هفته شانزدهم: ... :(" نماز اول وقت "): ...

نمازاول وقت، جايگاه ويژه اي دارد ومعصومان (ع) براين موضوع تأكيد فراواني كرده اند؛ در اين مقاله در سيره وسخنان اهل بيت وحي در زمينه نماز اول وقت اشاره مي كنيم.

1. سيره رسول خدا (ص)

از عايشه دراحوالات رسول خدا (ص) نقل شده كه مي گويد:

«كان رسول الله يحدثنا ونحدثه فاذا حضرت (وقت) الصلاه فكانه لم يعرفنا و لم نهرفه شغلاً بالله عن كل شيء(1) رسول خدا (ص) با ما گفتگومي كرد وما با او سخن مي گفتيم، ولي چون وقت نماز فرامي رسيد، نه او ما را مي شناخت ونه ما او مي شناختيم. توجه به خدا، او را از هر چيزي باز مي داشت.»

ازاميرالمؤمنان (ع) روايت شده :

«كان رسول الله لا يوثر علي الصلاه عشاء ا ولاغيره وكان اذا دخل وقتها لايعرف اهلاً ولا حميماً؛(2) رسول خدا (ص) چنان بود كه خوراك شب وهيچ چيز ديگر را بر نماز مقدم نمي داشت و چنان بود كه چون وقت نماز داخل مي شد، گويا خانواده ودوستي را نمي شناسد».

پيامبر اكرم(ص) درمورد آثار پاي بندي به نماز اول وقت، فرمود:

«ما من عبد اهتم بمواقيت الصلوه ومواضع الشمس الا ضمنت له الروح عند الموت وانقطاع الهموم والاحزان والنجاه من النار؛ (3) هيچ بنده اي به نماز اول وقت اهميت نمي دهد، مگر اينكه من ضمانت مي كنم كه هنگام مرگ آرامش داشته باشد وغصه ها از او رخت بربندد واز آتش جهنم رهايي يابد».

پس طبق وعده رسول اكرم(ص) عاملان به اين فريضه الهي واستقامت كنندگان دراين راه، اين پاداش هاي ويژه را دارند:

1. به هنگام مرگ كه يكي از سه حالت سخت انسان است، آرامش خاصي به روح او حاكم مي شود.

2. غم واندوه از روح وروان او رخت بر مي بندد.

3. رهايي از آتش نصيب اين بنده الهي مي گردد.

از آن حضرت نقل شده كه :

«لايزال الشيطان يرغب من بني آدم ما حافظ علي الصلوات الخمس فاذا ضيعن تجراً عليه او قعه في العظام».(4)

2.سيره حضرت علي(ع)

اميرمؤمنان (ع) مي فرمايد:

«ليسن احب الي الله عز وجل من الصلوه لايشغلنكم عن اوقاتها شيء من امور الدنيا فان الله عزوجل ذم اقواما فقال: الذين هم عن صلاتهم ساهون، يعني انهم غافلون استهانوا باوقاتها؛(5) در نزد خدا عملي محبوب تر از نماز نيست. پس چيزي از امور دنيا شما را از اوقات نماز باز ندارد. پس به درستي خداي عز و جل اقوامي را مذمت كرده وسپس فرموده است : اينها غفلت كنندگاني هستند كه توجه به اوقات نماز ندارند».

آن حضرت دربخش پاياني نامه اش خطاب به فرماندار مصر (محمد بن ابي بكر) اين چنين آورده است:

«...صل الصلواة لوقتها الموقت لها، ولا تعجل وقتها لفراغ ولا توخرها عن وقتها لاشتغال واعلم ان كال شيء من عملك تبع لصلاتك؛ (6) نماز را

در وقت خودش به جا آور، نه اينكه در فراغت وبيكاري زودتر از وقتش بخواني ودروقت كار، آن را به تأخير بيندازي. وبدان كه تمام كردار خوبت درگرو نماز است.»

اختصاص دادن اوقات مشخص براي نماز، تاآنجا اهميت دارد كه حضرت علي (ع) دريكي از نامه هايش به فرمانداران شهر آورده است:

«اما بعد فصلوا بالناس الظهر حتي تفي الشمس...؛(7) بعد از ياد خدا و درود؛ نماز ظهر را با مردم بخوانيد كه آفتاب به طرف مغرب رفته وسايه آن به اندازه ديوار آغل بز گسترده شد. ونماز عصر را با مردم وقتي بخوانيد كه خورشيد سفيد است وجلوه دارد وپاره اي از روز مانده وتا غروب مي توان دو فرسخ را پيمود.

