آموزش فیلمنامه نویسی

شکل ظاهری فیلمنامه (بخش پایانی)

• نام فیلمنامه : در مورد انتخاب نام فیلمنامه، بعدها به تفصیل سخن خواهیم گفت؛ اما در این جا همین قدر بگویم که یک نام مناسب و جذاب و برانگیزاننده، در جلب نظر مخاطب بسیار مؤثر است. بنابراین در انتخاب نام فیلمنامه خیلی باید دقت کنید.
• نوع فیلمنامه : این که فیلمنامه شما برای ساخت چه نوع مدیوم و فیلمی است؛ نکته مهمی است که باید قبل از هر چیز آن را برای مخاطب روشن کرد.آیا این، فیلمنامه یک فیلم مستند است؛ یا داستانی؛ و یا مستندداستانی؟ برای یک فیلم کوتاه است؛ یا برای تولید یک سریال نوشته شده؟ آیا یک فیلمنامه سینمایی است؛ یا یک تله‌فیلم تلویزیونی قرار است از آب در بیاید؟ انیمشن است یا زنده؟ و... شما با درج نوع فیلمنامه در روی جلد، تکلیف خواننده را در این خصوص روشن می‌کنید.
• نام نویسنده : در این جا برای مخاطب مشخص می‌شود که مسئولیت حقوقی و تألیفی این اثر از آنِ کیست. آیا یک نفر به تنهایی آن را نوشته؛ یا کارِ گروهی است و به وسیله چند نفره نوشته شده است؟ آیا نویسنده خارجی است و این کار، ترجمه شده است؛ یا این که فیلمنامه تألیفی و به اصطلاح اریجینال است؟ آیا نویسنده خود به تنهایی آن را خلق کرده؛ یا این که از روی اثر دیگری اقتباس شده؛ و یا دست کم از آن الهام گرفته است ؟ در این صورت، صاحب اثر اولیه کیست و در چه سالی اثرش را منتشر کرده؟ و شاید برخی نکات دیگر.
• شماره دست‌نوشت: شما حتی ممکن است شماره دست‌نوشت این کار را هم روی جلد قید کنید. شماره دست‌نوشت یا draft همان تعداد دفعات بازنویسی فیلمنامه است. بدین ترتیب شما به مخاطب‌تان می‌گویید که این فیلمنامه چندبار بازنویسی شده و این آخرین مورد آن است. بنابراین اگر فیلمنامه پس از این، باز هم بازنویسی شد؛ شماره دست‌نوشت آن هم، این موضوع را نشان خواهد داد.
• تاریخ نگارش : قید تاریخ نگارش فیلمنامه در روی جلد، کمک می‌کند که ما متوجه شویم این اثر در چه زمانی به رشته تحریر درآمده است. این موضوع، بخصوص برای مواردی که سال‌ها از زمان تألیف‌شان می‌گذرد؛ می‌تواند بسیار مهم و جالب توجه باشد.
• نام پژوهشگر : چنانچه برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز فیلمنامه، کسی یا کسانی فعالیت کرده باشند؛ قید نام آنان در روی جلد فیلمنامه، احترام به زحمات آنان، و نیز مستندتر نشان دادن اطلاعاتی است که در بافت و ساخت فیلمنامه، از آن استفاده شده است. بدین ترتیب شما به مخاطب می‌گویید که نکاتی که در مورد تاریخ، اشخاص، مکان‌ها، مشاغل و هر چیز دیگر به او می‌دهید؛ همگی با پژوهش و تحقیقات کافی به دست آمده؛ و قابل اعتماد هستند.
• نام مشاور : اگر کسی برای نگارش فیلمنامه در جایگاه مشاور شما قرار گرفته باشد و در زمینه تخصصی ویژه‌ای مثل پزشکی و معماری و موارد دیگر، به شما کمک کرده باشد؛ شایسته است که نام او را روی جلد فیلمنامه‌تان بیاورید تا هم به او احترام گذاشته باشید و هم اعتبار کارتان را بالا ببرید.
• سفارش دهنده : چنانچه شخص یا نهاد خاصی، اعم از دولتی یا خصوصی، این فیلمنامه را به شما سفارش داده باشد؛ قید نام این شخص یا نهاد؛ در هر زمانی، انگیزه‌ اولیه شما را برای نگارش آن، یادآوری می‌کند و نیز احتمالاً مالکیت حقوقی آن را نیز تعیین می‌کند.
• نام مترجم : چنانچه اصل اثر را، یک نویسنده خارجی نوشته باشد؛ اثر فعلی احتمالاً ترجمه شده خواهد بود. بنابراین لازم است نام مترجم هم روی جلد قید شود
  

  طراحی صفحه روی جلدِ فیلمنامه، ممکن است ساده و سردستی انجام شود و ممکن هم هست که با قدری تزئینات همراه باشد. در هر حال و در هر دو مورد نباید زیادروی کرد. نه آن قدر شلخته و سرسری با آن برخورد کنید که توی ذوق بزند و خواننده احساس کند شما اهمیتی به کار یا مخاطب‌تان نداده‌اید؛ و یا فاقد ذوق و سلیقه هستید؛ و نه چندان افراط کنید که شبیه کارهای فوق برنامه دانش‌آموزان مدرسه‌ای از آب درآید.

