بلوغ زودرس باعث متوقف شدن رشد قد می شود

قد بلند که باشی بیشتر به چشم می‌آیی! کارهای بیشتری می‌توانی انجام دهی و موقعیت‌های بیشتری در انتظارت خواهد بود! قد بلندی این روزها یک امتیاز مهم در جنبه‌های مختلف زندگی به شمار می آید. از شغل آینده گرفته تا جلسه خواستگاری، قدبلندها همیشه شانس بیشتری در موفقیت داشته‌اند. از طرف دیگر قد هر فرد آینه سلامت جسمانی اوست. پس حالا که شاید خودمان قد بلند نشده‌ایم چه کار کنیم فرزندان‌مان قدبلندی داشته باشند؟! متخصصان در این مورد توضیح می‌دهند.

مهم‌ترین عامل موثر بر قد
مهم‌ترین عامل محیطی تاثیرگذار روی قد نوع و میزان تغذیه است. پیروی از یک رژیم متنوع و متعادل شرط لازم برای دستیابی به حداکثر استعداد ژنتیک برای افزایش طول استخوان‌هاست. پروتئین به خصوص نوع حیوانی آن از اجزای اصلی مورد نیاز برای رشد است. گوشت و تخم‌مرغ منبع اصلی تامین پروتئین حیوانی هستند. کلسیم نیز عنصر اصلی در ترکیب استخوان بوده و بدون رسیدن میزان کافی آن در رژیم غذایی، رسیدن به بالاترین ظرفیت وراثتی طول استخوانی میسر نیست. شیر و لبنیات همچنین کلم و مرکبات از منابع اصلی این عنصر هستند. علاوه براین، ترشح هورمون‌های موثر در رشد و ساخت بستر استخوانی و عضلات، مستلزم تامین ویتامین‌ها و عناصر دیگری مانند روی، منیزیوم، آهن و فلوئور است. انجام حرکات ورزشی و کششی مانند یوگا، بارفیکس و امثال آنها نیز می‌تواند تا حدودی به این امر کمک کند.

به خاطر قدبلندی، فرزندتان را چاق نکنید!
رعایت برنامه مناسب خواب موجب ترشح منظم هورمون رشد می‌شود. خواب نامنظم همچنین بیداری در شب‌ها و خوابیدن تا دیروقت با ایجاد اختلال در روند ترشح هورمون رشد می‌تواند نوجوانان را در دستیابی به قد واقعی ناکام بگذارد. باید خاطرنشان کرد که کماکان عامل وراثتی اصلی‌ترین عامل تعیین میزان قد افراد است. در واقع ما برای قد افراد یک محدوده را در نظر می‌گیریم که رعایت نکات تغذیه‌ای و ورزشی تنها می‌تواند ما را از حداقل این محدوده دور و به حداکثر آن نزدیک کند. اشتباه رایجی که در این خصوص رخ می‌دهد این است که افراد تصور می‌کنند هر چه مواد مورد نیاز برای رشد را بیشتر در اختیار فرزندان شان قرار دهند موجبات بلند قدتر شدن آنها را فراهم می‌سازند و با همین هدف شیر، لبنیات، گوشت و میوه‌جات بیشتری در اختیار آنان قرار می‌دهند. غافل از اینکه مصرف بیش از حد این مواد نه تنها افزایش قدی را در پی نخواهد داشت بلکه با ایجاد چاقی در آن‌ها در وضعیت ترشح هورمونی آنها تاثیر گذاشته و افزایش قد را مختل می‌کند. پس اگر به افزایش قد فرزندانمان علاقه‌مندیم باید از بروز چاقی در آنها پیشگیری یا برای درمان آن اقدام کنیم. داروها و روش‌های موجود در بازار که با هدف افزایش قد و عمدتا از مبادی غیرقانونی مانند شبکه‌های ماهواره‌ای یا عطاری‌ها عرضه می‌شوند نیز هیچ تاثیری در این خصوص ندارند. عمده این داروها ترکیبات مولتی ویتامینی است که به شرط رعایت یک الگوی صحیح غذایی، بدن نیازی به مصرف آنها ندارد.

