مبحث چهاردهم:امام جعفر صادق(ع)

جنبش علمی در عصر امام صادق (ع)

در کتاب سیره پیشوایان( نوشته مهدی پیشوایی-ص 354و355 ) چنین خواندم:

((در باب عظمت علمی امام صادق (ع) شواهد فراوانی وجود دارد و این معنا مورد قبول دانشمندان تشیع و تسنن است. فقها و دانشمندان بزرگ در برابر عظمت علمی آن حضرت سر تعظیم فرود می آوردند و برتری علمی او را می ستودند. گذشته از جنبه های مختلف عصر امام صادق (ع) ،از نظر فکری و فرهنگی نیز عصر حضرت(ع) عصر جنبش علمی و فرهنگی بود. در آن زمان شور و شوق علمی بی سابقه ای در جامعه اسلامی به وجود آمده بود و علوم مختلفی اعم از علوم اسلامی همچون : علم قرائت قرآن ، علم تفسیر، علم حدیث، علم فقه، علم کلام ، یا علوم بشری  مانند: طب، فلسفه، نجوم ، ریاضیات و... پدیدآمده بود ، به طوری که هرکس یک متاع فکری داشت به بازار علم و دانش عرضه می کرد. بنابر این تشنگی علمی عجیبی به وجود آمده بود که امام پاسخ گوی تشنگی تمام جویندگان حقیقت بود. عواملی را که موجب پیدایش این جنبش علمی شده بود می توان بدین نحو خلاصه کرد:
1-آزادی و حریت فکر و عقیده در اسلام . البته عباسیان نیز در این آزادی فکری بی تاثیر نبودند؛ اما ریشه این آزادی در تعلیمات اسلام بود، به طوری که اگر هم عباسیان می خواستند از آن جلوگیری کنند، نمی توانستند.

2- محیط آن روز اسلامی یک محیط کاملا مذهبی بود و مردم تحت تاثیر انگیزه های مذهبی بودند. تشویقهای پیامبر اسلام به کسب علم ، و تشویقها و دعوتهای قرآن به علم و تعلم و تعقل ، عامل اساسی این نهضت و شور و شوق بود.

3- اقوام و مللی که اسلام را پذیرفته بودند نوعا دارای سابقه فکری و علمی بودند و بعضا همچون نژاد ایرانی ( از همه سابقه ای درخشانتر داشت) و مصری و سوری ، از مردمان مراکز تمدن آن روز به شمار می رفتند . این افراد به منظور درک عمیق تعلیمات اسلام به تحقیق و جستجو و تبادل نظر می پرداختند.

4- تسامح دینی یا همزیستی مسالمت آمیز با غیر مسلمانان مخصوصا همزیستی با اهل کتاب . مسلمانان ، اهل کتاب را تحمل می کردند و این را بر خلاف اصول دینی خود نمی دانستند . در آن زمان اهل کتاب، مردمی دانشمند و مطلع بودند. مسلمانان با آنان برخورد علمی داشتند و این خود بحث و بررسی و مناظره را به دنبال داشت.))

حال سوالی که مرا به خود مشغول کرده است این است به راستی ما برای جنبش علمی که این همه هایو هوی به راه انداخته ایم کدام یک از مولفه ها و بایسته های آن را فراهم ساخته ایم ؟

آیا یک چنین جنبش علمی و فرهنگی در یک فضای بسته سیاسی محقق خواهد شد؟

آیا اسلامی  که در عصر امام صادق (ع) چنین آزادی فکری و علمی را درون خود تحمل می کرد با

اسلام امروز فرق داشته است؟ و هزاران آیای دیگر....