ويژگي های روابط دوره نوجوانی

دوران نوجوانی یکی از مراحل مهم رشد انسان است. در این دوران نياز به همبستگی به گونه اي ديگر در نهاد انسان نمايان مي گردد، چرا كه پيوند هاي كودكي گسسته مي شود و فرد درصدد ايجاد پيوندهاي نو با بزرگسالان بر مي آيد. افزايش فاصله عاطفي بين نو جوان و والدين به تدريج استقلال بيشتري براي وي به بار مي آورد و فرآيند اين تحول در نوجوانان، مختلف و در پسران و دختران متفاوت است.

گرايش به گروه همسالان

ارتباط با ديگران در آغاز نوجواني به طور عمده متمركز به گروه همسالان و دوستان است و ارزشيابي ديگران خاصه همسالان و دوستان از نوجوان برايش مهم و آغاز حركت او به سوي روابط متقابل پيشرفته اجتماعي است، و اولين گام در جهت شكل گيري مناسبات اجتماعي بزرگسالي، وابستگي به يك گروه از دوستان همجنس در آستانه بلوغ است.

همبستگي گروهي در اين مرحله قويتر از ساير مراحل زندگي است و غالبا به عنوان يك شاخص موفقيت براي اكثر نوجوانها محسوب مي گردد. نياز به تعلق گروه، به مفهوم پذيرش و قبول گروه مورد نظر جوانان است. هر نوع رويداداي كه بر اين پذيرش اثر گذارد، نوجوان را دچار تزلزل، احساس بي اعتمادي به خود و احساس عدم كفايت خواهد نمود. در مواردي نوجوان سرخورده از گروه به باندها و گروههاي ناسالم اجتماعي مي پيوندند تا بر تنهايي و عدم تعلق اجتماعي خويش فائق آيد.

نوجوانان به همانندسازي خود با گروه همسالان مي پردازند و از جهات مختلف مثلا در طرز صحبت كردن، لباس پوشيدن، اصلاح موي سر، علائق هنري، فعاليت هاي فوق برنامه و ديگر كارهاي نوجوان همسال خود به همانندسازي با آنان مي پردازند و روابط با دوستان در اين مرحله معمولا از روابط او با اعضاي خانواده گرمتر است و بسياري از اطلاعات را از آنان بدست مي آورد. نوجوان بر پايه صميميت و وفاداري دوستان خود را پيدا مي كند و بر پايه همين صميميت و گفتگوهاي خصوصي مي تواند خود را بشناسند و هويت خويش را كشف كند.

در اين دوران احساس مي شود كه روابط نوجوانان با والدين كمرنگ تر مي شود و در مواردي كه خانواده معترض به نوجوان مي شود، احتمال اينكه نوجوان به نفع دوستان، در مقابل والدين قرار گيرد، افزايش مي يابد. والدين بايد با در نظر گرفتن خصوصيات شخصيتي نوجوانان با درايت و ظرافت مانع برخوردها شده و سعي نمايند ميزان صميميت و همدلي خود را با نوجوانان و جوانان خود را با نوجوانان و جوانان خود افزايش دهند.

حضرت علي (ع) در مورد نوجوانان اين صفت را بر مي شمردند: هم سوگند با اندوهها و همنشين با غمها. (نهج البلاغه نامه 31 ) گويا نوجوان هم سوگند اندوههاي جان آزار و همنشين غمها است. احساساتي چون غم و اندوه، گاه وجود نوجوانان را فرا مي گيرد. بيشتر آنان در اين مواقع ترجيح مي دهند كه با دوستان خود باشند و آنان را هم صحبتي خوب براي خود مي دانند، يكي از علل گرايش به همسالان را مي توان همانندي احساسات و مسائل مربوط به بلوغ دانست.

در ادامه اين نامه حضرت امير(ع) به فرزندشان مي فرمايند كه اندوهها را از خود دور كن و بيگانه و غريب كسي است كه او را دوستي نيست. دوستي و رفاقت پاسخ به يك نياز فطري و طبيعي جوان است كه او را از تنهايي و بي پناهي خويش مي رهاند و در پرتو محبت ها و دوستي ها، شخصيت او به نقطه كمال يا سقوط مي رسد.

رفقا و دوستان نه تنها با هم انس مي گيرند و با مصاحبت و همنشيني موجبات شادماني و نشاط يكديگر را فراهم مي سازند، بلكه هر دوستي، به مقياس درجه رفاقت و دوستي در امور مادي و معنوي رفيق خود نفوذ مي كند و هر يك دانسته يا ندانسته روي عقايد و اخلاق و رفتار و گفتار ديگري اثر مي گذارد.

پيامبر گرامي اسلام (ص) فرموده اند جوانان به سبب صفاي دل و صميميتي كه دارند علاقه زيادي به ايجاد روابطه دوستانه عميق دارند و به پيمان هايي كه با هم مي بندند بسيار پايبند هستند. پيامبر اكرم (ص) بنياد عقل را پس از ايمان به خدا، دوستي با مردم معرفي مي نمايند. بنابراين دوست يابي براي جوان مفيد و ضروري است و به سبب اهميتي كه در زندگي انسان دارد بايد در انتخاب دوستان دقت بسيار نمود و در اين دوره خانواده نقش به سزايي مي توانند براي فرزندان ايفا كنند و در اين مهم با تفكر و آگاهي صحيح به آنان ياري رسانند.