مبحث بیستم طرح صالحین: ايمان و علم در نگاه امام باقر (ع)

امام ع و مرجئه
مرجئه همان طوری که گذشت، قضاوت و داوری بر مبنای عمل را انکار کرده و آن را حق خداوند متعال در روز قیامت دانسته، به ضرورت ارجاء و تأخیر تا روز قیامت در کنار امیدواری به رحمت وی اعتقاد داشتند. به همین دلیل در بحث ایمان و مناظره کلامی مسلمانان درباره مفهوم آن، تصدیق و پذیرش قلبی را ایمان دانسته، اقرار به گفتار و عمل را لازم نمی¬دانستند. امام محمد باقرع در نقد باور آنان و تصحیح انحراف پدید آمده در میان آنان در فرصت¬های مختلف در مناظره¬هایی با آنان شرکت می¬کرد. به عنوان نمونه، روزی عمروبن قیس و برخی از شاگردانش نزد امام محمد باقرع آمده و دیدگاه خود را درباره ایمان اینگونه مطرح نمودند:
"ما اهل دعوت و ملت خود را با انجام معصیت و گناه از دایره ایمان خارج نمی-سازیم". بر اساس این گزاره، از نظر آنان انجام گناه و معصیت تأثیری بر ایمان نگذاشته، همچنان فرد با ایمان تلقی می¬شود. امام باقر در ردّ این دیدگاه خطاب به ابن قیس به سخنی از پیامبر اسلام ص  استناد می¬کند که فرمود: لا یزنی الزانی و هو مؤمن و لا یسرق السارق و هو مؤمن"
امام با استناد به این کلام دیدگاه مرجئه را اینگونه نقد می¬کند که بر طبق این روایت، ارتکاب معصیت زنا و سرقت بر ایمان فرد تأثیر می¬گذارد و ایمان را مخدوش می¬سازد. به دیگر سخن، امام با تفکیک ایمان از اسلام، ایمان را مرحله¬ای از اسلام معرفی می¬کند که باعث جلوگیری از ارتکاب گناه می¬شود. بدین ترتیب برداشت مرجئه از ایمان زیر سؤال رفته، امکان قضاوت و داوری درباره فرد معصیت کار مبنی بر مخدوش شدن ایمان وی فراهم می¬گردد و ایمان ارتباط وثیقی با عمل پیدا می¬کند.