بسيار مهربان است.
با اين تعبير، خداوند عنايت ويژه خود به مؤمنان را توسط اسم شريف «رحيم» معرفي کرده است نه «رحمن».
ارتباط هدايت و تزکيه و تهذيب با اسم شريف «رحيم»
در روايتي ديگر، امام صادق عليه السلام مي‌فرمايد:
الرحمن اسمٌ خاص بصفة عامة و الرحيم اسمٌ بصفة خاصّة؛
رحمان، اسم خاص [مخصوص خداوند] است با ويژگي عام [شامل همه است] و رحيم، اسم عام است [استعمال آن در غير حق تعالي بدون اشکال است] با ويژگي خاص. رحمانيّت خدا، شامل تمام مخلوقات مي شود (چه مؤمن و چه کافر)؛ اما رحيميّت او مخصوص مؤمنان مي‌باشد که مقتضي عنايت ويژه و افاضه خاص به ايشان خواهد بود. اين افاضه خاص، همان هدايت ويژه خداوند و موفقيت بنده در تزکيه و تهذيب نفس و تقرب به سوي او است؛ از اين رو خداوند در قرآن کريم بر اين نکته تأکيد کرده و مي فرمايد:
وَ لَوْ لا فَضلُ اللهِ عَلَيْکمْ وَ رَحْمَتُهُ مَا زَکى مِنکم مِّنْ أَحَدٍ أَبَداً وَ لَکِنَّ اللهَ يُزَکى مَن يَشاءُ وَ اللهُ سمِيعٌ عَلِيمٌ؛4
اگر فضل و رحمت الهي بر شما نبود، هيچ يک از شما هرگز تزکيه نمي‌شد و اين خداوند است که هر کس را بخواهد تزکيه مي کند و خداوند شنوا و دانا است. اين، همان فضل و رحمتي است که مخصوص اهل ايمان است و توسط اسم شريف رحمان شامل حال مؤمنان مي‌شود.
----------------------
.2 شيخ صدوق، معاني الاخبار، ص21.
.3 احزاب، آيه 34.
4. نور، آيه 12