دخترها تا ۱۷ سالگی و پسرها تا ۱۸ سالگی وقت دارند!
رشد قدی از دوران جنینی داخل رحم آغاز می‌شود و بعد از آن هم ادامه پیدا می‌کند. طوری که بعد از تولد دردو  سال اول بیشترین رشد را داریم. در زمان تولد بچه‌ها به طور متوسط حدود ۵۰ سانتی‌متر قد دارند. در سال اول ۵ سانت و در سال دوم ۱۲ تا ۱۳ سانت دیگر به آن اضافه می‌شود. بعد از آن سرعت رشد کم می‌شود و تا زمان بلوغ حدودا سالی ۶ سانتی‌متر به طول قد اضافه می‌شود. در زمان بلوغ نیز جهش رشد قد را داریم که در دخترها حدود ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر و در پسرها حدود ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر به طول قدشان اضافه می‌شود. زمان بسته شدن صفحه رشد در دخترها بین ۱۵ تا ۱۷ سالگی و در پسرها بین ۱۶ تا ۱۸ سالگی است. بعد از بسته شدن صفحه رشد دیگر افزایش رشد قد نداریم و هرگونه تبلیغی منبی بر افزایش قد بعد از بلوغ بیشتر شبیه به کلاهبرداری است. درکل تبلیغاتی که در مورد داروها، صندل‌های افزایش قد و… می‌شود، پایه و اساس علمی ندارند.

فرمولی برای محاسبه قد فرزندان
مهم‌ترین مسئله در مورد رشد قدی هر فرد، ژنتیک و قد پدر و مادر اوست. افراد می‌توانند تا حدودی رشد قدی خود را محاسبه کنند. برای این کار باید معدل قد پدر و مادرشان را اگر پسر هستند به علاوه عدد۵/۶  و اگر دختر هستند منهای عدد ۵/۶ کنند. عددی که به دست می‌آید قد حدودی آنها را نشان می‌دهد. ورزش نیز با طول قد ارتباط دارد اما نوع آن خیلی مهم نیست. ورزش باعث تحریک ترشح هورمون رشد و تقویت استخوان‌سازی و تراکم استخوان می‌شود؛ به خصوص ورزش‌هایی که در آنها وزن روی پا فشار می‌آورد مثل ورزش‌های هوازی و ورزش‌های پرشی، والیبال، بسکتبال و… . بلند کردن موی فرزندان نیز بر رشد قد تاثیری ندارد و این موضوع یک خرافه است.

بلوغ زودرس قد را کوتاه نگه می‌دارد
یکی از موارد موثر بر قد، سن بلوغ است. هرچه بلوغ زودتر اتفاق بیفتد جهش رشدی قد سریع‌تر خواهد بود و اگر قد کودک را در همان لحظه با همسالان خودش مقایسه کنیم می‌بینیم از همه بلندتر است اما وقتی صفحات رشدش بسته می‌شود بقیه افراد رشد می‌کنند و او دیگر افزایش قد پیدا نمی‌کند. بنابراین چنین افرادی در زمان بلوغ از بقیه بلندترند اما معمولا در آینده نسبت به بالغین دیگر کوتاه‌تر خواهند بود. در بررسی بلوغ از جداول و منحنی‌های رشد استفاده می‌شود تا اگر قد فرد پایین‌تر از این منحنی‌ها باشد ارزیابی آزمایشگاهی و رادیولوژی انجام شود. برای تعیین سن استخوانی فرد معمولا عکس مچ دست گرفته می‌شود و بعد براساس سن تخمین زده می‌شود که آیا نیاز به درمان و به تعویق انداختن بلوغ هست یا خیر. نکته دیگر سرعت رشد است. ممکن است فرد براساس ژنتیک قد کوتاهی داشته باشد اما سرعت رشدش مناسب باشد. این افراد را ممکن است فقط تحت نظر بگیریم و تحت درمان دارویی قرار ندهیم.

