مبحث29صالحین:کرامت نفس

نشانه‏هاى كرامت‏

در روايات معصومين، براى انسان‏هاى كريم (باكرامت) صفاتى مشخص شده است:
1 - خويشتن‏دارى: يكى از صفات برجسته انسان كريم، تسلط بر نفس و كنترل زبان، غضب و اميال نفسانى است. امام على (ع) مى‏فرمايد: «الكرم ملك اللسان و بذل الاحسان؛ كرم، نگه‏دارى زبان و پراكندن احسان است.»
آن حضرت حقيقت كرم را بخل نسبت به خويشتن دانسته است.
 2 - نرم‏خويى: امام على (ع) مى‏فرمايد: «الكريم يلين اذا استعطف و اللئيم يقسوا اذا ألطف؛ كريم در مقابل خواهش ديگران نرم مى‏شود در حالى كه انسان پست، در مقابل لطف و تقاضاى ديگران، قساوت مى‏يابد.»
3 - پاى‏بندى به عهد و پيمان: كريم، خود را ملزم به انجام تعهدات خويش مى‏داند. امام على (ع) مى‏فرمايد: «الكريم اذا وعد وفى؛كريم آن‏گاه كه وعده‏اى مى‏دهد به آن وفا مى‏كند.»
4 - سادگى: انسان‏هاى با كرامت، افرادى ساده و بى‏تكلف‏اند. امام على (ع) مى‏فرمايد: «الكريم ابلج و اللئيم ملهوج؛ كريم، روشن و آشكار و لئيم، پيچيده است.»
شايد منظور آن حضرت اين باشد كه افراد با كرامت، اهل فريب و نفاق و دورويى نيستند و ظاهر و باطنشان يكى است و دو پهلو حرف نمى‏زنند و آن‏چه در نهان دارند، صريح و شفاف به زبان جارى مى‏كنند و موضعشان همواره روشن است.
5 - آبرودارى: آن‏چه براى افراد با كرامت، در درجه نخست قرار دارد، جاى‏گاه اجتماعى، حرمت و آبروست. از اين‏رو حاضر نمى‏شود آن را با چيزى عوض كند. امام على (ع) مى‏فرمايد: «الكريم من صان عرضه بماله اللئيم من صان ماله بعرضه؛ كريم كسى است كه آبرويش را با بذل مالش حفظ مى‏كند در حالى‏كه لئيم كسى است كه مالش را با بذل آبرويش نگه مى‏دارد.»
6 - بذل و احسان: كريم، بيشتر دست دهنده دارد تا دست‏گيرنده، امام على (ع) مى‏فرمايد: «الكريم من سبق نؤاله سؤاله؛ كريم كسى است كه بخشش بر تقاضايش سبقت گرفته است». لذت كريم در طعام دادن و لذت لئيم در طعام خوردن است.
 7 - عفو و گذشت: بخشيدن لغزش ديگران، از سنّت كريمان است. امام على (ع) مى‏فرمايد: اقدام به بخشش، از اخلاق كريمان و اقدام به انتقام، از اخلاق لئيمان است.
 8 - تغافل: امام على (ع) مى‏فرمايد: از گران‏قدرترين كارهاى كريمان آن است كه به رغم دانستن اسرار ديگران خود را به بى‏خبرى مى‏زنند.
البته علاوه بر صفات ياد شده، كريمان صفات مثبت بسيارى دارند كه مى‏توان به راست‏گويى، امانت‏دارى، قدرشناسى، وطن‏دوستى، حق‏شناسى و غيره اشاره كرد. در يك جمله به حديثى جامع از اميرالمؤمنين (ع) اشاره مى‏كنيم كه فرمود: «الكريم اذا قدر صفح و اذا ملك سمح و اذا سئل أنجح؛كريم كسى است كه اگر قدرت پيدا كرد مى‏بخشد و اگر دارايى بيابد ارزانى مى‏دارد و اگر مورد سؤال واقع شد درخواست را برمى‏آورد.»
نتيجه‏اى كه از ذكر اين اوصاف به دست مى‏آيد اين است كه كرامت، يك صفت اخلاقى جامع يا به عبارتى تيپ شخصيتى است كه متشكل از صفات متعدد است.