در هنگام ناامیدی به کدام آیه قرآن مراجعه کنیم

  خبرگزاری فارس - گروه «فعالیت‌های قرآنی»: در جلد سوم کتاب «شناخت‌نامه قرآن برپایه قرآن و حدیث» نوشته «محمد محمدی ری‌شهری»، در داستان جالبى از امیرالمؤمنین حضرت على(ع) آمده است: روزى امام علی(ع) رو به سوى مردم کرد و فرمود: «به نظر شما امید بخش‌ترین آیه قرآن کدام آیه است؟».

بعضى گفتند: آیه 48 سوره میارکه «نساء» که می‌فرماید «إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَن یَشَاء؛ همانا خدا این [گناه] را که به او شرک ورزیده شود نمی‌آمرزد و غیر از آن را برای هر که بخواهد می‌آمرزد». امام علی(ع) فرمودند: «خوب است ، ولى آنچه من می‌خواهم نیست».

بعضى به آیه 110 سوره مبارکه «نساء» اشاره کردند و گفتند: امید بخش‌ترین آیه قرآن این آیه است «وَ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحیماً؛ و هر که کار بدی یا به خود ستم کند، سپس از خدا آمرزش طلبد خدا را آمرزنده و مهربان خواهد یافت»؛ امام علی(ع) فرمود: «خوب‌ است، ولى آنچه را مى‌خواهم نیست».

بعضى دیگر گفتند: آیه 53 سوره مبارکه «زمر» که می‌فرماید: «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ؛ بگو اى بندگان من که دراثر گناه، بر خویشتن زیاده روی کرده‌اید، ازرحمت خدا مأیوس نشوید در حقیقت ‏خدا همه گناهان را مى‏آمرزد که او خود آمرزنده مهربان است». حضرت امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «خوب است، اما آنچه مى‌خواهم نیست!».

بعضى دیگر گفتند که آیه «و الَّذِینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ؛ پرهیزکاران کسانى هستند که هنگامى که کار زشتى انجام مى‏دهند یا به خود ستم مى‏کنند به یاد خدا مى‏افتند، از گناهان خویش آمرزش مى‏طلبند و چه کسى است جز خدا که گناهان را بیامرزد» امیدبخش‌ترین آیه قرآن است، اما حضرت امام علی(ع) فرمودند: «خوب است، ولى آنچه مى‌خواهم نیست».

در این هنگام مردم از هر طرف به سوى امام متوجه شدند و همهمه کردند که ایشان فرمودند: «چه خبر است، اى مسلمانان؟»، آن‌ها گفتند: «به خدا سوگند ما آیه دیگرى در این زمینه سراغ نداریم». امام علی(ع)فرمودند: «از حبیب خودم رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود: امید بخش‌ترین آیه قرآن این آیه است «و اقم الصلاة طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْرى‏ لِلذَّاکِرِینَ؛ در دو طرف روز و اوایل شب، نماز را برپا دار؛ چرا که حسنات، سیئات و آثار آنها را از بین می‌برند؛ این تذکّری است برای کسانی که اهل تذکّرند(آیه 114 سوره مبارکه هود)» و فرمود: اى على! آن خدایى که مرا به حق مبعوث کرده و بشیر و نذیرم قرار داده یکى از شما که برمى‏خیزد براى وضو گرفتن، گناهانش از جوارحش مى‏ریزد، و وقتى به روى خود و به قلب خود متوجه خدا مى‏شود از نمازش کنار نمى‏رود مگر آنکه از گناهانش چیزى نمى‏ماند و مانند روزى که متولد شده پاک مى‏شود و اگر بین هر دو نماز گناهى بکند نماز بعدى پاکش می‏کند، آن‌گاه نمازهاى پنجگانه را شمرد و بعد فرمود: یا على جز این نیست که نمازهاى پنجگانه براى امت من حکم نهر جارى را دارد که در خانه آنها واقع باشد، حال چگونه است وضع کسى که بدنش آلودگى داشته باشد، و خود را روزى پنج نوبت در آن آب بشوید؟ نمازهاى پنجگانه هم به خدا سوگند براى امت من همین حکم را دارد».

البته در حدیث دیگرى آمده است که امیدبخش‌ترین آیه قرآن، آیه 48 سوره مبارکه «نساء» است که خداوند فرموده است: « إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ؛ همانا خداوند هرگز شرک را نمى‏بخشد و پائین‏تر از آن را براى هر کس که بخواهد مى‏بخشد».

چه امیدى از این بیشتر که انسان بداند هر گاه پاى او بلغزد یا هوى و هوس بر او چیره شود، نماز و تضرع در پیشگاه الهی می‌تواند انسان را از عذاب الهی مصون بدارد، چرا که اگر هنگام نماز نسبت به اعمال گذشته پشیمان باشد گناه او بخشوده مى‏شود و ظلمت و تاریکی‌اش از قلب او پاک می‌شود.

خداوند بدون شرط رحمت را در اختیار انسان قرار می‌دهد

در تفسیر «فرات کوفی» از «حرب بن‌شریح بصری» نیز نقل شده که می‌گوید: «روزی از امام باقر(ع) پرسیدم که امید بخش‌ترین آیه قرآن کدام آیه است؟ حضرت فرمودند: «اطرافیان شما در این باره چه نظری دارند؟».

گفتم: آنها معتقدند آیه 53 سوره مبارکه «زمر» یعنی «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ‌؛ بگو ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است» امیدوار کننده‌ترین آیه قرآن است.

حضرت فرمود: «اما ما اهل‌بیت(ع) چنین نظری نداریم». پرسیدم پس نظر شما در این مورد چیست؟ فرمودند: آیه 5 سوره مبارکه «ضحی» یعنی «وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَى‌؛ و بزودی پروردگارت آنقدر به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوی!» امید بخش‌ترین آیه قرآن است و منظور از آن شفاعت است. سپس ادامه دادند: یکی از دلایل ترجیح این آیه این است که در آیه مورد نظر شما شرط برخورداری از آن رحمت واسعه، توبه و تسلیم و عمل نیک اعلام شده است، اما در آیه مربوط به شفاعت، هیچ قید و شرطی جز رضایت پیامبر مهربانی و رحمت وجود ندارد.