نماز مغرب را با مردم زماني بخوانيد كه روزه دار افطار وحاجي از عرفات به سوي منا كوچ كند. ونماز عشا را با مردم وقتي بخوانيد كه شفق پنهان شده ويك سوم از شب بگذرد. ونماز صبح را با مردم هنگامي بخوانيد كه شخص، چهره همراه خويش را بشناسد. ونماز جماعت را درحد ناتوان آنان بگذاريد وفتنه گر مباشيد.»

ديلمي در ارشاد القلوب مي گويد: «راجع به سيره اميرمؤمنان امام علي (ع) درتاريخ آمده است كه حتي آن بزرگوار درخلال جنگ مواظبت بر نماز اول وقت را فراموش نمي كرد؛ چنان كه آمده است: هنگامي كه علي (ع) درجنگ صفين سرگرم نبرد بود ودرميان هر دو صف كارزار، پيوسته به آسمان نگاه مي كرد تا ببيند كي ظهر شده تا نماز ظهر را بخواند. عبدالله بن عباس عرض كرد: يا اميرالمؤمنين! اين چه كاري است ؟ فرمود: آفتاب را مي نگرم تا اگر وقت نماز رسيده، نماز بگزاريم. ابن عباس گفت: آيا اينجا وقت نماز است با اين سرگرمي جنگ! حضرت فرمود: ما براي چه با اين گروه مي جنگيم؟ مگر نه اينكه براي نماز است! تنها به خاطر نماز با آنها نبرد مي كنيم ومي خواهيم نماز بر پا شود».(8)

نيز درحالات اميرمؤمنان (ع) آمده است: «هنگامي كه وقت نماز مي رسيد، رنگ از چهره امام علي (ع) مي پريد ومي لرزيد.پس به او گفته شد: چه شده است؟ فرمود: وقت نماز فرا رسيده، وقت امانتي كه خدا بر آسمان ها وزمين و كوه ها عرضه كرد، اما آن ها از قبول آن دوري كردند وترسيدند، ولي انسان آن را حمل كرد و من با ناتواني خود نمي دانم كه به خوبي از حمل آن مي آيم يا نه».

اين روايت شريفه در منابع ديگر با تعبير «يتململ» و «يتزلزل» به جاي «تلون» و «تزلزل» آمده است.(9)

3. سيره امام حسين (ع)

درتاريخ راجع به سيد الشهداء نقل شده است: ابوثمامه صيداوي (صائدي) كه نام شريفش عمرو بن عبدالله است، چون ديد هنگامي زوال است، خدمت حضرت امام حسين (ع) آمد وعرض كرد: يا ابا عبدالله ! جان من فداي باد! مي بينم كه اين لشكر به شما نزديك شده اند، لكن سوگند به خدا، تامن كشته نشوم، شما شهيد نخواهي شد ودوست دارم اين نماز ظهر را با شما بگزارم وآن گاه خداي را ملاقات كنم. حضرت سر به سوي آسمان بلند كرد وفرمود: نماز را به ياد آوردي، خداوند تو را از نمازگزاران و ذاكران قرار دهد! آري، اينك اول وقت نماز است. آنگاه فرمود: از اين قوم بخواهيد دست از جنگ بردارند تا ما نماز گزاريم.(10)

در ادامه روايت آمده است:

حصين بن نمير - مرد تبهكاري كه در روز عاشورا به امام حسين (ع) زبان درازي كرد- فرياد زد: نماز شما قبول نيست. حبيب بن مظاهر فرمود: اي خيانتكار! نماز پسر رسول خدا (ص) قبول نمي شود ونماز تو قبول مي گردد؟...

عموم مورخان وارباب مقاتل گفته اند كه سعيد بن عبداله حنفي، سينه وسر وصورت خود را سپر آن حضرت وياران قرار داد تا نماز بخوانند. چون زخم هاي بدن او فراوان شد ونتوانست روي پاي خود بايستد، به زمين افتاد ودرحالي كه دعا مي كرد، رو به سوي امام حسين(ع) كرد وگفت:

اي فرزند رسول خدا ! به عهد خود وفا كردم؟ امام فرمود: بله تو پيشاهنگ ما (مقدم تر از من ) در بهشت هستي.

