نذر و عهد

سؤال 1: نذر چیست لطفاً توضیح دهید؟
جواب: نذر آن است كه انسان ملتزم شود كه كار خیری را برای خدا به جا آورد، یا كاری را كه نكردن آن بهتر است برای خدا ترك نماید. (ر.ک: توضیح المسائل امام (ره)، م 2640)
سؤال 2: آیا انسان می‌تواند كار حرام و مكروه یا مباحی را نذر كند؟
جواب: اگر انسان نذر كند كه كار حرام یا مكروهی را انجام دهد، یا كار واجب یا مستحبی را ترك كند، نذر او صحیح نیست و همچنین اگر نذر كند كه كار مباحی را انجام دهد یا ترك نماید چنانچه به جا آوردن آن و تركش از هر جهت مساوی باشد، نذر او صحیح نیست. (ر.ک: توضیح المسائل حضرت امام (ره)، م 2648 ـ 2649)
سؤال 3: اگر پدر یا مادری نذر كند كه دختر خود را به سیدی شوهر دهد آیا بعد از آنكه دختر به سن تكلیف رسید لازم است كه پدر و مادر به نذر خود عمل كنند؟
جواب: احتیاط آن است كه اگر بتوانند او را راضی نمایند كه به سید شوهر كند، لازم است به نذر خود عمل كنند. (ر.ک: توضیح المسائل حضرت امام (ره)، 2666)
سؤال 4: اینجانب عهد و نذری كرده‌ام كه روزهای دوشنبه و پنج شنبه را روزه بگیریم حال والدینم اجازه نمی‌دهند كه روزه نذریم را ادا كنم تكلیف من در این ارتباط چیست؟ (مقام معظم رهبری)
جواب: اگر صیغه عهد و نذر را به عربی و یا فارسی نخوانده باشید روزه گرفتن برشما واجب نیست و هر وقت كه بتوانید روزه بگیرید مانعی ندارد و اگر با خواندن صیغه نذر، نذر محقق شده باشد هرگاه پدرش را از انجام مورد نظر نهی كند، انجام دادن آن لازم نیست و گناهی ندارد. احسان و كار خیر موكول به اجازه از والدین نیست امّا در مواردی كه نهی می‌كنند و یا با انجام آن كار والدین اذیت می‌شوند آن عمل را ترك نمایید. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 2646)
سؤال 5: اگر كسی چند روزی روزه نذری داشته باشد بعد از برآورده شدن حاجت روزه گرفتن او به تأخیر بیفتند می‌تواند هر وقت خواست آن روزه‌ها را ادا كند؟
جواب: اگر صیغه شرعی نذر را خوانده باشد و در نذر گرفتن روزه را مقید کرده که بلافاصله بعد از رسیدن به حاجت و یا زمان مشخص انجام دهد باید در همان زمانی كه قرار گذاشته است روزه‌ها را بگیرد والا كفاره نیز بر عهده او می‌آید ولی اگر صیغه شرعی نذر (لله علیّ.... برای خدا به عهده من باشد كه...) را نخوانده باشد و یا اگر صیغه خواندن گرفتن روزه را مقید به زمان خاص نکرده روزه‌ها را با تأخیر هم بگیرد اشكال ندارد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 3-2652)
سؤال 6: اگر كسی چیزی نذر كند ولی آن را ادا نكند چه حكمی پیش رو دارد؟
جواب: اگر نذر شرعی كرده باشد و به آن عمل نكند گناه كرده و كفاره بر او واجب می‌شود و كفاره نذر 60 روز روزه گرفتن یا اطعام 60 فقیر می‌باشد.
(ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 2669) و (ر.ک: تحریر الوسیله امام (ره)، ج 2، ص 124، م 28)
سؤال 7: بنده نذری داشته‌ام كه اگر حاجتم روا گردد چهل بار قرآن را ختم كنم حال نوبت به ادای نذر رسیده آیا می‌توانم عوض چهل ختم قرآن در ماه رمضان چهل آیه بخوانم تا برابر با چهل ختم قرآن شود؟
جواب: اگر چه ثواب قرآئت در ماه مبارك رمضان به مراتب بیشتر از سایر ماهها است لكن اگر كسی نذر چند ختم قرآن كرده باشد باید همان طوری که نذر کرده را انجام دهد و نمی‌تواند یك ختم در رمضان كند و بگوید چون ثواب آن چند برابر است جبران می‌شود مثل اینكه اگر چند روز نماز قضا بگردن شخص باشد نمی‌تواند بگوید در جماعت شركت می‌كنم تا ثواب آنكه هزاران برابر است جبران بقیه نمازها را بنماید. (ر.ک: مجمع المسائل آیه الله گلپایگانی، ج 2، ص 326)
سؤال 8: آیا نذر فرزند باید با اجازه پدر باشد یا خیر؟
جواب: نذر فرزند بدون اجازه پدر صحیح است اما اگر زن بخواهد نذر كند بنظر برخی از فقها باید به اجازه شوهر باشد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 2646)
سؤال 9: از رساله و منابع دینی استفاده می‌شود كه نذر برای خداست پس نذر برای امام حسین ـ علیه السّلام ـ درست نیست؟ آیا این مطلب صحیح است؟
جواب: بلی نذر صحیح فقط باید برای خدا باشد و صیغه نذر هم (لله علی....) می‌باشد. یعنی برای خدا بعهده من باشد... اما این گونه نذر منافات ندارد كه متعلق آن امور خیر باشد از جمله برای خدا بعهده من باشد كه... فلان مبلغ به فقیر بدهم، به ایتام كمك كنم، برای مجالس سوگواری حضرت ابا عبدا... الحسین ـ علیه السّلام ـ صرف كنم و چند ركعت نماز بخوانم، یك ختم قرآن نمایم و... پس نذوراتی كه بین مردم معمول است نذر برای امام حسین ـ علیه السّلام ـ نیست بلكه نذر برای خداست كه متعلق نذر حضرات ائمه ـ علیه السّلام ـ می‌باشد و نباید اینها با هم خلط شود. (ر.ک: مجمع المسائل آیه الله گلپایگانی، ج 2، ص317)
سؤال 10: نذوراتی كه در ایام محرم به صندوقهای حضرت ابوالفضل ـ علیه السّلام ـ واریز می‌شود در چه راهی باید مصرف شود آیا می‌توان صرف حسینیه‌ها و تكایا نمود یا خیر؟
جواب: آنچه را به عنوان نذورات حضرت ابوالفضل ـ علیه السّلام ـ در صندوق می‌ریزد می‌توان در مجالس روضه خوانی آن حضرت و اطعام مؤمنین مصرف نمود و ثواب آنرا برای آن جناب هدیه نمود. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 2662 و 2663)
سؤال 11: وقتی انسان نذری می‌كند كه در شرایط خاص، فلان كار را انجام دهد و آن شرایط انجام پذیرد و انسان بعد از مدتی به یاد نذرش بیفتد، تكلیف چیست؟ (مقلد آیت ا... فاضل لنكرانی)
جواب: در مورد سؤال كه در وقت اداء نذر فراموش كرده است و بعداً یادش آمد قضای آن كار را انجام دهد مثلاً اگر نذر روزه نیمه ماه را نموده و روز 17 ماه بیادش آمده است قضای آن را باید بگیرد و كفاره ندارد. البته اگر عمدا تأخیر بیاندازد کفاره دارد. (ر.ک: جامع المسائل آیه الله فاضل، ج 1، ص 372، س 1331)