  در طراحی عناوین اصلی، شما ممکن است از قلم‌های خوشنویسی استفاده کنید و یا از فونت‌های رایج بهره ببرید. در هر حال این یک کار سلیقه‌ای است. اگر هم دستی در طراحی و ظریف‌کاری‌های این چنینی ندارید؛ بهتر است این کار را به دیگران واگذار کنید. اما در هر حال، توصیه می‌کنم – دست کم در تنظیم اطلاعات - آن را سرسری نگیرید.
  در این‌جا شما یک نمونه صفحه روی جلد فیلمنامه را می‌توانید ببینید.
   
  2. صفحه معرفی شخصیت‌ها و مکان‌ها
  پیش از این‌که متن اصلی فیلمنامه شروع شود؛ شما می‌توانید در یک یا چند صفحه، اطلاعات مربوط به شخصیت‌های اصلی و فرعی را به همراه فهرستی از مکان‌ها در اختیار خواننده قرار دهید. این کار باعث خواهد شد که مخاطب شما، با اسم و ویژگی‌های هر یک از شخصیت‌های فیلمنامه آشنا شود. در عین حال او خواهد دانست که کل این فیلمنامه در چند مکان (یا لوکیشن) به وقوع می‌پیوندد. این اطلاعات، بخصوص پس از اتمام مطالعه، و در مقام بررسی اجرایی کار، به او بسیار کمک خواهد کرد.
  کسی که مخاطب شما در این مرحله به حساب می‌آید؛ ممکن است تهیه‌کننده، کارگردان، سرمایه‌گذار، دکوراتور، مسئول انتخاب بازیگر و یا دستیار و برنامه‌ریز پروژه باشد. این اطلاعات، برای همه آن‌ها – بسته به کاری که دارند – مفید و ارزشمند خواهد بود.
  این اطلاعات را به صورت فهرست، در یک یا دو صفحه تنظیم کنید و در ابتدای فیلمنامه، پس از صفحه جلد قرار دهید.

• برای گفتگوها – همان طور که پیش از این هم گفته‌ایم – در طول سطر، تو رفتگی ایجاد کنید. میزان این تورفتگی می‌تواند 5/3 تا 4 سانتیمتر باشد. این کار کمک می‌کند که چشم مخاطب، در همان نگاه نخست و بدون سرگردانی، بتواند گفتگوها را از بقیه متن، تشخیص دهد. در نظر بگیرید که بازیگرها – در حین کارشان با همه استرس و نگرانی‌هایی که معمولاً دارند – باید جملات و گفتگوهای مربوط به خودشان را از بین بقیه گفتگوها پیدا کنند و حفظ کنند. بنابراین جداسازی مشخص و آشکار گفتگوها از بقیه متن، کمک زیادی به آن‌ها خواهد کرد و باعث دعای خیرشان برای شما و اموات‌تان خواهد شد.
• در عین حال که بهتر است اسم شخصیت را هم سیاه (یا Bold) تایپ کنید؛ تا از متن گفتگوها جدا شوند و اسم هر شخصیتی هم به سرعت دیده شود.
• برای محکم‌کاری و برای این که باز هم توضیحات فیلمنامه را از بخش گفتگوها متمایز کنید؛ می‌توانید گفتگوها را به صورت ایتالیک تایپ کنید؛ تا در نگاه اول، به سادگی تشخیص داده شوند. این ویژگی‌ها در هنگام دست به دست شدن فیلمنامه در میان بازیگرها و عوامل فنی، بسیار به کار خواهد آمد.
• از قواعد نقطه‌گذاری در همه جا استفاده کنید؛ چه در متن توضیحات و چه در گفتگوها. اگر در پایان یک گفتگو، هیچ علامتی وجود نداشته باشد؛ خواننده به درستی درنخواهد یافت که این یک جمله پرسشی است یا خبری. و آیا در تعیین لحن، باید آن را به جمله بعد پیوند بزند؛ یا موضوع را همان جا تمام شده تلقی کند. بنابراین با رعایت آداب نقطه‌گذاری در متن، تکلیف همه را در همه جا روشن می‌کنید و از سرگردانی بازیگران و کارگردان و دستیارانش در سر صحنه هم جلوگیری می‌کنید.