اگر در جیب فرزندتان چیزی نامناسب پیدا کردید...

تحملش سخت شده؟ هرطور که با او برخورد می‌کنید او طور دیگری با شما رفتار می‌کند؟ کلافه می‌شوید که چرا با این پوشش به خیابان می‌رود و از این‌که با او هم‌قدم شوید، خجالت می‌کشید؟ بارها به او تذکر داده‌اید که دوستانش مناسب نیستند و نباید با آن‌ها مراوده داشته باشد؟ تازگی‌ها به او شک کرده‌اید و احساس می‌کنید بوی سیگار می‌دهد و این مسئله حسابی نگران‌تان کرده است. کمی صبر داشته باشید! این مراحل را کم و بیش خودتان هم گذرانده‌اید. راهش این است که بیشتر با این دوره آشنا شوید و به موقع و مناسب عمل کنید. حیدر حسینی، مشاور و روانشناس به شما می‌گوید که نوجوانی چه مراحلی دارد و باید چطور از سوءرفتار در این دوران جلوگیری کرد.

نوجوان استقلال می‌خواهد

کودک سه مرحله جدایی و تفرد دارد. در ابتدا که از بدن مادر جدا می‌شود و بعد از یک سال خودش را به عنوان یک موجود جدا ادراک می‌کند. مرحله دوم زمانی است که کودک به پیش‌دبستانی یا مدرسه و در اصل به یک اجتماع بزرگ‌تر منتقل می‌شود. مرحله سوم، مرحله نوجوانی است. استقلال در این مرحله نقش بسیار مهمی را بازی می‌کند و نوجوان در این مرحله خودش را از خانواده جدا می‌کند و این جدایی را محیط برایش ایجاد نمی‌کند. این مرحله معمولا با درگیری‌ها و ناراحتی‌هایی همراه است. خیلی اوقات دیده می‌شود که نوجوان هم می‌خواهد در خانه بماند و هم شروع به ایراد گرفتن از والدین می‌کند. خیلی اوقات با این‌که والدین تمام تلاش‌شان را می‌کنند که پوشش مطابق میل نوجوان داشته باشند باز هم این نوجوان است که حالت تهدیدآمیز به خود می‌گیرد. خیلی اوقات اصلا فرقی نمی‌کند که والدین دارای چه ویژگی‌هایی باشند، چون نوجوان والد را تخریب می‌کند که بتواند راحت‌تر از او بگذرد و وارد مرحله جدایی شود.

نوجوان کیست؟

نوجوانی به گروه سنی 10 تا 18 سال گفته می‌شود و در واقع مرحله‌ گذر از کودکی به بزرگسالی است و هم‌زمان با این گذار تغییرات زیاد جسمی، روانی و عاطفی در فرد به وجود می‌آید. پیچیدگی‌های روانی این دوران، آن را برای خیلی از والدین سخت و چالش‌برانگیز کرده است اما والدین باید در مواجهه با نوجوانان به این مسئله توجه داشته باشند که این دوره 5 ویژگی بارز دارد: بلوغ، جدایی و تفرد، هویت‌یابی اجتماعی، توان تفکر انتزاعی و شروع بیماری‌های روانی. با شناخت و آگاهی از هرکدام از این مراحل و شیوه رفتار با آن می‌توان این دوران را بسیار خاطره‌انگیز کرد.

شاید دچار بیماری روانی شود

اگر سابقه بیماری روانی در فرد وجود داشته باشد در نوجوانی این بیماری شروع شده یا عود می‌کند. بنابراین باید والدین توجه کنند در دوران نوجوانی نسبت به سلامت روان فرد حساس باشند و راحت از عصبانیت و دیگر رفتارهای او نگذرند. بهتر است در این زمینه از مشاور کمک گرفته شود. در افرادی که زمینه بیماری‌های اعصاب و روان در آن‌ها وجود دارد، والدین باید حساسیت بیشتری داشته باشند زیرا اگر در این مرحله درمان اتفاق بیفتد عود و شدت بیماری به مراحل بالاتر نمی‌رسد اما گاهی اوقات والدین ناآگاه با نوجوان درگیر می‌شوند و شدت بیماری را افزایش می‌دهند.

بگذارید خودش را پیدا کند

در این دوران نوجوان با پیوستن به گروه همسال و علاقه‌مند شدن به سبک‌ها و گروه‌های موسیقی خاص و گرایش به فلسفه و ... سعی می‌کند هویت خودش را بیابد. در این مرحله ممکن است مدام از این شاخه به آن شاخه برود و چیزهایی را انتخاب کند که خارج از محدوده حساب می‌شوند و به دلیل تمایل به مورد توجه قرار گرفتن و تایید شدن مواردی را انتخاب کند که والدین چندان تایید نکنند. در اینجا هم توصیه می‌شود والدین با نوجوان وارد جنگ نشوند چون در نهایت این والدین هستند که در این جنگ مغلوب خواهند شد.

