هفته نوزدهم:...( " دوری از اسراف ")...

الگوهای نادرست مصرف

یکی از راه‏های اصلاح کردن الگوی مصرف، آگاهی از الگوهای ناصحیح مصرف است.

از شیوه‏های نادرست مصرف که در اسلام به آنها پرداخته شده است می‏توان به "اسراف و تبذیر" و "بخل و تنگ‏نظری" اشاره نمود.

1. اسراف و تبذیر

مقام معظم رهبری در زمینه اسراف فرمودند: "ما در زمينه مصرف و در زمينه هزينه كردن منابع مالي كشور، دچار نوعي بي‌توجهي هستيم كه بايستي آن را تبديل كنيم به يك توجه و اهتمام خاص. ما دچار اسراف هستيم، ما دچار ولنگاري و ولخرجي مصرف هستيم ... جامعه ما بايد اين مطلب را به عنوان يك شعار هميشگي در مقابل داشته باشد. چون وضع جامعه ما از لحاظ مصرف وضع خوبي نيست. ما بايد اعتراف كنيم که  عادت‌ها و سنت‌هاي ما، روش‌هاي غلطي است كه از اين و آن ياد گرفته‌ايم. این فرهنگ ما را به زياده‌روي در مصرف ـ به نحو اسراف ـ سوق داده است". (1)

به نظر ایشان، جلوگیری از اسراف فقط وظیفه مردم نیست ؛ بلکه مسؤولین هم در این زمینه وظیفه‏ای سنگین دارند: «مسؤولان موظفند. اسراف فقط در زمينه‏ فردى نيست؛ در سطح ملى هم اسراف مي‏شود... بخش مهمى از اين اسراف در اختيار مردم نيست؛ در اختيار مسؤولين كشور است... برق هدر مي‌رود... آب هدر مي‏رود. اينها اسراف‌هاى ملى است؛ در سطح ملى است... اسراف در سطح سازمان هم اتفاق مى‏افتد. رؤساى سازمان‌هاى گوناگون مصرف شخصى نمي‌كنند، اما مصرف بى‏رويه در مورد سازمان خودشان اتفاق مى‏افتد؛ تجملات اداره، اتاق كار، تزئيناتش، سفرهاى بيهوده، مبلمان‏هاى گوناگون؛ بايد با مراقبت و نظارت از اين كارها جلوگيرى كرد. هم در سطح دولت، هم در سطح آحاد مردم، هم در سطح سازمان‌ها بايستى نگاه عيب‏جويانه‏ به اسراف وجود داشته باشد». (2)

«راغب اصفهانی» درباره واژه اسراف می‏نویسد: «سرف، گذشتن از حد است اگرچه در انفاق باشد... اسراف، گاهی در مقدار است و گاهی در کیفیت؛ مانند آنچه در راه غیر خدا انفاق شود که اسراف است هرچند بسیار کم باشد». (3)

او واژه تبذیر را نیز چنین توضیح می‏دهد: «تبذیر به معنای پاشیدن بذر و تفریق است، و بعداً به طور استعاره به آنکه مال خویش را می‏پاشد و متفرق می‎کند مبذر می‏گویند، یعنی کسی که اسراف می‏کند و مال خویش را ضایع نموده و در غیر موردش به صورت غیر منطقی و فساد مصرف می‎کند». (4)

خداوند متعال در آیه‏های 26 و 27 سوره اسراء می‏فرماید: «و َآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا ، إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُواْ إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا ــ و حق خويشاوند را به او بده و مستمند و در راه‏مانده را [دستگيرى كن] و ولخرجى و اسراف مكن ، چرا كه اسرافكاران برادران شيطانهايند و شيطان همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است».