پاسخ به:هفته چهاردهم:----o-( ذوالکفــــــل " گذشت و بخشش")-o---
یک شنبه 17 آذر 1392 9:30 AM
گذشت و بخشش
اگر جرم و تجاوز، مربوط به حقوق جامعه باشد، در این صورت چون پای حدود الهی و حقوق اجتماعی در میان است و سعادت عمومی در گرو اجرای آنهاست، ناگزیر حدود باید اجرا شود و حقوق باید تأدیه گردد، زیرا قانون و حرمتِ مال، جان، آبرو و ناموس مردم مثل مرز و حصاری است كه گرداگرد جامعه كشیده شده تا مردم در پناه آن در امنیت و آسایش زندگی كنند. اگر این مرز شكسته شود و قانون تحت عناوینی از قبیل عفو و گذشت به اجرا در نیاید، زمینه برای هرج و مرج و ناامنی فراهم شده و ادامه زندگی برای مردم دشوار خواهد شد.اصرار اسلام را بر عفو و گذشت در حقوق شخصی در بحث گذشته خواندیم و دانستیم كه اسلام دین خشونت و انتقام و كشتار نیست، اما ترحّم و دلسوزی بر متجاوزان به حقوق جامعه را نیز هیچ عقل سلیمی نمی پذیرد.
ترحّم بر پلنگ تیز دندان جفاكاری بود بر گوسفندان
در اینجا مجریان عدالت باید بدون توجه به احساسات شخصی و دلسوزی های واهی و بی اساس، با كمال شهامت به مقتضای عدالت عمل كنند. قرآن كریم در كنار آن همه دستورات فراوان كه در خصوص عفو و اغماض داده، وقتی به اجرای حدود الهی و احترام به حقوق اجتماعی می رسد، از چنین ترحّم های نابجایی به صراحت نهی می كند. به عنوان مثال، در دستور اجرای حدّ زنا می فرماید:
«وَ لا تَأْخُذْكُمْ بِهِما رَأْفَهٌ فی دینِ اللهِ»[1]
در اجرای حكم خداود بر آنان، دستخوش عاطفه و نازك دلی بیجا نشوید.
و نیز، اجرای حكم قصاص را موجب حیات و تحرّك جامعه دانسته، می فرماید:
«وَ لَكُمْ فِی الْقِصاصِ حیوهٌ یا اُولیِ الألبابِ»[2]
ای خردمندان اجرای حكم قصاص موجب حیات شماست.
امام كاظم ـ علیه السلام ـ در تفسیر آیه «اِنَّ اللهَ یحییَ الاَرضَ بعدَ موْتِها» یعنی خداوند زمین را پس از مرگش زنده می كند، فرمود:
منظور این نیست كه زمین با باران زنده می شود. بلكه مقصود آن است كه خداوند مردانی بر می انگیزد تا عدالت را زنده كنند و با اجرای عدالت زمین را زنده سازند؛ زیرا اقامه و اجرای یك حدّ از حدود الهی در زمین از چهل روز بارندگی مفید، سودمندتر است.[3]
زنی از اشراف قبیله بنی محزوم، مرتكب سرقت شده بود و قرار شد حدّ سرقت بر او جاری شود. سران قبیله مزبور، از بیم آن كه اجرای حدّ، موجب سرافكندگی آنان در بین سایر مردم شده، این ننگ برای ایشان باقی بماند، اُسامه بن زید، را فرستادند، تا از پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ خواستار عفو او شود. آن حضرت پس از اطلاع از مضمون پیام با خشم زیاد فرمود: «ای اُسامه، تو را نبینم كه درباره تعطیل حدّی از حدود خداوند شفاعت كنی!» آن گاه در جمع مهاجر و انصار حضور یافته، چنین فرمود:
علت هلاكت اقوام گذشته این بود كه هر گاه شخص صاحب نفوذی از آنان دزدی می كرده، حدّ خداوند را بر او اجرا نمی كردند، ولی اگر فرد ضعیفی دست به این كار می زد، حكم قانون را بر او عملی می ساختند، به خدا سوگند! حتّی اگر دخترم فاطمه دزدی كند، دستش را قطع خواهم كرد![4]
یك نكته
در اسلام، تنها رهبر جامعه و «ولیّ امر مسلمین» این اختیار را دارد كه با در نظر گرفتن مسائل عمومی جامعه و سوابق نیك شخص مجرم، اگر او را از كرده خود پشیمان ببیند و شمول عفو را برایش سازنده و مثبت تشخیص دهد، از خطای او درگذرد. به عنوان نمونه:
سارقی را خدمت امیرمؤمنان ـ علیه السلام ـ آوردند و او به دزدی خود اعتراف كرد. آن حضرت از او پرسید: آیا چیزی از قرآن حفظ داری؟ عرض كرد: بلی سوره بقره را. حضرت او را عفو كرده، فرمود: دستت را به خاطر سوره بقره بخشیدم (و برای دزدی ات، این بار آن را قطع نمی كنم) در این هنگام فردی به نام اشعث زبان به اعتراض گشود و گفت: آیا حدود الهی را تعطیل می كنی؟ امام ـ علیه السلام ـ فرمود: تو چه می دانی؟! مگر پس از اقامه بیّنه امام نمی تواند عفو كند؟ هر گاه شخص خودش به دزدی اعتراف كند، اختیار با امام است. اگر مصلحت ببیند می بخشد وگرنه مجازات می كند.[5]
اصل 110 قانون اساسی نیز عفو یا تخفیف مجازات مجرمان را از اختیارات رهبر جامعه اسلامی می داند.
آثار عفو
در قرآن كریم و روایات پیشوایان معصوم ـ علیهم السّلام ـ آثار و بركات زیادی برای عفو ذكر شده كه برخی از آنها عبارتند از:
1 . شمول عفو الهی؛ قرآن كریم عفو و گذشت بندگان خدا از یكدیگر را زمینه ساز عفو خداوند می داند.
«وَلْیَعفُوا وَ لْیَصْفَحوا اَلا تُحِبّون اَنْ یَغْفِرَ اللهُ لَكُمْ»[6]
و باید عفو كنند و درگذرند، آیا دوست نمی دارید كه خداوند بر شما ببخشاید.
2 . نصرت الهی: امام كاظم ـ علیه السلام ـ فرمود:
هرگز دو گروه با هم رو به رو نشدند؛ مگر آنكه گروه بخشنده تر یاری شد. [7]
3 . طول عمر؛ از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ چنین نقل شده است:
آن كه عفوش بسیار شد، عمرش طولانی می شود. [8]
4 . دوام حكومت: رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ عفو و گذشت زمامدار را موجب پایداری حكومتش می داند:
گذشت زمامدار سبب پابرجا شدن حكومت است. [9]
5 . از بین رفتن كینه ها؛ رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
از یكدیگر درگذرید تا كینه ها از میانتان رخت بربندد. [10]
6 . عزّت دنیا و آخرت؛ پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
هر كه از لغزشی درگذرد، خداوند به سبب این گذشت، عزّت دنیا و آخرت را به او عطا می كند. [11]
7 . رهایی از عذاب دوزخ؛ حضرت علی ـ علیه السلام ـ عفو را موجب نجات از عذاب جهنّم دانسته است.
گذشت هنگام توانایی، سپری در برابر عذاب خداوند است. [12]
8 . پاداش بسیار؛ امام علی ـ علیه السلام ـ پاداش انسان با گذشت را غیر قابل سنجش می داند و می فرماید:
پاداش دو چیز را نمی توان سنجید، عفو و عدل. [13]
