پاسخ به:مبحث چهاردهم:امام جعفر صادق(ع)
یک شنبه 10 شهریور 1392 12:52 PM
بطلان قياس
روزي ابوحنيفه براي ملاقات با امام صادق ـ عليه‌السّلام ـ به خانه امام آمد و اجازه ملاقات خواست، امام اجازه نداد.
ابوحنيفه گويد: جلو در، مقداري توقف كردم تا اينكه عده‌اي از مردم كوفه آمدند و اجازه ملاقات خواستند به آنها اجازه داد، من هم با آنها داخل خانه شدم. وقتي به حضورش رسيدم گفتم:
شايسته است كه شما نماينده‌اي به كوفه بفرستيد و مردم آن سامان را از ناسزا گفتن به اصحاب محمد نهي كني بيش از ده هزارنفر در اين شهر به ياران پيامبر ناسزا مي‌گويند.
امام: مردم از من نمي‌پذيرند.
ابوحنيفه: چگونه ممكن است سخن شما را نپذيرند در صورتيكه شما فرزند پيامبر خدا هستيد؟
امام: تو خودت يكي از همانهائي هستي كه گوش به حرف من نمي‌دهند، مگر بدون اجازه من داخل خانه نشدي، و بدون اينكه بگويم ننشستي، و بي اجازه شروع به سخن گفتن ننمودي؟ شنيده‌ام كه تو بر اساس قياس فتوا مي‌دهي؟
ابوحنيفه: آري.
امام: واي بر تو كه، اولين كسي كه بر اين اساس نظر داد شيطان بود، وقتي كه خداوند به او دستور داد كه به آدم سجده كند گفت: من سجده نمي‌كنم زيرا كه مرا از آتش آفريدي، و او را از خاك و آتش گرامي تر از خاك است.
سپس امام براي اثبات بطلان قياس، مواردي از قوانين اسلام كه بر خلاف اين اصل است را ذكر نموده و فرمود:
به نظر تو قتل ناحق (كشتن كسي به ناحق) مهمتر است، يا زنا كردن؟
ابوحنيفه: كشتن كسي بنا حق.
امام: بنابراين اگر عمل كردن به قياس صحيح باشد، پس چرا براي اثبات قتل، دو شاهد كافي است، ولي براي ثابت نمودن زنا چهار گواه لازم است؟ آيا (این
)قانون اسلام با قياس توافق دارد؟!
ابوحنيفه: نه.
امام: بول كثيف تر است يا مني؟
ابوحنيفه: بول.
امام: پس چرا خداوند در مورد اوّل، مردم را به وضو امر كرده، ولي درمورد دوّم، دستور داده غسل كنند، آيا اين حكم با قياس توافق دارد؟
ابوحنيفه: نه.
امام: نماز مهمتر است يا روزه؟
ابوحنيفه: نماز.
امام: پس چرا بر زن حائض، قضاي روزه واجب است ولي قضاي نماز واجب نيست؟ آيا اين حكم با قياس توافق دارد؟
ابوحنيفه: نه.
امام: شنيده‌ام كه اين آيه را كه «در روز قيامت به طور حتم از نعمتها سؤال مي‌شويد»[1] چنين تفسير مي‌كني كه: خداوند مردم را از غذاهاي لذيذ و آب‌هاي خنك كه در فصل تابستان مي‌خورند مؤاخذه مي‌كند؟
ابوحنيفه: درست است، من اين آيه را اينطور معنا كرده‌ام.
امام: اگر مردي ترا به خانه‌اش دعوت كند و با غذاي لذيذ و آب خنكي از تو پذيرائي كند و بعد براي اين پذيرائي به تو منت گذارد، درباره چنين كسي چگونه قضاوت مي‌كني؟
ابوحنيفه: مي‌گويم آدم بخيلي است.
امام: آيا خداوند بخيل است تا اينكه روز قيامت در مورد غذاهائي كه به ما داده، ما را مورد مؤاخذه قرار دهد؟!
ابوحنيفه: پس مقصود از نعمت‌هائيكه قرآن مي‌گويد انسان مؤاخذه مي‌شود، چيست؟
امام: مقصود، نعمت دوستي ما خاندان رسالت است.[2]
________________________________________
[1] . ثم لتسئلن يومئذ عن النعيم ( التكاثر 8).
[2] . بحار الانوار ج 10 ص 220 .
