بررسی ظهور موعود از نگاه اسلام و دیگر ادیان

بررسی:

جملات و اشارات صریح این کتاب‌ها درباره نجات‌دهنده بزرگ که گاه حتی نسل و نام او را ذکر می‌کنند، همگی اشاره و تصریح به حکومت جهانی حضرت مهدی (ع) دارند. با نگاهی به این جملات و سایر جملاتی از این دست که در این مختصر نقل نشد، نکات زیر قابل استخراج است: 1. موعود جهانی از نسل هاشم و از فرزندان دختری آخرین پیامبر (پیامبر عرب) و معروف به خورشید عالم و شاه زمان (امام زمان) خواهد بود و دین او دین جدش (اسلام) و آخرین خلیفه او خواهد بود.

2. پس از ظهور منجی بساط فساد و شرّ و اهریمن منقرض خواهد شد و عالم به سعادت اصلی می‌رسد. 3. حکومت او بر پایه عدالت و داد خواهد بود، چندان که گرگ با میش آب بخورد. 4. چنان آسایش و آرامش در جهان حکم فرما می‌شود که مردم نمی‌دانند چرا و چگونه از اسلحه استفاده کنند. 5. فقر و تنگدستی ریشه‌کن خواهد شد و همه جا آباد خواهد شد.

6. مردم جهان هم‌فکر و هم‌گفتار و هم‌کردار شوند و امت واحده جهانی را تشکیل می‌دهند. 7. دولت و حکومت موعود جهانی ابدی خواهد بود و تا روز قیامت دوام خواهد داشت. 8. موعود به حکم خدا و از جانب او به عنوان (خلیفة الله) بر جهان حکم خواهد راند. 9. وسعت قلمرو او تمام جهان را شامل می‌شود و حکومت وی جهانی خواهد بود. 10. دین او دین جهانی (آخرین دین، دین جدش، اسلام) و سرآمد تمامی ادیان و حکومت‌ها و دولت‌ها خواهد بود.

بشارت و حکومت موعود در کتب هندوها

بسیار جالب است بدانید که در کتب مختلف هندوها نیز نشانه‌های منجی عالم، حکومت، دین و سایر مشخصات عصر وی آمده است که منطبق به امام عصر (ع) و حکومت جهانی وی می‌باشد. شاکمونی که بنا به عقیده هندیان، پیغمبر و صاحب کتاب آسمانی است، نوید آمدن و ظهور منجی عالم را در کتابش چنین آورده است:

«پادشاهی و دولت دنیا به فرزند سیدخلایق دو جهان «کشن»18 بزرگوار تمام شود و او کسی باشد که بر کوه‌های مشرق و مغرب دنیا حکم براند و فرمان کند و بر ابرها سوار شود و فرشتگان کارکنان او باشند. جن و انس در خدمت او شوند و از سودان که زیر خط استوا است تا عرض تسعین که زیر قطب شمالی است و ماوراء بحار را صاحب شود. دین خدا یک دین شود و دین خدا زنده گردد و نام او ایستاده19 باشد و خداشناس باشد.» 20

در کتاب «دید» که نزد هندیان از کتب آسمانی است، آمده است: «پس از خرابی دنیا پادشاهی در آخر الزمان پیدا شود که پیشوای خلایق باشد و نام او منصور21 باشد و تمام عالم را بگیرد و به دین خود آورد. همه کس را از مؤمن و کافر بشناسد و هر چه از خدا خواهد برآید.» 22

در کتاب «باسک» از کتب آسمانی هندوها نیز چنین آمده است: «دور دینی تمام شود به پادشاه عدلی در آخر الزمان که پیشوای ملائکه و پریان و آدمیان باشد و حق و راستی با او باشد و آنچه در دریا و زمین‌ها و کوه‌ها پنهان باشد، همه را به دست آورد و از آسمان‌ها و زمین آنچه باشد خبر دهد و از او بزرگتر کسی به دنیا نیاید.»23

