قرآن مجيد شرائط وام نيكو را در برابر خداوند يا به تعبير ديگر (انفاق ارزشمند)را در آيات مختلف بيان كرده است ، و بعضى از مفسران از جمع آورى آن ده شرط استفاده كرده اند.
1 - از بهترين قسمت مال انتخاب شود نه از اموال كم ارزش يا ايها الذين آمنوا انفقوا من طيبات ما كسبتم و مما اخرجنا لكم من الارض و لا تيمموا الخبيث منه تنفقون و لستم باخذيه الا ان تغمضوا فيه و اعلموا ان الله غنى حميد: (اى كسانى كه ايمان آورده ايد از اموال پاكيزه اى كه به دست آورده ايد، يا از زمين براى شما خارج ساخته ايم انفاق كنيد، و به سراغ قسمتهاى ناپاك براى انفاق نرويد در حالى كه خودتان حاضر نيستيد آنها را بپذيريد مگر از روى اغماض ، و بدانيد خداوند بى نياز و شايسته ستايش است ) (بقره - 267).
2 - از اموالى كه مورد نياز انسان است باشد، چنانكه مى فرمايد و يؤ ثرون على انفسهم و لو كان بهم خصاصة : (آنها ديگران را بر خود مقدم مى دارند هر چند شخصا شديدا نيازمند باشند). (حشر - 9).
3 - به كسانى انفاق كند كه سخت به آن نيازمندند و اولويتها را در نظر گيرد للفقراء الذين احصروا فى سبيل الله : (انفاق شما (مخصوصا) براى نيازمندانى باشد كه در راه خدا در محاصره قرار گرفته اند) (بقره 273).
4 - انفاق اگر مكتوم باشد بهتر است : و ان تخفوها و تؤ توها الفقراء فهو خير لكم : (هر گاه آنها را مخفى ساخته و به نيازمندان بدهيد براى شما بهتر است )(بقره 271).
5 - هرگز منت و آزارى با آن همراه نباشد يا ايها الذين آمنوا لا تبطلوا صدقاتكم بالمن و الاذى : (اى كسانى كه ايمان آورده ايد انفاقهاى خود را با منت و آزار باطل نكنيد) (بقره 264).
6 - انفاق بايد تواءم با اخلاص و خلوص نيت باشد ينفقون اموالهم ابتغاء مرضات الله : (كسانى كه اموالشان را براى جلب خشنودى خداوند انفاق مى كنند) (بقره 265).
7 - آنچه را انفاق مى كند كوچك و كم اهميت بشمرد هر چند ظاهرا بزرگ باشد: و لا تمنن تستكثر: (به هنگام انفاق منت مگذار و آنرا بزرگ مشمر)(مدثر 6).
8 - از اموالى باشد كه به آن دل بسته است و مورد علاقه او است لن تنالوا البر حتى تنفقوا مما تحبون : (هرگز به حقيقت نيكوكارى نمى رسيد مگر اينكه از آنچه دوست داريد انفاق كنيد) (آل عمران - 92).
9 - هرگز خود را مالك حقيقى تصور نكند، بلكه خود را واسطه اى ميان خالق و خلق بداند: و انفقوا مما جعلكم مستخلفين فيه : (انفاق كنيد از آنچه خداوند شما را نماينده خود در آن قرار داده است ) (حديد 7)
10 - و قبل از هر چيز بايد انفاق از اموال حلال باشد، چرا كه خداوند فقط آنرا مى پذيرد: انما يتقبل الله من المتقين (خداوند تنها از پرهيزگاران قبول مى كند) (مائده 27).
و در حديث آمده كه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله ) فرمود: لا يقبل الله صدقة من غلول ((خداوند هيچگاه انفاقى را كه از طريق خيانت است نمى پذيرد).
آنچه گفته شد در واقع قسمت مهمى از اوصاف و شرائط لازم است ، ولى منحصر به اينها نيست ، و با دقت و تاءمل در آيات و روايات اسلامى به شرايط ديگرى نيز مى توان دست يافت .
ضمنا آنچه گفته شد بعضى از شرائط (واجب )محسوب مى شود (مانند عدم منت و آزار و تظاهر) و بعضى از شرائط كمال است (مانند ايثار به نفس در موقع حاجت خويشتن ) كه عدم وجود آن ارزش انفاق را از ميان نمى برد هر چند در سطح اعلا قرار ندارد.
و نيز آنچه گفته شد گرچه در مورد انفاق (وام به خداوند) بود، ولى بسيارى از آنها در مورد وامهاى معمولى نيز صادق است ، و به اصطلاح از شرائط لازم ، يا شرط كمال (قرض الحسنه ) مى باشد.
درباره اهميت (انفاق در راه خدا)شرح مبسوطى ذيل آيه 261 تا 267 سوره بقره آورده ايم (جلد 2 تفسير نمونه صفحه 232 تا 257).
منبع:
تفسیر نمونه ج23ص323تا325
----o-( ذوالکفــــــل " انفاق ")-o--- شرایط" انفاق در راه خدا"طبق آیات قرآن چیست؟