4. سيره امام سجاد(ع)

درحالات امام سجاد (ع) آمده است كه:

«كان اذا حضرت الصلوة اقشعر جلده واصغر لونه وارتعد كالسعفه؛ چون وقت نماز مي رسيد، پوست بدن امام سجاد(ع) مي لرزيد ورنگش زرد همچون شاخه درخت مي شد.»(11)

به حضرت عرض كردند: چرا شما وقتي وضو مي سازيد، رنگ مباركتان زرد مي شود؟ فرمود: «آيا نمي دانيد كه در خدمت چه فردي مي ايستيم» ؟(12)

در روايتي از امام سجاد (ع) نقل شده :

«الذنوب التي ترد الدعا...تأخيرالصلوه المفروضات حتي تذهب اوقاتها؛ يكي از گناهاني كه مانع قبول دعا مي شود(دعا را رد مي كند)، تأخير در نماز واجب است تا وقت آن بگذرد.»

همچنين آن امام بزرگوار در دعاهاي خود آورده اند:

«خدايا! ما را به منزلت كساني برسان كه مراتب نماز رسيده اند واركان آن را حفظ نموده اند و آن را در اوقاتش به پا مي دارند؛ همانند نسبت بنده و رسولت - كه درود ورحمت تو بر او و خاندانش باد -مقرر نموده، درركوع وسجود وهمه فضائل با كامل ترين وتمام ترين طهارت ورساترين مراتب خشوع به جا آورده اند». (13)

5. سيره امام صادق (ع)

از امام صادق (ع) نقل شده است:

«اذا صليت صلاة فريضه فصل لوقتها صلاة مودع يخاف ان لا يعود اليها ابداً؛ (14) هنگامي كه نماز واجب را مي خواني، در وقتش بخوان؛ مانند كسي كه نماز وداع مي خواند ومي ترسد كه بعد از اين، توفيق خواندن نماز را نيابد».

نيز فرمود:

«اختبروا اخوانكم بخصلتين فان كانتا والا فاعرب ثم اغرب محافظه علي الصوات في مواقيتها والبر بالاخوان في العسر واليسر؛ (15) برادران ديني خود را با دوخصلت بسنجيد. اگر اين دو علامت در آن ها بود(با آنها همراهي كنيد)، وگرنه هر چه مي توانيد از آنها فاصله بگيريد(آن دونشانه عبارت اند از): 1. محافظت برنماز در وقت آن. 2. نيكي به برادران ديني در سختي وراحتي».

امام صادق (ع) نيز خطاب به يكي از ياران خود (ابن جندب) مي فرمايد:

براي شيطان دام هايي وجود دارد كه يكي از آنها، اين است كه انسان را از خدمت كردن به ديگران به ويژه برادران ديني باز مي دارد.

دوم اينكه با خواب، كاري مي كند كه انسان به موقع نماز نخواند.(16)

آيت الله مصباح يزدي در توضيح اين روايت مي گويند:

«آنچه انسان را مستقيماً درمسير تقرب الي الله به پيش مي برد، نماز است. وقتي انسان اهتمامي به خواندن نماز اول وقت نداشته باشد، به مسائل دين بي اعتنا مي شود وكم كم كارش به جايي مي رسد كه با ديده تمسخر به مناسك دين مي نگرد؛ همان طور كه در قرآن آمده است: (ثم كان عاقبه الذين اسوي السواي ان كذبوا بايت الله وكانوا بها يستهزئون )؛(17) «.... سرانجام كار آنان كه به اعمال زشت وكردار بد پرداخته اند وآيات خدا را تكذيب و تمسخر كردند». اگر انسان دراين مسير خطرناك قرار گرفت وبه نمازاهميت نداد، در واقع با اين كار مقدمات كافرشدن خود را فراهم ساخته است».(18)

درسيره عملي امام ششم (ع) آمده است:

سدير گفت: امام صادق (ع) دستور داد كه الاغ واستري را زين كردند، من سبقت گرفتم وبرالاغ سوار شدم تا احترام كرده باشم و آن ضحرت سوار بر استر گردد. فرمود: اگر بخواهي، الاغ را در اختيار من بگذار. گفتم: استر براي شما مناسب تر و زيباتر است. من از الاغ پياده شدم و بر استر سوارشدم و آن حضرت بر الاغ سوار شد... پياده شديم تا نماز را با هم بخوانيم. سپس فرمود: اينجا زمين شوره زار است ونماز دراينجا روا نيست(مكروه است). واز آنجا رفتيم وبه زمين خاك سرخي رسيديم.