پاتیکل نیز که از اعاظم هندوان و به زعم آنان صاحب کتاب آسمانی است، در گفتاری درباره دولت منجی موعود چنین می‌گوید: «... چون مدت روز تمام شود، دنیای کهنه نو شود و صاحب ملک تازه پیدا شود، از فرزندان دو پیشوای بزرگ جهان که یکی ناموس آخر الزمان24 و دیگری صدیق اکبر یعنی وصی بزرگتر وی که «پشن»25 نام دارد و نام آن صاحب ملک تازه «راهنما»26 است. به حق پادشاه شود و خلیفه «رام»27 باشد و حکم براند و او را معجزه بسیار باشد. هر که پناه به او برد و دین پدران او اختیار کند، سرخ‌روی باشد در نزد رام.28

دولت او بسیار کشیده شود و عمر او از فرزندان ناموس اکبر زیاد باشد و آخر دنیا به او تمام شود و از ساحل دریای محیط و جزایر سراندیب و قبر آدم (ع) و جبال‌القمر تا شمال هیکل زهره تا سیف‌البحر و اقیانوس را مسخّر گرداند و بتخانه سومنات را خراب کُند و جگرنات29 به فرمان او به سخن آید و به خاک افتد. پس آن را بشکند و به دریای اعظم اندازد و هر بتی که در هر جا باشد، بشکند.» 30

در کتاب «وشن‌جوک» آمده است: «و در آخرالزمان زمین به دست مردی خواهد افتاد که خداوند متعال را دوست دارد و او از خواص بندگان خداست. نام او «فرخنده» و «خجسته» است.»31 در کتاب «اوپانیشاد» نیز آمده است: «این مظهر «ویشنو» در آخر الزمان ظهور می‌کند، در حالی که بر اسبی سفید سوار و شمشیری برهنه به دست دارد که به مانند ستاره دنباله‌دار می‌درخشد و همه شریران و افراد پست را به هلاکت می‌رساند و زندگی نوینی را بر پا کرده و طهارت و پاکی را برمی‌گرداند.»32

در کتب مقدسه جین‌ها نیز آمده است: «هنگامی که فساد و انحطاط و تباهی جهان را فرا گیرد، شخص کاملی که آن را «تیر تنگر» (یعنی نوید دهنده) گویند ظهور کرده، تباهی را از بین می‌برد و پاکی و صافی را از نو برقرار می‌سازد».33 جینیان همچنین در مهابهارت یک فصل را به «کریشنا» اختصاص داده، آورده‌اند: «کریشنا ظهور کرده، جهان را نجات می‌دهد.» 34 با بررسی این نقل‌ها و سایر عباراتی از این دست در کتاب هندیان، نیز به نکاتی صریح که نشانی حضرت صاحب الزمان (ع) را می‌دهند می‌رسیم که به اختصار بدان می‌پردازیم:

1. پادشاه آخر الزمان فرزند سید خلایق «کشن» (پیامبر اسلام) است و نام او «قائم، ایستاده، منصور، راهنما و فرخنده، خجسته» می‌باشد و عمری بسیار دراز دارد. 2. او آخرین خلیفه (جانشین) پیامبر آخر الزمان است و فرزند و پیشوای بزرگ جهان و به حق و به حکم خدا پادشاه شود و حکم براند. او خلیفه رام (خدا) است. 3. وسعت قلمرو او از شرق تا غرب عالم است.

4. حکومت او بر اساس عدل و دادگری است. 5. او حاکم بر انس و جن و ملائکه خواهد بود. 6. همه دین‌ها جمع و دین خدا یک دین و دین خدا زنده گردد. او تمام عالم را به دین خود (اسلام) درآورد. 7. معادن و مخازن زمینی در دریا و کوهها در اختیار او قرار می‌گیرد. 8. دولت او بسیار دوام یابد و آخر دنیا به او تمام شود. 9. هر بتی در هر جا باشد، بشکند.

