هفته هشتم:----o-( ذوالکفــــــل " اخلاص در عمل ")-o---

عمل خالص، عملی دانسته شده که انسان، در آن به امید مدح کسی نباشد و فقط خدا را در نظر داشته و رضای خداوند هدف نهایی او باشد. اگر رضای خدا را به دست بیاوریم،‌ رضایت مردم را نیز خواهیم داشت؛ امّا اگر رضایت مردم را جلب کنیم،‌ معلوم نیست خدا را داشته باشیم.

اخلاص در عمل

« وَ أَخْلِصِ الْعَمَلَ فَإِنَّ النّاقِدَ بَصیرُ»؛۱

و عملت را خالص گردان پس همانا نقدکننده عمل بیناست.

ریشه اخلاق در جوانمردی و مرّوت است. انسان‌های جوانمرد خالص هستند. اگر می‌خواهیم با خدا به جایی برسیم، باید فتوّت پیشه کنیم و کارها و عبادات را برای او انجام دهیم نه کس دیگری و این کار نیازمند تمرین است.

یکی از راه‌های دست‌یابی به اخلاص این است که هیچ یک از کارهایی را که برای خدا انجام می‌دهیم، نزد کسی تعریف نکنیم. عملی که برای غیر خدا و به امید تمجید و رضایت دیگران انجام می‌شود، انسان را به جایی نمی‌رساند. شیوه اهل‌بیت (علیهم السلام) همین‌گونه بود. در مورد امام حسین (علیه السلام)روایت است که بعد از شهادت حضرت، وقتی آمدند بدن مطهّرشان را به خاک بسپارند، دیدند بر دوش مبارک ایشان زخمی است که با زخم نیزه و شمشیر فرق دارد. امام سجاد(علیه السلام) در مورد این زخم فرمودند: «این آثار کیسه‌ای است که پدرم شب‌ها به دوش می‌گرفت و از این خانه به آن خانه می‌برد و به فقرا  و مستمندان کمک می‌کرد».

امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز همین‌گونه بود. داستان مشهور کمک حضرت به آن زن تنها، شاهد این مدّعاست. او، امیرالمؤمنین را نفرین می‌کرد امّا حضرت، حاضر به معرّفی خود نبود. کارهای نیک را می‌بایست بین خود و خدا نگه داریم. این تمرین بسیار خوبی برای رسیدن به اخلاص است.

امام صادق(علیه السلام)در تفسیر قول خداوند که فرمود: «تا بیازماید شما را که کدام کردار بهتری دارید.»2  فرمود: مقصود از کردار بهتر، عمل بیشتر نیست، بلکه عمل صحیح‌تر است و درستی کردار ترس از خدا، قصد پاک و کردار نیکوست. سپس فرمود: عمل را تا به آخر پاک و بااخلاص نگه داشتن، از انجام آن سخت‌تر است. کردار پاک آن است که مقصورد از آن، ستایش احدی جز خداوند نباشد و نه تنها نیّت نیکو از عمل بهتر است؛ بلکه همه عمل، همان نیّت است. سپس قول خداوند را تلاوت و تفسیر نمود که فرمود: «بگو هرکس عمل کند بر آهنگ خود»؛۳ یعنی بر نیّت خود.۴

پیامبر اکرم (صلوات الله علیه و آله)به حضرت امیر(علیه السلام) فرمودند: «می‌خواهی شصت هزار گوسفند به تو بدهم یا شصت‌هزار دینار یا شصت‌هزار حکمت؟» حضرت امیر(علیه السلام) فرمودند: «کلام حکیمانه». پیامبر فرمودند: «این شصت‌هزار را در شش نکته خلاصه می‌کنم». یکی از آن‌ها این است که حضرت فرمودند: «یا علی! وقتی مردم به دنبال زیاد عمل‌کردن هستند، تو به دنبال خالص کردن عمل باش». ممکن است فردی چند انبار پنبه داشته باشد، امّا فرد دیگری تنها یک جواهر بسیار قیمتی داشته باشد که به تمام انبارهای پنبه می‌ارزد. کدام بهتر است؟

گاهی عمل فراوان امّا بی‌اخلاص، با آتش کوچکی از گناه خاکستر می‌شود؛ مانند انبارهای پنبه که با آتش سیگاری می‌سوزد و نابود می‌گردد و در یک لحظه تمام سرمایه برباد می‌رود.

امام صادق(علیه السلام)می‌فرماید: «در آغاز جوانی‌ام، پدرم امام باقر(علیه السلام)در حال طواف به من برخورد کردند. من خیلی در تلاش و تکاپوی انجام دادن عملی بودم. دست به دوشم نهاد و فرمود: پسرم! خداوند، [عمل] کم خالص را هم می‌پذیرد».

کلمه «اصابۀ» که در روایت فوق آمده بود، یعنی عمل بر مبنای صواب. «ثواب» به معنای جزای عمل و «صواب» به معنای خوب بودن عمل است. در این روایت اشاره شد که خوب بودن عمل، خوف از خدا و انجام آن با نیّت درست و صادق است؛ یعنی انسان مخلص، کار را فقط برای خدا انجام می‌دهد تا مبادا از چشم خدا بیفتد و همچنین عمل را تا به آخر پاک و با اخلاص نگه می‌دارد. به عنوان مثال شروع کردن کاری برای امام حسین(علیه السلام)، آسان است؛ امّا باقی‌بودن بر عمل و خالص کدن آن سخت‌تر است. متأسّفانه ما بسیاری از کارها را به خوبی شروع می‌کنیم، ولی در ادامه به بی‌ارادگی کشانده می‌شویم.۵