آسیب ها و معیارهای هیئت عزاداری

مصاحبه با حجت الاسلام پورعابدين؛ استاد حوزه علمیه
آسیب ها و معیارهای هیئت عزاداری
باید حماسه بودن عاشورا و فلسفه عزاداری تبیین شود و هیأتی ها بر وظیفه خود آگاه شوند و حساسیت زمانه روشن شده و آسیب ها گوشزد گردد.

 در طول تاریخ بشریت، انسانها در فراق و فقدان عزیزان خود گریه و زاری و مراسم عزاداری برپا می کردند. ولی این عزاداری گاهی برای از دست دادن حجت­های الهی چون پیامبران و امامان بوده است. عزاداری روشهای مختلف دارد؛ گریه کردن، تباکی، لباس مشکی برتن کردن، تشکیل مجالس سوگواری، نوحه سرایی، به سر و سینه زدن و تعطیلی کار و کسب. براي كسب اطلاعاتي بيشتر در زمينه عزاداري گفتگوي ما را با حجت الاسلام پورعابدين؛ استاد حوزه علمیه و مشاور در زمینه خانواده و جوانان دنبال كنيد.

*تاریخچه مختصری از عزاداری،از دیرباز تاکنون را بفرمائید؟

عزاداری در مورد امام حسین علیه السلام به سه بازه زمانی تقسیم میگردد:

1- عزاداری قبل از تولد 

در روایات می خوانیم برخی انبیای الهی(آدم، نوح، ابراهیم و... ) هزاران سال قبل از تولّد امام حسین علیه السلام در هنگام باخبر شدن از ماجرای کربلا بر مظلومیّت و مصیبت ایشان اشک ریختند.

  2- عزاداری بعد از تولّد

بعد از تولّد، پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و حضرت علی علیه السلام و فاطمه زهرا سلام الله علیها بر مصیبت و مظلومیّت امام حسین علیه السلام گریستند.

3- عزاداری پس از شهادت

پس از شهادت نه تنها فرشتگان آسمان و شیعیان بر او گریه کردند بلکه دشمن هم گریست. زنان حرم حسینی در شام و در بارگاه یزید مجلس عزا و ماتم برپا کردند. همسر امام حسین(رباب) نیز برای آن حضرت مجلس ماتم برپا نمود. در محضر امام باقرعلیه السلام و امام صادق علیه السلام و امام رضا علیه السلام و در کنار مزار شهدای کربلا مراسم سوگواری برپا شد. و مداحان در محضر برخی ائمه علیهم السلام مرثیه سرایی کردند.1373 سال است که عزاداری می کنیم. در ایران تا زمان آل بویه، این عزاداری مخفی بوده یعنی قبل از قرن 4 هجری، عزاداری برای امام حسین علیه السلام علنی نبود و در نیمه دوم قرن چهارم سوگواری در روز عاشوراء آشکار و در کوچه و بازار انجام می یافت.

* فلسفه عزاداری برای امام حسین علیه السلام چیست؟ چرا برای امام حسین علیه السلام عزاداری می کنیم؟

عاشورا یک حماسه بود و نقطه اتصال «بعثت» و «غدیر» به «ظهور امام زمان» است. باید یاد عاشورا و عاشورائیان را زنده نگهداشت . حکمت و فلسفه و رمز و رازهای عزاداری بر سیدالشهداء را میتوان در موارد ذیل خلاصه نمود :

1- ابراز محبت و عشق ودوستی به اهل بیت علیهم السلام

2- انسان سازی( خودسازی و تربیت دینی بر اساس الگو پذیری)

3- جامعه سازی

4- انتقال دهنده فرهنگ شیعی به نسل بعد

5- نوعی اعتراض به ظالمان زمان و حمایت از مظلومان جهان

6- عامل تقویت حس عدالتخواهی و انتقام جویی از ستمگران

7- زمینه ساز اجتماع شیعیان جهت پیروزی و دفاع از حق

8- درک ثواب و رسیدن به شفاعت اهل بیت علیهم السلام

9- تشکّر از امام حسین علیه السلام(باب نجات امت) و تجلیل از مجاهدت امام علیه السلام و تعظیم شعائر

10- حفظ مکتب اهل بیت علیهم السلام

11- بسیج توده ها و ...