10. چون فساد عالمگیر شود، آن شخص کامل ظهور می‌کند و شریران را تماماً هلاک سازد و دولت اشرار منقرض و سپری ‌شود.  11. زندگی و حکومت جدیدی را بر پا کرده و طهارت و پاکی و سلامت و سعادت را به مردم برگرداند. 12. از آسمان و زمین خبر دهد و او را معجزه بسیار باشد.

علاوه بر آنچه از کتب سایر ادیان غیر از اسلام نقل شد، در باور اقوام و ملل مختلف نیز عقیده به ظهور مصلح موعود جهانی وجود دارد و همگان در انتظار ظهور او و برقراری حکومت جهانی بر اساس عدل و داد هستند. جای نقل مفصل باورها و عقاید اقوام گوناگون در این مختصر نیست و شما را به کتبی که به تفصیل در این باره نوشته‌اند، ارجاع می‌دهیم.

موعود در اسلام

همه شما خوانندگان گرامی بارها درباره حضرت مهدی (ع) سخنانی شنیده و یا کتاب‌هایی مطالعه کرده‌اید. اینک برای دوری از تفصیل و تکرار دانسته‌های شما، به اختصار بحث حکومت جهانی موعود را در اسلام مورد بررسی قرار می‌دهیم. در قرآن کریم آیاتی در سوره‌های مختلف درباره بحث مهدویت و حکومت جهانی آن حضرت آمده است که برخی تصریح به آن دارند و برخی با استفاده از روایات و تفاسیر، منطبق بر بحث مهدویت است. همچنین روایات بسیار زیادی از پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) که در منابع شیعه و اهل سنت نقل شده است؛ ویژگی‌های فردی، اوضاع عصر ماقبل و بعد ظهور، روش و ویژگی‌های حکومت آن حضرت را به دقت بیان نموده‌اند.

بیشترین مباحث درباره موعود جهانی، در دین اسلام آمده و بیشترین کتاب‌ها درباره او نیز در بین مسلمان‌ها اعم از شیعه و سنی نوشته شده است و حق هم همین است؛ چرا که موعود، پسر انسان و آخرین خلیفه الهی، کسی نیست جز حضرت مهدی (ع) فرزند پیامبر اسلام (ص) که از مسلمان‌ها و نسل پیامبر اسلام است و دینی که خواهد آورد جز اسلام نخواهد بود.

از بین آیات مختلف قرآن برای رعایت اختصار به ذکر نمونه‌ای بسنده می‌کنیم: «وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنّهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الذی ارتضی لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امناً یعبدوننی لایشرکون بی شیئاً و من کفر بعد ذلک فاولئک هم الفاسقون»؛35

خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و اعمال شایسته پیشه کرده‌اند وعده داده است که آنها را در زمین خلافت دهد، چنانکه افراد پیش از آنها را نماینده خود گردانید و دینی را که برای آنها برگزید، برای اینان باقی داشته و ترس آنها را تبدیل به امن کند تا مرا پرستش کنند و هیچ به من شرک نورزند و کسانی که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند.

نکات آیه:

1. خلافت و نمایندگی خدا در زمین به مؤمنین و صالحان می‌رسد. 2. این حکومت بر اساس قوانین و دین الهی در تمام شئون زندگی خواهد بود. دینی که از قبل انتخاب شده بود. (اسلام) 3. پس از خوف و ترس و ناامنی، امنیت و آرامش به این حکومت خواهیم داد. یعنی تمام عوامل ترس و ناامنی از بین می‌رود و آرامش و امنیت کامل در همه روی زمین حکم‌فرما خواهد شد.

در تفسیر این آیه از امام سجاد، امام باقر و امام صادق (ع) روایت شده که این آیه درباره حضرت قائم (ع) و یاران او نازل گردیده است. در تفسیر آیه 9 سوره توبه؛ «هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لوکره المشرکون»؛ روایاتی از امیرالمؤمنین علی (ع) و امام باقر (ع) نقل شده است که اشاره به قیام امام زمان (ع) دارد. امام باقر (ع) می‌فرماید: این پیروزی به هنگام قیام مهدی از آل محمد (ص) خواهد بود. آنچنان که هیچ کس در جهان باقی نمی‌ماند، مگر این که اقرار به محمد (ص) خواهد کرد. و این نشان از دین واحد جهانی در زمان ظهور قائم (ع) دارد، که آن هم دین اسلام خواهد بود.

