بعضی از افراد، ظاهربین و سریع‌القضاوه هستند؛ یعنی به محض مشاهده کردن ظاهر کسی یا چیزی، بلافاصله درباره‌ی خوب یا بد بودن آن قضاوت می‌کنند. این حالت سطحی‌نگری نه تنها در شأن انسان مؤمن نیست، بلکه حتی در شأن فرد عاقل هم نیست.
قضاوت انسان عاقل باید بر اساس تحقیق و دوراندیشی باشد؛ صرف داشتن ظاهر فریبنده و یا رفتار خوب و بد نباید قضاوت کرد. اما متأسفانه برخی از مردم این گونه‌اند؛ یعنی منشأ قضاوت آنها را همین ادراک سطحی و ابتدایی تشکیل می‌دهد؛ از این رو، در بسیاری از موارد با قضاوت‌های نادرست، در دام شیطان می‌افتند.
حضرت عیسی (علیه السلام) ضمن دادن هشدار نسبت به این آفت، می‌فرمایند: "خوشا به حال آن کسی که بینش یا بینایی‌اش در دلش باشد نه در چشمش. صرف دیدن با چشم، بینش نیست، یک رویت سطحی است که حیوانات هم از آن برخوردارند. مصداق واژه‌ی "قلب" در این تعبیر، عقل است که جامع ادراکات درونی و عمیق است." بنابراین، ما باید سعی کنیم از قضاوت‌های منفعلانه و سطحی در مورد اشیا و اشخاص که منشأ آن، تنها ادراک حسی ظاهری است، اجتناب ورزیم.
اگر انسان از روی تحقیق و دقت قضاوت کند و عقل خود را به کار گیرد، دیگر فریب زرق و برق دنیا را نمی‌خورد. در دنیا چیزهایی وجود دارد که ممکن است انسان با مشاهده کردن آنها به قضاوت‌های عجولانه‌ای دست بزند و بر این اساس، فریب بخورد. اگر انسان درست بیندیشد، متوجه می‌شود که بسیاری از چیزها که ظاهری فریبنده دارند، باطن خوبی ندارند. چه بسا به دنبال یک نگاه، سال‌ها گرفتاری و بدبختی باشد. همچنین با دیدن ظاهر اشخاص نمی‌توان در مورد شخصیت حقیقی آنها قضاوت کرد. ممکن است کسانی ظاهری موجه داشته باشند، اما در باطن افرادی دورو باشند و برعکس، کسانی ظاهر خوبی نداشته باشند، اما باطن آنها بهتر از ظاهرشان باشد.
بنابراین، ما نباید به ظاهر اکتفا کنیم و بر آن اساس زود قضاوت کنیم، بلکه باید به دنبال ادراک حسی، عقل خود را نیز به کار گیریم.
بسیاری از مردم به جای این که به دنبال رفع عیوب خود باشند، پیوسته در پی جستجوی عیوب دیگران هستند. این گونه افراد رفتار دیگران را زیر ذره‌بین می‌گذارند و به محض دیدن کوچک‌ترین لغزش یا اشتباهی، شروع به عیب‌جویی می‌کنند. این حالت از خودخواهی انسان‌هاست؛ یعنی چون انسان حب ذات دارد، نمی‌خواهد باور کند که آلوده و یا با عیب هست. با آنکه انسان‌ها بر نقص‌ها و ضعف‌های خود آگاه‌اند، اما برخی به سبب داشتن حس خودپرستی و خودخواهی، چنین وانمود می‌کنند که هیچ عیب و ایرادی ندارند؛ این افراد برای سرپوش گذاشتن بر عیوب خود، خودشان را با افرادی که دارای عیوب بدتری هستند، مقایسه می‌کنند تا از این طریق هم خود را بهتر از دیگران جلوه دهند و هم دل‌شان را خوش کنند که آن قدرها هم آدم بدی نیستند!
ما اگر می‌خواهیم این انگیزه‌ی شیطانی را از خود دور کنیم، باید به جای عیب‌جویی از دیگران، در صدد یافتن عیوب خود و رفع آنها باشیم.