طبیعی است که ذهنش درگیر باشد

تا پیش از نوجوانی کودک تفکر انتزاعی ندارد و بیشتر تفکرات او در حیطه عینی قرار می‌گیرد و با مفاهیمی مانند عشق و وفاداری و... درگیر نیست. در نوجوانی وقتی تفکر قدرت انتزاعی پیدا می‌کند، نوجوان با این مرحله به شدت درگیر می‌شود و شروع به حرف زدن درباره مسائل فلسفی و... می‌کند. در اینجا تاکید می‌شود که والدین به نیاز نوجوان پاسخگو باشند.

بلوغ آموزش می‌خواهد!

درست است که شروع دوره نوجوانی به طور کامل مشخص نیست ولی به طور معمول با آغاز پدیده بلوغ می‌توان دوره نوجوانی را آغاز کرد. در دوران نوجوانی هورمون‌های جنسی شروع به فعالیت می‌کنند و فرد بعد دیگری از خودش را که معمولا مهم‌ترین بعد محسوب می‌شود، می‌شناسد و آن را درک می‌کند. آنچه در اینجا اهمیت پیدا می‌کند آموزش به ویژه برای دختران است. شاید برخی فکر کنند که پسرها برای این آموزش واجب‌تر هستند اما دختران به ویژه در شروع دوره قاعدگی حتما باید مورد آموزش قرار بگیرند. از آنجا كه ممكن است واكنش‌هاي دختران نوجوان به قاعدگي به طور گسترده‌اي عموميت پيدا كند، اين موضوع اهميت اساسي دارد كه اولين تجارب آنان با قاعدگي تا جاي ممكن مطلوب باشد. در بسیاری از مواقع آموزش ندادن به نوجوان و درگیر شدن او با این مسئله می‌تواند بسیار دردناک باشد و سؤالات زیادی را برای او فراهم کند.

بگذارید دوستانش را به خانه بیاورد

والدین باید روابط مورد تایید و کنترل شده را تسهیل کنند و از روابط نوجـوان جلوگیـری نکنند زیرا نوجوانی دوران ارتباط و جدا شدن است. خیلی اوقات والدین این اجازه را به نوجوان نمی‌دهند و درگیری اتفاق می‌افتد. توجیه‌هایی مانند نامناسب بودن فرد مورد انتخاب ممکن است درگیری‌های زیادی را در خانه ایجاد کند. بهترین کار، حضور دوستان در خانه است. رفت‌وآمد دوستان نوجوان به خانه هم فضای لازم را در اختیار نوجوان قرار می‌دهد و هم کنترل والدین را راحت‌تر می‌کند. در برخی خانواده‌ها داشتن دوست یک صفت منفی محسوب می‌شود اما برخی خانواده‌ها آن را مثبت می‌دانند؛ بنابراین این مسئله به بستر فرهنگی بستگی کامل دارد. شاید محیطی که نوجوان در مدرسه تجربه می‌کند با محیط خانه منطبق نباشد به همين دليل لازم باشد والدین خودشان را با آن محیط منطبق کنند. بنابراین باید تعادلی بین سبک فرهنگی خانواده و سبک فرهنگی اجتماع که نوجوان در آن رفت‌و‌آمد دارد، برقرار شود.

با ورزش اعتماد به نفس می‌گیرد

والدین باید در این دوران نوجوان را تشویق به فعالیت ورزشی کنند. اگر نوجوان در سیستم ورزشی فردی فعال و توانمند شود در عزت نفس او بسیار اثرگذار است زیرا نوجوان در این سن به شدت نسبت به ظاهر خود حساس است و ورزش می‌تواند برای او ظاهر و اندام مناسبی را فراهم کند که در اعتماد به نفس او نقش مهمی ایفا می‌کند. نکته‌ای که در اینجا حائز اهمیت است. این است که والدین در حساسیت‌های پوششی نوجوان او را همراهی کنند و برای او این فرصت را فراهم کنید که پوششی را که دوست دارد، داشته باشد. حواس‌تان باشد که نباید او را مورد انتقاد قرار دهید و حتی مسخره‌اش کنید.

شاید تجربه‌های نامتعارف بکند

در حال حاضر گرایش به سیگار، قلیان و حتی مواد مخدر در برخی نوجوانان شایع شده است. والدینی که هیچ وقت در کنار نوجوان نیستند و به یکباره متوجه این موضوع می‌شوند نباید در این مورد فقط نوجوان را مقصر بدانند چون ساختار خانواده در این شرایط مناسب نیست. این‌گونه تجربه‌ها در هیچ شرایط و در هیچ سنی پذیرفته نیست اما در دوران نوجوانی به دلیل عنان‌گسیخته بودن نوجوان، در صورت بروز چنین مشکلی نباید والدین تصور کنند که فاجعه رخ داده است و ضمن درک این شرایط سعی در حل بحران داشته باشند.

والدین باید بدانند در صورتی که نوجوان مسئله روانی نداشته باشد و محیط خانواده، آرام باشد لازم نیست نگران این باشند که شاید نوجوان معتاد شود. لازمه اعتیاد به مواد مخدر وجود بسترهای نامناسب خانوادگی و فردی است.