علامه مجلسی در «بحار الانوار» حدود 60 آیه را نقل می‌کند و همراه با تفاسیر و روایاتی، آنها را به موضوع مهدویت نسبت می‌دهد. اگر این آیات را دقیق مورد بررسی قرار دهیم و در کنار بشارت‌های کتب سایر ادیان که گذشت قرار دهیم، به خوبی معنای بشارت‌ها، شخص منجی، ویژگی‌های شخصی و حکومتی وی بر ما روشن و آشکار می‌گردد. روایات شیعه از پیامبر و ائمه درباره موضوع مهدویت بسیار زیاد است و هر کدام بخشی یا موضوعی از موضوعات پیرامون این حادثه و شخصیت عظیم را مورد اشاره قرار داده است.

نکته‌ها و برداشت‌ها:

از لابه‌لای آیات قرآن، تفاسیر، روایات و کتاب‌های متعدد مسلمان شیعه و اهل سنت درباره مسأله مهدویت و حکومت آن حضرت در آخر الزمان، شاید بتوان نکات زیر را فهرست‌وار برشمرد: 1. قائم از فرزندان پیامبر (ص) است و شبیه و هم نام اوست و آخرین (دوازدهمین) خلیفه و جانشین اوست. 2. عمری دراز و غیبتی طولانی دارد و سرانجام ظهور می‌کند. 3. پس از آن که زمین پر از فساد و ظلم شده باشد و مدعیان دروغین آمده باشند، ظهور می‌نماید.

4. حکومت او بر پایه عدل، قسط و داد خواهد بود. 5. صالحان و مؤمنین یاران او و وارثان زمین خواهند بود. 6. تمام شرق و غرب عالم تحت سیطره حکومت او خواهد بود و حکومت وی جهان‌شمول و فراتر از حکومت سلیمان خواهد بود. 7. او تمام مردم را به دین جدّش پیامبر اسلام و قرآن دعوت می‌کند و دین اسلام دین واحد و جهانی خواهد شد. 8. زمین از وجود ستم‌کاران و شریران پاک‌سازی خواهد شد.

9. علوم و صنایع پیشرفت سریع و برق‌آسا خواهند داشت. 10. عدالت اجتماعی به تمام معنا برقرار خواهد شد و پیشرفت‌های عظیم اقتصادی به وجود خواهد آمد. 11. زندگی مادی مردم دچار دگرگونی شده و مردم در رفاه و آسایش خواهند بود. 12. در عصر او انسان‌ها به سایر کرات آسمانی راه می‌یابند. 13. رجعت و بازگشت به دنیا در عصر او اتفاق خواهد افتاد. 14. اختلاف‌ها میان ملت‌ها و اقوام برطرف خواهد شد و نزاع‌ها پایان خواهد یافت.

15. پیشرفت‌های قضایی در عصر ظهور بسیار خواهد بود. 16. زمین آباد می‌شود و ذخائر و مخازن پنهان‌ خود را آشکار می‌نماید و نعمت‌ها فراوان می‌شود. 17. قیام خود را از مکه شروع می‌کند، سپس به مدینه می‌رود و پس از فتح عراق، کوفه را پایتخت خود قرار می‌دهد. 18. حضرت مسیح از آسمان به زمین آمده و در قدس با او نماز خواهد خواند و به یاری او برخواهد خاست.19. دولت او تا قیامت ادامه خواهد داشت و دولت دیگری نخواهد آمد. 20. امنیت کامل و همه‌جانبه در دولت کریمه امام زمان (ع) برقرار خواهد بود.