لذا میبایست آن را زنده نگهداشت همانگونه که امام خمینی(ره) فرمودند : «محرم و صفر است که اسلام را زنده نگهداشته است».

*به نظر شما برای زدودن تحریف ها و مشکلات از جامعه هیأت ها، چه باید بکنیم؟

 باید حماسه بودن عاشورا و فلسفه عزاداری تبیین شود و هیأتی ها بر وظیفه خود آگاه شوند و حساسیت زمانه روشن شده و آسیب ها گوشزد گردد . من به عنوان نمونه راهکارهای ذیل را تقدیم می نمایم :

1- مدیریت واحد فرهنگی در کشور و دوری از موازی کاری فرهنگی

2- برگزاری دوره های آموزشی مستمرّ و مفید برای مدیران و اعضای هیآت و مداحان و ذاکرین

3- نظارت بیشتر و دقیقتر نهادها و سازمان های مربوط بر فعالیت هیأت ها و مداحان

4- آموزش مبلّغین در شناسایی و نحوه مبارزه با خرافات و بدعتها و تحریفات

5- اطلاع رسانی بهتر و گسترده تر به مردم در زمینه تحریفات و مشکلاتی که گریبانگیر هیأتها و مجالس عزاداری و برخی مداحان شده است.

6- نظام بخشی به هیأتها و جلوگیری از افزایش بی رویه و قارچ گونه برخی هیأتها که بدون در نظر گرفتن تمرکز جمعیتی و منطقه ای و نیازسنجی و کیفیت محتوایی تأسیس میگردند.

7- تشکیل شورایی جهت تدوین کتب و منابع ومآخذ معتبر و لازم در زمینه عاشورا و مباحث دینی که دیگران موظف به استفاده از این منابع باشند.

8- فعالیت جدی کانون مداحان و تآسیس دانشکده های مداحی و شناسایی استعدادهای خوب و تربیت آنها

9- اهتمام هیأتها به داشتن روحانی و مبلّغ با سواد و خوش سلیقه و باذوق و پژوهش محور و مداحان با معرفت و اهل مطالعه و تحقیق

10- معرّفی هیأتها و مداحان الگو و نمونه در سطح شهرستان، استان و کشور با فاکتورها و استانداردهای لازم و تجلیل و تقدیر از آنها برای تشویق دیگران.

11- شکستن انحصار در مداحی برخی مداحان خاص در صدا وسیما بلکه مداحانی هستند که هنوز گم نامند ولی با تجربه و کارآمد هستند.

12- برخورد جدی با هیأتها و مداحانی که دچار آسیب شده اند.

*چه صحبتی برای اهالی هیأتها دارید ؟

هیأتهای مذهبی مکان تربیت و رشد و ارتقای معنوی نوجوانان و جوانان میباشد و مسئولیت مهم و بزرگی بر عهده هیأتی هاست . لذا در انتخاب مداح و مبلّغ و عملکرد خودشان دقت ویژه داشته باشند.

به القاب و عناوین زیاد نمیشود اعتماد نمود بلکه باید محتوا مورد بررسی قرار گیرد. هیأتی ها سعی کنند علاوه بر شور و هیجان  که در هیأتها حکم فرماست، عقل و شعور هم جایگاه داشته باشد. یعنی انسانیت آموزش داده شود و مسائل خانوادگی با توجه به سیره اهل بیت. در جلسات هیأت از انس با قرآن غفلت نکنید و از قاریان ممتاز قرآن بهره ببرید . در قالب روضه و مداحی معارف دین تزریق شود. فقط هدف گریه نباشد بلکه تفکّر هم باشد. دستورات مراجع عظام و ولی امر مسلمین امام خامنه ای(مدظله العالی) نصب العین قرار گیرد. از چشم و هم چشمی و تشریفات بیهوده خودداری گردد. حتماً از برکات انتشار نشریه های فرهنگی مذهبی یا آموزشی پژوهشی و راه اندازی سایت و فعالیت در فضای مجازی جهت تغذیه دینی و جذب مخاطب غفلت نشود.

حتماً درسهای عاشورا و عبرتهای عاشورا بیان شود.

سعی کنیم در جلسات و هیأت هایی که دچار آسیب یا انحرافهای سیاسی یا عقیدتی هستند شرکت نکنیم مگر اینکه حضور ما در زدودن آسیبها کمک کند.