مبحث چهاردهم:امام جعفر صادق(ع)

موضوع مناظره: فلسفه نسخ

جابر: چرا پیامبر قبله مسلمین را تغییر داد؟

امام: پیغمبر به دستور خداوند این كار را كرد.

جابر: مگر خداوند، داناى مطلق نیست؟

امام: چرا.

جابر: تغییر دادن تصمیم در زندگى ما ناشى از نادانى ماست، خداوند كه داناى مطلق است و همه چیز را براى همیشه مى داند، نباید تصمیم خود را تغییر دهد، پس با اینكه در ابتدا دستور داده به طرف بیت المقدس مسلمانان نماز بخوانند، چرا پس از مدتى تصمیم خود را عوض كرد و دستور داد به طرف كعبه نماز بخوانند؟

امام: اى جابر، یك كفه استدلال تو درست است، اما كفه دیگر نادرست، و از این بدتر، تو كفه سومى را هیچ در نظر نگرفته اى.

جابر: كدام كفه؟

امام: مردم!

تو متوجه نشده اى كه خداوند قوانین را براى انسان وضع مى كند، نه جماد. زندگى جماد یكنواخت است و لذا قوانین مربوط به آن نیز ثابت است ولى زندگى اجتماعى انسان تغییرپذیر است و خداوند در هر دوران به اقتضاء وضع زندگى نوع بشر قوانین خاصى به وسیله پیامبران خود براى آنها وضع مى نماید.

خداوند از ابتدا مى دانست كه به مسلمانان دستور مى دهد كه به سوى بیت المقدس نماز بخوانند و نیز مى دانست كه پس از مدتى قبله آنها را تغییر مى دهد.

این من و تو هستیم كه تصور مى كنیم احكام خدا تغییر كرده است ولى خود او مى داند كه قوانین او ثابت است.

دو مثال مى زنم تا آنچه را كه مى گویم بهتر درك كنى:

مگسى كه در نیمه بهار متولد مى شود اگر تا فصل زمستان زنده بماند و با سرماى زمستان مواجه گردد فكر مى كند كه قواعد جهان دگرگون شده، ولى آیا براى من و تو هم مطلب چنین است؟

جابر: نه.

امام: من و تو چون پیش بینى مى كردیم كه پس از تابستان، زمستان خواهد آمد، در نظر ما هیچ گونه تغییر در قوانین (ثابت) جهان آفرینش به وجود نیامده.

مثل دیگر:

فرض مى كنیم تو داراى ملكى هستى و آن را در اختیار مردى مى گذارى تا یك سال، ولى او نمى داند كه مدت مباشرت او محدود است، پس از گذشتن یك سال كه مى خواهى ملك را از او بگیرى تعجب مى كند و فكر مى كند كه تصمیم تو عوض شده، در صورتى كه تصمیم تو از ابتدا موقت بوده است.

قوانین خداوند هم كه در نظر ما متغایر یا متضاد جلوه مى كند همین طور است. ولى خداوند تمام قوانینى كه باید مقرر نماید از ابتدا پیش بینى كرده است و براى او تصمیم هاى متضاد مفهوم ندارد.

جابر: عقده ام گشوده شد و تا امروز مسئله تغییر قبله براى من وزنه اى شده بود كه بر روحم سنگینى مى كرد، ولى باز هم راجع به این موضوع پرسش دارم.

كتاب مناظره در رابطه با مسائل ایدئولوژى تألیف محمدى رى شهرى