نتیجه:

ملاحظه کردید که حکومت جهانی حضرت مهدی (ع) و ویژگی‌های فردی او بنابر آنچه در دین اسلام و سایر ادیان اشاره شد، تا حد زیادی منطبق بر هم هستند و گاه اختلاف در برخی موارد جزیی است که با توجه به کثرت منابعی که به صراحت اسم و نشانه‌های فردی و حکومت وی را اشاره کردند، چندان اهمیتی ندارد.

نتیجه این که مصلح کل و موعود جهانی بنا به بشارت همه کتب و ادیان آسمانی در آخر الزمان خواهد آمد و جهان پس از ظلم و ستم و فساد را پر از عدل و داد خواهد کرد و حکومتی جهانی با امتی واحده و دین واحد تشکیل خواهد داد و در این موضوع اختلافی نیست. غالب بشارت‌ها و نشانه‌ها بر همدیگر و بر حضرت مهدی (ع) که اسلام و شیعه بدان اعتقاد راسخ دارد، منطبق است. به امید روزی که آن خورشید پرده‌نشین غیبت چهره بگشاید و ندای ملکوتی «انا بقیة الله» او در فضای تمام جهان طنین‌افکن شود و حکومت الهی و جهانی‌اش برقرار گردد و وعده الهی عملی شود.

پی‌نوشت‌ها:

1. عهد عتیق، مزامیر داود، مزمور (باب) 37، بندهای 9 تا 12 و 17 – 18.

2. همان، مزمور96، بندهای 10 – 13.

3. عهد قدیم، کتاب دانیال نبی، باب 12، بند 1 تا 5 و 10 تا 13.

4. همان، کتاب حیقوق نبی، باب 2.

5. همان، کتاب زکریا، فصل 9، بند 9 – 10.

6. قاموس مقدس، ص 219 به نقل از موعود نامه، مجتبی تونه‌ای، ص 706، مدخل موعود.

7. انجیل متی، باب 24، بند 1 تا 45.

8. همان، باب 25، بند 31.

9. انجیل مرقس، باب 13، بند 33.

10. انجیل لوقا، باب 12، بند 35.

11. انجیل یوحنا، باب 14، بند 30.

12. بشارات عهدین، ص 237 به نقل از مهدی آخرین سفیر انقلاب، ذبیح الله محسنی کبیر، ص 74.

13. همان، ص 258.

14. جاماسب‌نامه، ص 121.

15. بشارات عهدین، ص 273 به نقل از موعودشناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، ص 109.

16. گات‌ها، ص 98 به نقل از سیمای آفتاب، حبیب الله طاهری، ص 17.

17. جاماسب نامه، ص 25 و زند بهمن یسن، ص 19 به نقل از موعودشناسی.

18. به زبان هندی نام پیغمبر اسلام است.

19. ایستاده یعنی قائم (ع).

20. بشارات عهدین، ص 242، به نقل از مهدی آخرین سفیر انقلاب، ص 77.

21. منصور از القاب امام زمان (ع) است.

22. بشارات عهدین، ص 243.

23. همان.

24. مقصود رسول اکرم (ص) است.

25. نام هندی حضرت علی (ع) است.

26. اشاره به نام «مهدی» (ع) است.

27. به لغت سانسکریتی به معنی خدا است.

28. صراحت دارد در دعوت حضرت مهدی (ع) از جهانیان به دین اسلام.

29. نام بتی به لغت سانسکریتی است که هندوها آن را مظهر خدا می‌دانند.

30. بشارات عهدین، ص 247.

31. همان، ص 272، بشارة الظهور، ص 18.

32. اوپانیشاد، ص 737، به نقل از موعود شناسی.

33. مهدی آخرین سفیر انقلاب، ذبیح الله محسنی کبیر، ص 79، به نقل از اوپانیشاد، مقدمه، ص 54.

34. اوپانیشاد، ص 647.

35. سوره نور، آیه 55.

علی الله اکبری

منبع: ماهنامه فرهنگ پویا ش 5