احکام و احادیث نجوم

عظمت خلقت آسمانها از دیدگاه قرآن كریم:

علاوه بر آیه 57 سوره غافر كه خداوند به اهمیت و عظمت خلقت آسمانها اشاره می‌فرماید در آیات دیگری نیز به این مطلب  عنایت فرموده و از جمله در آیات زیر:

ءَ انتم اشد خلقا ام السماء بنیها(27) رفع سمكها فسویها(28) و اعطش لیلها و اخرج ضحیها(28) و الارض بعد ذلك دحیها(30)

آیا خلقت شما سخت تراست یا آفرینش آسمان كه خدا بنایش كرده؟

و سقف آن را بالابرده و آن را منظم ساخته؟

شبش را تاریك و روزش را روشن كرده

و زمین را بعد از آن گسترده

مرحوم علامه طباطبایی(ره) ذیل تفسیر این آیات می‌فرماید:

این خطاب، خطابی است توبیخی به مشركین، كه منكر قیامت بوده و آن را مسخره می‌كردند، خطابی است هم بر سبیل عقاب، و هم متضمن جواب استبعاد آنان بر بعث كه گفتند: «ءَانا لمردو دون فی‌الحافره اذا كنا عظاماً نجزه»، می‌فرماید خدای تعالی چیزهایی خلق كرده كه خیلی بزرگتر از شما است، پس او می‌تواند دوباره شما را در نشأه دیگر زنده كند، و ایجاد نماید. پس جملة «ءَ انتم اشد خلقا ام السماءُ» استفهامی است توبیخی به داعی رفع استبعاد منكرین بعث بعد از مرگ، و نیز اشاره به تفصیل خلقت آسمان باجملة «بناها ...»، دلیلی است بر اینكه مراد تثبیت و مسجل نمودن این معنا است كه خلقت آسمان شدیدتر است.

و جملة «بناها» استینافی و بیانی تفصیلی است برای خلقت آسمان. «رفع سمكها فسویها»- یعنی سقف آسمان و نقطه مرتفع آن را بلند كرده و منظور از «تسویه آسمان»، ترتیب ]و نظم[ اجزای آن، و تركیب آن است، تا هر جزئی در موضعی كه حكمت اقتضاء دارد قرار گیرد، همچنان كه دربارة آدم فرمود: «فاذا سویته و نفخت فیه من روحی» (و چون او را تسویه كردم و هر جزء آن را درجایی كه باید قرار دادم، و سپس از روح خود در او دمیدم. سوره حجر-آیه 29). (4)

شناخت مختصری از فیزیك عالم: (جهان هستی =  آسمانها و كهكشانها و آنچه در آنهاست)

اگر در شبی صاف به آسمان نگاه كنید. گسترة عظیمی از ستاره‌های جذاب و درخشان و- احتمالاً- ماه و تعدادی از سیاره‌ها را خواهید دید. ما با چشمان خود حداكثر حدود 6000 ستاره را می‌بینیم درحالی كه در جهان هستی حدود 10²²×8 یعنی 80 هزار میلیارد میلیارد ستاره وجود دارد! (الله اكبر)

خورشید ما یك ستارة معمولی است باجرم حدود 10³⁰×2 كیلوگرم (یعنی بیش از یك میلیون برابر جرم زمین) برخی از ستاره‌های فوق‌العاده سنگین بیش از 100 برابر خورشید ما جرم دارند. محاسبات جرم ستاره‌های عالم را حدود 10⁵²×16 كیلوگرم (عدد 16 با 52 تا صفر جلوی آن را بنویسید و بخوانید!) اگر جرم سیاهچاله‌های و ابرهای عظیم گاز كه فضای میان ستاره‌ای را تشكیل می‌دهند را نیز به آن اضافه كنیم عدد بزرگی كه خارج از تصور ماست به دست می‌آید. اما نكتة عجیب اینجاست كه این فقط 5 تا 10 درصد جرم كل عالم را تشكیل می‌‌دهد. بقیه به شكل مادة تاریك است كه ما نمی‌توانیم آنرا ببینیم. اما به دلیل اثری كه روی حركت ستاره‌ها و آنچه می‌بینیم می‌گذارد، شك نداریم كه وجود دارد و دانشمندان با شوق فراوان بدنبال شناخت بیشتر آن هستند.(5) عالم، از میلیاردها كهكشان كه توده‌های بسیار بزرگی از ستارگان، اجرام سماوی، گاز وغبار هستند، تشكیل یافته است كه كهكشانها نیز بر حسب نوعشان هر كدام از میلیون تا صدها میلیارد ستاره را در بر می‌‌گیرند. بیشترین جرم قابل مشاهدة جهان را در خود دارند، (یعنی بجز جرم ماده تاریك) و بیشترین جرم هر كهكشان نیز در ستارگان آن است. قطر كوچكترین كهكشانها كه كوتوله نامیده می‌شوند حدود هزار سال نوری می‌باشد در حالی كه قطر بزرگترین آنها ممكن است از دویست هزار سال نوری هم بیشتر باشد! (هر سال نوری تقریباً ده هزار میلیارد كیلومتر است!). طبق سیستم طبقه‌بندی «ادوین هابل» سه دستة عمده و اصلی از كهكشانها عبارتند از: نوع بییضوی، نوع مارپیچی و  نوع نامنظم. (كه بعدها هر كدام به انواع فرعی‌تر تقسیم شدند). (6)

كهكشان راه شیری خودمان یك كهكشان مارپیچی است كه حدود بیش از 100 میلیارد ستاره دارد (7) و قطر آنرا تا حدود 110000 سال نوری برآورد نموده‌اند.