و آماده نماز شديم. در آنجا مردي جوان بزغاله مي چراند. حضرت به من نگريست و به من فرمود: به خدا قسم! اگر تعداد شيعه هاي من به اندازه اين بزغاله ها بود، خانه نشيني من روا نبود. سپس پياده شديم ونماز خوانديم. پس از نماز، كنار بزغاله ها رفتيم و شمرديم كه هفت عدد بودند.(19)

6. سيره امام رضا(ع)

راوي مي گويد: حضرت رضا (ع) براي استقبال برخي از طالبيين (دودمان ابوطالب) از شهر خارج شد ودراين هنگام وقت نماز شد (بلادرنگ ) راه خود را به ساختماني كه در آن نزديكي بود، كج كرد وكنار سنگي فرود آمد وفرمود: اذان بگو. من عرض كردم: درنگ كنيم تا ياران ما برسند. فرمود: خدايت بيامرزد! هيچ گاه نماز را از اول وقت بدون جهت به آخر وقت به تأخير نينداز وهميشه بر تو باد كه اول وقت را مراعات كني. پس من اذان گفتم و نماز خوانديم(20)

ترك جلسه به خاطر نماز

«صابئين» به حضرت يحيي گرايش دارند وبراي ستارگان، تأثير خاصي قائل هستند ونماز ومراسم ويژه اي دارند و هنوز در خوزستان گروهي از آنان هستند. اين فرقه، رهبري دانشمند ولي مغرور داشت كه بارها با امام رضا (ع) گفتگو كرد، ولي زير بار نرفت .امام رضا (ع) استدلالي كرد واو تسليم شد وگفت: اكنون روح من نرم شده، حاضرم مكتب تو را بپذيرم . ناگهان صداي اذان بلند شد، امام رضا(ع) جلسه را ترك كرد . مردم گفتند: فرصت حساسي است و چنين فرصتي پيش نمي آيد! امام فرمود: اول، نماز.

او كه اين تعهد را از امام ديد، علاقه اش بيشتر شد وبعد از نماز گفتگويش را تكميل كرد وايمان آورد.(21)

در روايتي از امام رضا (ع) آمده است:

«حافظوا علي مواقيت الصلوه فان العبد لا يأمن الحوادث ومن دخل عليه وقت فريضه فقصرعنها متعمداً فهو خاطي؛(22)

بر وقت هاي نماز محافظت كنيد؛ چرا كه بنده ايمن از حوادث نيست. و كسي كه وقت نماز واجب بر او داخل مي شود وعمداً كوتاهي كند، خطا كار است».

7. سيره امام حسن عسكري(ع)

از ابوهاشم روايت است كه حضورمبارك امام حسن عسكري(ع) شرفياب شدم، ديدم آن حضرت مشغول نوشتن كاغذي است .سپس وقت نماز رسيد امام آن كاغذ را بر زمين گذاشت ومشغول نماز شد. سپس ديدم كه قلم مي چرخد وروي كاغذ مي نويسد تا رسيد به آخر كاغذ. من چون اين صحنه را ديدم، به سجده افتادم. وقتي حضرت از نماز خود فارغ شد، قلم را به دست گرفت وبراي مردم اذن داد كه داخل شوند.(23)

8. سيره امام زمان (عج)

از كارهاي مهمي كه امام زمان پس از ظهور انجام مي دهند، بر پا داشتن نماز و مطرح كردن آن در سطح جامعه و فرا خواندن مردم به سوي آن است. علاو بر اصل نماز، اقامه نماز در اول وقت نيز مورد تأكيد فراوان آن حضرت است.

امام مهدي (عج) مي فرمايد:

«ملعون ملعون من اخرالعشاء الي ان تشتبك النجوم وملعون ملعون من اخر الغداء الي ان تنقضي النجوم؛ لعنت شده وملعون كسي است كه نماز عشا را به قدري تأخير اندازد كه همه ستارگان آسمان ديده شوند؛ وملعون كسي است كه نماز صبح را به قدري تأخير اندازد كه ستارگان ديده شوند».(24)

اين روايت، اهتمام امام زمان (عج) به نماز اول وقت را نشان مي دهد وآن حضرت كساني را كه در نماز خود اهمال مي كنند، به شدت سرزنش مي كند وآنها را از رحمت خود دور مي داند.

در ملاقات ها و تشرفات به محضر آن حضرت نيز، تأكيد ايشان بر «نماز اول وقت» نقل شده است.(25)