چرا بچه‌های پرورشگاهی قد کوتاه‌تری دارند؟!
از دیگر مولفه‌های تاثیرگذار در قد فرد، بیماری‌ها و شیوه تغذیه است. افرادی که دچار سوءتغذیه هستند یا بیماری‌های گوارشی و سوءجذب دارند ممکن است قد کوتاهی پیدا کنند. وضعیت عاطفی نیز در رشد قد موثر است. دیده شده افرادی که در پرورشگاه بزرگ می‌شوند و از محبت خانواده به دور هستند قد کوتاه تری دارند. علاوه براین اختلالاتی مثل کم‌کاری تیروئید، پرکاری غده فوق کلیه، کمبود هورمون رشد، کم‌کاری غدد جنسی، عفونت‌های مزمن ادراری، نارسایی‌های مزمن کلیه، کبد، قلب و… همگی می‌توانند بر قد تاثیر بگذارند. در واقع قد معرف و آینه تمام نمای سلامت فرد است. پس می‌توان با درمان این بیماری‌ها یا به تعویق انداختن بلوغ رشد قدی فرد را افزایش داد. هورمون رشد فقط تا زمانی که صفحه رشد باز است تاثیرگذار است و بعد از آن از تاثیرش کاسته می‌شود. از زمانی که دخترها عادت ماهانه‌شان شروع می‌شود به طور متوسط ۲ تا ۷ سانتی‌متر دیگر به طول قدشان اضافه می‌شود اما مشخص نیست این میزان ۲ سانتی‌متر باشد یا ۷ سانتی‌متر. پس قبل از بلوغ باید به پزشک مراجعه کرد و اگر لازم بود تحت درمان قرار گرفت.

فرزندان راست قامت تربیت کنید!
دو مسئله مهم جدا از ژنیک در رشد قدی افراد تاثیرگذارند: ورزش و تغذیه. باید سعی کنیم فرزندان‌مان را طوری بزرگ کنیم که در آینده گوژپشت و خمیده نباشند و عضلات اطراف لگن‌شان قوی باشد. وقتی افراد را با هم مقایسه می‌کنیم می‌بینیم بعضی‌ها به شکل خطوط شکسته و بعضی دیگر به شکل خط صاف ایستاده‌اند. پس باید با استفاده از ورزش‌های کششی مثل بارفیکس، ژیمناستیک و شنا بدن آنها را در راستای عمودی نگه داریم. تغذیه نیز باید طوری باشد که به رشد استخوانی کمک شود. به خصوص در حوالی سنین ۱۰ تا ۱۵ سالگی باید رژیم افراد سرشار از کلسیم و پروتئین باشد. هیچ وقت نباید به این فکر باشیم که با هورمون درمانی قد فرزندمان را افزایش دهیم. گرچه قبل از سن بلوغ این امکان برای گروهی خاص از بچه‌ها وجود دارد. آنهایی که قدشان از استاندارد طبیعی پدرو مادر خیلی کوتاه‌تر است با هورمون درمانی می‌توانند قد بلندتری داشته باشند. منتها این کار باید حداقل ۴ تا ۵ سال قبل از بلوغ انجام شود.

کفش‌های افزایش‌دهنده قد بی‌ارزش نیستند
کفش‌هایی که با عنوان افزایش‌دهنده قد به فروش می‌رسند معمولا لاستیک کف‌شان خاصیت الاستیک دارد. یعنی با هر قدم این لاستیک جمع و باز می‌شود، مثل اینکه روی یک تشک بادی بالا و پایین بپرید. بنابراین قدرت تحرک را بالا می‌برند و شخص به راحتی می‌تواند قدم بزند. پس نوعی فعالیت فیزیکی و حرکت کششی ایجاد می‌کند و به اندازه یک ورزش کششی ارزش دارد. به هر حال نمی‌توان گفت تاثیر مستقیم روی قد دارد. فقط تحرک شخص را تسهیل می‌کند و کسی که به اندازه کافی تحرک دارد قدرت رشدش بیشتر خواهد بود. نکته دیگر نحوه خوابیدن است. کودکان بهتر است در حالت گوله نخوابند و عادت کنند به پشت و در یک راستا بخوابند. همچنین باید خواب کافی داشته باشند. بدنی که برای مثال ۱۸ تا ۲۰ ساعت در بیداری به صورت عمود قرار گرفته  بالاخره آسیب می‌بیند اما فردی که فرصت دارد برای ۶ تا ۸ ساعت بخوابد و بدنش را در حالت افقی قرار دهد، تاندون‌ها و عضلاتش به اندازه کافی استراحت می‌کنند و می‌توانند در ساعات بیداری عملکرد بهتری داشته باشند.