ويژگي‌هاي اضطراب
با استفاده از بعضي تعاريف مي‌توان براي اضطراب، ويژگي‌هاي زير را ذکر کرد:
الف) حالت نگرانى‌اي است همراه انتظار خطري که در آينده به وقوع مي‌پيوندد.20
ب) حالتي رنج‌آور و ناخوشايند است.21
ج) منبع اضطراب غالباً مبهم است.22
د) اضطراب، همراه برخي از علايم و نشانه‌ها است.23
--------------------------------------------------
پی نوشتها:
--------------------------------------------------
20. اضطراب، عموماً يک انتظار به ستوه آوردنده و به منزلة چيزي است که ممکن است در تنشي گسترده و موحش و اغلب بي‌نام، اتفاق افتد. اين حالت که به شکل احساس و تجربة کنوني مانند هر اغتشاش هيجاني در دو سطح همبستة رواني و بدني در فرد پديد مي‌آيد، ممکن است به يک تهديد عينيِ «اضطراب‌آور» (تهديد مستقيم يا غير مستقيم مرگ، حادثة شوم شخصي يا مجازات) نيز وابسته باشد. (پريرخ، دادستان، پيشين، به نقل از لافون). در تعريف ديگري آمده است: نگرانى پيشاپيش از خطرها يا بدبختي‌هاي آينده، توأم با احساس بي‌لذتي يا نشانه‌هاي بدني تنش. منبع خطر پيش‌بيني شده مي‌تواند درونى يا بيروني باشد. (همان، به نقل از D S M IV ، 1994).
21. اضطراب، همان هيجان ناخوشايندي است که با اصطلاحاتي مانند «نگراني» «دلشوره» «وحشت» و «ترس» بيان مي‌شود و همة ما انسان‌ها درجاتي از آن را گاه گاه تجربه مي‌کنيم. (حجت الله رحمانى، مقايسه سطوح اضطراب و افسردگي دانش‌آموزان مدارس ديني و عادى، به نقل از اتکينسون و هيلگارد، 1983). به گونه‌اي ديگر مي‌توان چنين گفت: تعارض بين فرايندهاي گوناگون شخصيت معمولاً به نوعي عذاب رواني تبديل مي‌شود که فرويد آن را اضطراب مي‌نامد. اضطراب مي‌تواند هشيار يا ناهشيار باشد، و وجود آن، هميشه علامت آن است که تعارض ايجاد شده است، زماني که تعارض باعث مي‌شود که فرد احساس کند درمانده است و قادر به کنار آمدن نيست، اضطراب ايجاد مي‌شود. (روز نهان، ديويد ال، اي ـ پي سليکمن، مارتين، روانشناسي ناهنجاري آسيب شناسي روانى، ج1، ترجمه: يحيي سيد محمدى، چاپ اول، ساوالان، 1378ش، ص108). اضطراب، حالت ناخوشايند شديدي از تنيدگي است که از تجربه نارضايتي در روابط ميان فردي ناشي مي‌شود. (حجت الله رحمانى، مقايسه سطوح اضطراب و افسردگي دانش‌آموزان مدارس ديني و عادى، پايان‌نامه، مؤسسه آموزشي پژوهشي امام خميني).
22. ناآرامى، هراس و ترس ناخوشايند و منتشر با احساس خطر قريب الوقوع که منبع آن قابل شناختن نيست ( کلارنس، راد با همکاري دکتر شرلي اج و ديگران، مباحث عمده در روانپزشکى، ترجمه: دکتر جواد وهاب‌زاده، سوم، انتشارات علمى و فرهنگى، 1373ش، ص77).
23. حالت هيجاني نامطلوب و مبهم همراه تظاهرات بيروني و وحشت و آشفتگي که در اثر وجود يک تهديد و عدم مقابله صحيح با آن حادث مي‌شود (حجت الله رحمانى، پيشين، به نقل از خسروجردي). نيز گفته‌اند: اضطراب، حالت عاطفي‌اي است که با احساس ناامني مشخص مي‌شود. اين حالت، اغلب با دلهره و تشويش اشتباه مي‌شود؛ ولي وجه تمايز آن، فقدان تغييرات فيزيولوژيکي چون احساس خفگى، عرق کردن، ازدياد ضربان نبض هستند که از نشانه‌هاي مشخص دلهره به شمار مي‌روند (فرهنگ روانشناسى، ترجمه: هوشيار رزم‌آرا، اول، بي‌جا، انتشارات علمى، بي‌تا، ص39).
در چارچوب رفتار‌نگري تجربى، اضطراب به منزلة يک کشانندة ثانوي است که پاسخي اجتنابي را در بر مي‌گيرد؛ مثلاً در حضور يک محرّک شرطي (معلوماً يک شوک يا تکان)، رفتارهايي از حيوان سر مي‌زند که در حکم نشانه‌هاي محرز اضطراب قلمداد مي‌شوند و دفع ادرار و مدفوع يا حمله به دستگاه‌هاي آزمايش و جز آن در شمار آن‌ها قرار مي‌گيرند (پريرخ، دادستان، پيشين، به نقل از چاپلين). در تعريفي ديگر به برخي ديگر از اين علايم اشاره شده است: اضطراب يک احساس منتشر بسيار ناخوشايند، اغلب مبهم، دل‌واپسي است که با يک يا چند تا از احساس‌هاي جسمي همراه مي‌شود؛ مثل احساس خالي شدن سر دل، تنگي قفسه سينه، تپش قلب و … (نصرت الله پورافکار، فرهنگ جامع روانشناسي و روانپزشکى، ج1، چاپ اول، نشر معاصر، 1376ش، ص92؛ کاپلان هارولد، سادوک بنيامين، خلاصه روانپزشکى، ج2، مترجم: دکتر نصرت الله پورافکار، چاپ دوم، تهران، نشر آزاد، 1373، ص474). در تعريفي ديگر، اين‌گونه اشاره شده است: احساس اضطراب، دو جزء دارد: الف) آگاهي از احساس‌هاي فيزيولوژيک (تپش قلب، تعريق و …) ب) آگاهي از وجود عصبانيت يا ترس.
اضطراب ممکن است در نتيجه احساس شرم افزايش يابد … ديگران خواهند فهميد که من ترسيده‌ام… بعضي‌ها از اين‌که مي‌فهمند ديگران متوجه اضطراب آن‌ها نشده‌اند يا اگر شده‌اند آن را تشخيص نداده‌اند، دچار حيرت مي‌شوند. سادوک، خلاصه روانپزشکى، ص478).
