چرا سرما می‌ خوریم؟!

پاییز ، این تغییر اقلیمی زیبا با خود بیماری‌هایی به همراه دارد. مهم‌ترین بیماری‌ای که تاکنون درمانی کامل برای آن یافت نشده سرماخوردگی است. سرماخوردگی هر ساله هزینه زیادی را به اقتصاد کشور وارد می‌کند؛ هزینه‌هایی مثل غیبت از محل کار یا رفتن به پزشک و خرید دارو. ویروس سرماخوردگی در مرحله اول به حلق و بینی و گاهی نیز به گوش حمله می‌کند و مشکلاتی را برای فرد مبتلا به وجود می‌آورد. دکتر ابراهیم رزم‌پا، فوق‌تخصص جراحی سر و گردن و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره بیشتر توضیح می‌دهد.

چرا در فصل سرما، سرماخوردگی و آنفلوآنزا نسبت به دیگر فصول شدت می‌یابد؟

یکی از ویژگی‌های فصل پاییز تغییرات آب و هوایی ناگهانی است. افت شدید دما در بدن هر فرد تغییراتی ایجاد می‌کند، زیرا کاهش دما روی سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارد و آن را ضعیف می‌کند و در نتیجه بدن مستعد بیماری می‌شود و ویروس وارد شده بسرعت عملکرد خود را آغاز می‌کند. عامل مهم دیگری که به ویروس‌ها اجازه فعالیت بیشتری می‌دهد محیط بسته‌ای است که افراد در آن زندگی می‌کنند. در محیط بسته، ویروس‌ها قابلیت جابه‌جایی ندارند و در یک مکان جمع می‌شوند. در این فصل از وسایل گرمایشی نیز استفاده می‌شود. این وسایل، خشکی هوا را زیاد و خشکی نیز مخاط تنفسی و مخاط بینی را در مقابل عفونت‌ها ضعیف می‌کند و خودبه‌خود شیوع بیماری‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی بالا می‌رود.

با توضیحاتی که دادید می‌توان گفت افرادی که دچار بیماری‌های زمینه‌ای یا نقص سیستم ایمنی هستند بیشتر در معرض خطرند؟

کاملا درست است. بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند مانند بیمارانی که شیمی‌درمانی می‌شوند یا مبتلا به یکی از بیماری‌های خاص هستند، افراد مسن یا کودکان بیشتر در معرض خطرند. البته ویروس، همه افراد سالم یا بیمار را درگیر می‌کند، ولی طبیعی است شدت علائم بیماری به مقاومت بدن فرد بستگی دارد.

برخی افراد مدام سرما می‌خورند. آیا به دلیل ضعف در سیستم ایمنی است؟

البته می‌تواند به همین دلیل باشد. ولی همان طور که اشاره کردید برخی بخصوص کودکان دبستانی، چند بار در سال سرما می‌خورند. قطعا کودک سیستم ایمنی ضعیف‌تری نسبت به یک بزرگسال دارد، اما عامل مهم در سرماخوردگی کودکان محیطی است که کودک مدت طولانی در آن قرار می‌گیرد. این محیط‌ها بسته هستند و چند نفر در کنار هم قرار می‌گیرند .وجود ویروس در بدن یک کودک بسرعت به دیگران انتقال می‌یابد. این چرخه باید قطع شود، ولی در محیطی مانند مدرسه یا محل کار قطع این چرخه کمی دشوار است.

عفونت ویروسی چگونه بدن را درگیر می‌کند؟

عفونت ویروسی از راه هوایی وارد بدن می‌شود و علاوه بر بینی، سینوس‌ها، حلق و گوش را نیز درگیر می‌کند. سرماخوردگی یک بیماری سیستمیک محسوب می‌شود و فرد مبتلا ممکن است درد عضلانی نیز داشته باشد. خستگی و بی‌حالی مفرط نیز از دیگر علائم فعالیت ویروس در بدن است، زیرا بدن در این حالت انرژی زیادی صرف مبارزه با ویروس می‌کند. عفونت‌های ویروسی سرماخوردگی کمتر با تب همراهند، ولی آبریزش، سوزش گلو و گلودرد نشانه‌های واضحی است که تقریبا در همه بیماران مبتلا به سرماخوردگی می‌بینیم. البته در برخی مواقع ممکن است عفونت در گوش ظاهر شود.