سؤال 12: اگر كسی نسیاناً روزه نذری خود را در ماه مبارك رمضان ادا كند آیا روزه وی از ماه مبارك رمضان محسوب می‌شود یا روزه نذر؟
جواب: اگر می‌دانسته كه ماه رمضان است و نیت روزه نذر یا قضا كرده است روزه او باطل است و در هیچ موردی محسوب نمی‌شود اما اگر نمی‌دانسته ماه رمضان است (مثلاً یوم الشك) و نیت قضا یا نذر كرده است روزه رمضان محسوب می‌گردد و برای قضا و نذر باید مجدداً روزه دیگری بگیرد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 2، م 1555 و 1556)
سؤال 13: نذر در مال غیر چگونه است مثلاً مادر برای فرزندش نذر می‌كند كه فرزند آن را ادا كند آیا چنین نذری صحیح است؟
جواب: خیر نذر در مال دیگری صحیح نیست. (ر.ک: تحریر الوسیله امام (ره)، ج 2، ص103، م 2)
سؤال 14: امسال در ماه رمضان با خداوند عهد كردم كه «خدایا با تو عهد می‌بندم كه نمازهایم را در اول وقت بخوانم و اگر نتوانستم به شرط آنكه اگر عذر شرعی نداشتم فردای آن روز را روزه بگیرم حال به سبب مشكلاتی من از انجام این عهد عاجز شده‌ام و قادر به انجام آن نیستم، آیا می‌شود عهدم را بشكنم و عمل ننمایم و اگر كفاره دارد آنرا بپردازم؟
جواب: اگر قدرت بر وفاء به عهد ندارید تكلیف به « وفاء به عهد» ساقط است. (استفتاثات امام (ره)، ج 2، ص 457)
سؤال 15: در صیغه نذر اگر بگویند: «خدایا اگر حاجتم بر آورده شود فلان كار را می‌كنم» یا « نذر كردم كه چنین كنم» آیا در انعقاد نذر كافی است یا اینكه حتماً باید «لله علیّ كذا» و الفاظ مرادف آن باشد؟
جواب: كافی نیست و باید صیغه مخصوصه خوانده شود. (استفتاثات امام (ره)، ج 2، ص 460)
سؤال 16: نذر كردم كه هر سال روز تاسوعا جلو دسته سینه زنان، یك گوسفند برای شادی روح حضرت ابوالفضل ـ علیه السّلام ـ قربانی نمایم، امسال بر اثر عدم بضاعت مادی نتوانستم نذر را ادا نمایم، تكلیف شرعی بنده چیست؟ و آیا می‌توانم نذر را به چیز دیگری تغییر دهم؟
جواب: لازم نیست تغییر دهید و چنانچه نذر شما صیغه شرعیه نداشته وفاء واجب نیست. (استفتاثات امام (ره)، ج 2، ص 462)
سؤال 17: اگر كسی نذر كند در روز معینی غسل نماید و اتفاقاً در آن روز آب پیدا نكرد و یا مانعی پیش آمد كه نتوانست غسل كند وظیفه‌اش چیست؟ و آیا می‌تواند بجای غسل تیمم نماید؟
جواب: با فرض صحت نذر، اگر آب ندارد وفاء به نذر ساقط است و تیمم لازم نیست. (استفتاثات امام (ره)، ج 2، ص 475)
سؤال 18: گاوی است تماماً نذری حالا زادو ولد كرده و نگهداری آنها نیاز به خرجی دارد آیا می‌شود از نتایج آنها بفروشیم و صرف نگهداری و خرج آنها نمائیم؟
جواب: در نتایج و نماء عین منذوره، باید بر طبق نذر عمل شود و چنانچه حفظ عین منذوره نیاز به مصرف داشته باشد می‌توان از نتایج و نماء به مقدار حاجت در حفظ عین منذوره مصرف نمود. (استفتاثات امام (ره)، ج 2، ص 480)
سؤال 19: اگر گوسفند نذری، قبل از تحقق نذر تلف شود آیا نذر از شخص ساقط است؟ و نیز اگر نذر محقق شود و قبل از اینكه گوسفند را سر ببرد تلف شود مثلاً گرگ آن را بخورد آیا نذر ادا شده یا خیر؟
جواب: در مورد سؤال، نذر منحل شده و چیزی بر او نیست. (استفتاثات حضرت امام (ره)، ج 2، ص 481)