خود كهكشانها در گروه‌هایی كنار هم جمع می‌شوند و از این گردآمدن گروه‌ها خوشه‌های كهكشان پدید می‌آیند. خوشه‌ای شدن كهكشانها پدیده‌ای طبیعی می‌باشد و این امر حاكی از آن است كه كهكشانها در فضا تنها و سرگردان نیستند، بلكه جزئی از یك گروه كهكشانها به شمار می‌آیند. گروه محلی كهكشانها ما (كه كهكشان راه شیری نیز در آن است) فقط یكی از خوشه‌های كهكشانی بسیار متعدد است كه مركب از 28 عضو است كه درون كره‌ای به شعاع تقریبی 3 میلیون سال نوری واقع‌اند.(8) از اجتماع خوشه‌های كهكشان ابر خوشه پدید می‌آیند و عالم  مجموعه‌ای است از ابر خوشه‌ها.

خوشه كوره : تصویر ژرف تلسكوپ فضایی هابل از خوشه كهكشان های كوره كه در سال 2003 گرفته شده، صدها كهكشان این خوشه و هزاران كهكشان دور دست را نشان می دهد.

هر یك از این ساختارها حول نقطه‌ای كه مركز جرم مجموعه است می‌گردد. این حركت كاتوره‌ای و نامنظم نیست. بلكه مانند حركت‌های موزون و هماهنگی است كه همراه با موسیقی دقیقی اجرا می‌شود. دانشمندانی كه در این باره كار می‌كنند، آن را «موسیقی سپهر» می‌نامند. این دَوَران از قوانین دقیق فیزیكی و فرمول‌ها و رابطه‌هایی كه جرم و سرعت دوران را شامل می‌شود تبعیت می‌كنند.

هماهنگ كنندة‌ این حركت‌های موزون،‌آفریدگار همة اینها یعنی خداوند تبارك و تعالی می‌باشد. و كل مجموعة جهان هستی در حال تسبیح پروردگار عالم هستند. (یسبح‌لله ما فی‌السموات و الارض ..)

«و تری الجبال تحسبها جامده و هی تمرمر السحاب- سوره نمل- آیه 88»

( و می بینی كوهها را و گمان می‌كنی كه ایستاده‌اند در حالی كه آنها مانند ابرها در حركت هستند.)

«... و الشمس و القمر كل فی فلك یسبحون- سوره انبیاء- 33)

(... خورشید ماه هر كدام در مداری معین شناورند)

«و سخر الشمس و القمر كل یجری لاجل مسمی- سوره رعد-2»

(خورشید و ماه را رام گردانید، هر كدام برای مدتی معین به سیر خود ادامه می‌دهند)

خداوند متعال در قرآن كریم علاوه بر آیات فوق در آیات دیگر هم به برخی حركات زمین و ماه و خورشید و ستارگان اشاره فرموده است.

ذیلاً برخی از حركات كرات و ستارگان و كهكشانها اشاره می‌كنیم.

1-   حركت چرخشی زمین به دور محور خودش (پیدایش شبانه‌روز) كه با سرعت 20 كیلومتر در دقیقه می‌باشد.

2-   حركت انتقالی زمین به دور خورشید (پیدایش سال)‌كه دارای سرعت 9/29 كیلومتر در ثانیه می‌باشد.

3-   حركت‌های ماه حول محور خودش و كره زمین و پیدایش اهله‌های ماه 531/29 روز.

4-   حركت وضعی خورشید یعنی حركت به دور خودش در حدود 25 تا 27 روز

5-   حركت خورشید و كل منظومه شمسی حول مركز كهكشان راه شیری با سرعت 240 كیلومتر در ثانیه.

6-   حركت كل كهكشان راه شیری به سمت كهكشان آندرومدا با سرعت 100 كیلومتر در ثانیه.

7-   حركت خوشه كهكشانی گروه محلی ما به سمتی در ابر خوشة سنبله با سرعت 600 كیلومتر در ثانیه.

اینها نمونه‌هایی از حركات در دنیای ماكروسكوپی بود. ذرات تشكیل دهندة عالم یعنی اتم‌ها و ذرات بنیادی نیز حركات شگفت‌انگیز خود را دارند.