درباره عفونت‌های گوش بیشتر توضیح دهید.

گوش از طریق شیپور استاش (لوله‌ای که از طرف عقب بینی به گوش راه پیدا می‌کند و تهویه گوش میانی از طریق این لوله انجام می‌شود) درگیر می‌شود. وقتی عفونت به این مجرا راه می‌یابد، فشار منفی در گوش ایجاد می‌شود و شیپور استاش عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهد.شیپور استاش در کودکان کوتاه‌تر و گشادتر است، به همین دلیل در سرماخوردگی کودکان بیشتر شاهد عفونت‌های گوش هستیم.

آیا سرماخوردگی به درمان نیاز دارد؟

عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی اغلب مواقع خود به خود و بعد از یک دوره بیماری بهبود می‌یابد و نیازی هم به درمان ندارد ولی گاهی دیده می‌شود با پایین آمدن سیستم ایمنی، عفونت میکروبی نیز بر عفونت ویروسی سوار می‌شود که در این شرایط حال جسمانی بیمار وخیم تر خواهد شد. اینجاست که یک سرماخوردگی ساده به یک گلو درد چرکی تبدیل شده و تب و لرز و سایر نشانه‌ها بروز می‌کند. در این مواقع باید از آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت باکتریایی استفاده شود. برای سرماخوردگی به دادن آنتی بیوتیک نیاز نیست و متاسفانه به غلط برای این بیماران آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. تجویز آنتی‌بیوتیک بدون دلیل مشخص باعث می‌شود مقاومت بدن در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها افزایش یابد و اگر بیماری عفونی جدی پیش آید براحتی نتوان آن را کنترل کرد. در بدن ما میکروب‌های طبیعی زندگی می‌کنند که هیچ ضرری هم برای بدن ندارند. تجویز آنتی‌بیوتیک بی‌مورد این میکروب‌ها را از بین می‌برد.

توصیه شما برای مبتلایان به سرما خوردگی چیست؟

سرماخوردگی حدود هفت تا ده روز طول می‌کشد. در این مدت بهتر است استراحت کافی داشته باشید و از خوددرمانی پرهیز کنید. در صورتی که زمان بیشتر از این باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

هنگام بروز علائم، مصرف مایعات گرم و غذاهایی مانند سوپ و آش را بالا ببرید. استفاده از آبمیوه‌های حاوی ویتامین ث، سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. سعی کنید رطوبت محل زندگی‌تان را بیشتر کنید. این کار را می‌توانید با استفاده از بخور انجام دهید.

اگر دچار گلودرد یا سوزش گلو هستید، می‌توانید یک قاشق غذاخوری نمک را در یک لیوان آب بریزید، آن را هم بزنید و سپس آب نمک را غرغره کنید. این کار برای تسکین گلو درد بسیار مفید است.

گرچه ویروس در فضا پخش می‌شود، ولی مهم‌ترین راه انتقال، دست‌های آلوده به ویروس است. سعی کنید در این ایام از دست دادن یا روبوسی با دوستان پرهیز کنید یا به اشیای فردی که سرما خورده است، دست نزنید.

مدام دست‌های خود را با آب و صابون بشویید این کار زنجیره انتقال ویروس را می‌شکند.

دارویی گیاهی به نام سرخارگل وجود دارد که سیستم ایمنی را قوی‌تر می‌کند. این دارو برای پیشگیری از بیماری است و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند در فصول سرد سال می‌توانند از آن استفاده کنند.

در ضمن افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند می‌توانند به پزشک مراجعه و با نظر او واکسن آنفلوآنزا دریافت کنند. بهترین زمان برای تزریق واکسن مهر و آبان است، البته در ماه آذر نیز می‌توان این واکسن را دریافت کرد، ولی اقدام سریع‌تر برای تزریق واکسن می‌تواند در پیشگیری موثرتر باشد.

ورزش منظم را از یاد نبرید. ورزش سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند.