وهّابيّت از منظر عقل و شرع دكتر سيد محمد حسينى قزوينى

ار فانى را وداع فرموده است؟
آيا رسول اللّه صلى‏الله‏عليه‏و‏آله راهى براى جلوگيرى از تفرقه و اختلاف معيّن ننموده است؟
اين پرسش‏ها و صدها سؤال ديگر كه نيازمند پاسخ صحيح از ناحيه كسانى است كه عقيده دارند پيامبر گرامى صلى‏الله‏عليه‏و‏آله جانشين بعد از خويش را معين نفرمود و موضوع انتخاب را به عهده امّت واگذار نمود.

ب: تمسك به قرآن و عترت تنها راه وحدت:
با مراجعه به كتاب‏هاى فريقين (شيعه و سنّى) درمى‏يابيم كه رسول گرامى صلى‏الله‏عليه‏و‏آله راه را براى رفع اختلاف و ايجاد وحدت براى ملّت اسلامى نشان داده و تكليف را براى همگان روشن ساخته است.
ايشان تنها عامل وحدت را «تمسّك به قرآن و اهل بيت عصمت و طهارت عليهم‏السلام » معيّن فرموده است.
مى‏توان گفت: بهترين عامل، بلكه منحصرترين راه براى تقريب ميان مذاهب و وحدت ميان مسلمانان، عمل به توصيه رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در تمسّك به قرآن و اهل بيت عصمت و طهارت عليهم‏السلام كه ضامن هدايت و بيمه از هر گونه ضلالت و گمراهى است، مى‏باشد.
رسول گرامى صلى‏الله‏عليه‏و‏آله بارها نسبت به تمسّك مردم به قرآن و اهل‏بيت عليهم‏السلام گوشزد نمود و فرموده است:
إنّى تارك فيكم ما إن تمسّكتم به لن تضلّوا بعدي، أحدهما أعظم من الآخر، كتاب اللّه حبل ممدود من السماء إلى الأرض وعترتي أهل بيتي ولن يتفرّقا حتّى يردا عليّ الحوض، فانظروا كيف

تخلفوني فيهما⁽¹⁾؛ من دو چيز گران‏بها در ميان شما به يادگار مى‏گذارم، اگر به آن دو چنگ زديد، هيچ‏گاه گمراه نخواهيد شد، يكى از اين دو، بزرگ‏تر و مهم‏تر از ديگرى است، كتاب خدا (قرآن) اين ريسمان الهى كه از آسمان تا زمين كشيده شده است و عترت و خاندان من، اين دو از هم ديگر جدا نخواهند شد تا كنار حوض بر من وارد شوند، پس بينديشيد كه چگونه حقّ مرا در باره اين دو ادا مى‏كنيد.
برخى از بزرگان اهل سنّت اين روايت را صحيح شمرده‏اند⁽²⁾.

(1) صحيح ترمذى، ج 5، ص 329، ح 3876، درّ المنثور، ج 6، ص 7 و 306؛ صواعق المحرقه، ص 147 و 226؛ أسد الغابه، ج 2، ص 12 و تفسير ابن كثير، ج 4، ص 113.
(2) ابن كثير دمشقى سلفى متعصّب مى‏نويسد: «وقد ثبت فى الصحيح أنّ رسول اللّه صلى‏الله‏عليه‏و‏آله قال فى خطبته بغدير خم: «إنّى تارك فيكم الثقلين كتاب اللّه وعترتى وإنّهما لم‏يفترقا حتّى يردا عليّ الحوض؛ در روايت صحيح آمده كه رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در خطبه غدير فرمود: من دو چيز گران‏بها در ميان شما مى‏گذارم، كتاب خدا و عترت خود و اين دو از يك‏ديگر جدا نخواهند شد تا نزد حوض كوثر به من ملحق شوند». تفسير ابن‏كثير، ج 4، ص 122.
و هم‏چنين گفته: «قال شيخنا أبو عبد اللّه الذهبى: وهذا حديث صحيح؛ استاد من، ذهبى گفته است كه اين روايت صحيح است. بداية ونهاية، ج 5، ص 228.
ناصر الدين البانى وهّابى نيز به صحّت حديث ثقلين تصريح كرده است. صحيح الجامع الصغير، ج 2، ص 217، ح 2454 و ج 1، ص 482، ح 2457.
حاكم نيشابورى گفته است: «هذا حديث صحيح على شرط الشيخين ولم يخرجاه بطوله؛ اين حديث مطابق شرط بخارى و مسلم صحيح است و آن دو در كتاب صحيح خويش نياورده‏اند». مستدرك، ج 3، ص 109.
هيثمى نيز حديث را صحيح شمرده است. مجمع الزوائد، ج 1، ص 170.
ابن حجر مكى در كتابى كه بر ضدّ شيعه نوشته گفته است: «روى هذا الحديث ثلاثون صحابيّا وإنّ كثيرا من طرقه صحيح وحسن؛ اين روايت را سى نفر از صحابه نقل كرده‏اند و بسيارى از سندهاى آن صحيح و نيكو است». صواعق المحرقه، ص 122.

در برخى از روايات به‏جاى ثقلين تعبير به دو خليفه و جانشين شده است:
إنّي تارك فيكم خليفتين: كتاب اللّه ... وعترتي أهل بيتى، وأنّهما لن يفترقا حتّى يردا عليّ الحوض⁽¹⁾؛ من دو جانشين در ميان شما مى‏گذارم: كتاب خدا و عترت و اهل بيت من و آن دو از هم جدا نخواهند شد تا در كنار حوض به من ملحق شوند.
و در بعضى از روايات آمده است:
فلا تقدّموهما فتَهلِكوا، ولا تُقَصِّروا عنهما فتهلكوا، ولا تعلّموهم فإنّهم أعلم منكم⁽²⁾؛ بر آنان پيشى نگيريد و فاصله نداشته باشيد كه موجب هلاكت است و در مقام آموزش به آنان نباشيد كه آنان از همه شما داناترند.

ج: تفسير حبل اللّه به اهل بيت عليهم‏السلام :
برخى از مفسّران بزرگ اهل سنّت مانند فخر رازى اين حديث را در ذيل آيه «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا⁽³⁾»⁽⁴⁾ آورده‏اند.

(1) مسند أحمد، ج 5، ص 182 و 189، به دو طريق صحيح، مجمع الزوائد، ج 9، ص 162؛ الجامع الصغير، ج 1، ص 402 و درّ المنثور، ج 2، ص 60.
(2) معجم كبير طبرانى، ج 5، ص 166، ح 4971، مجمع الزوائد، ج 9، ص 163 و درّ المنثور، ج 2، ص 60.
(3) آل عمران (3) آيه 103: همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد و پراكنده نشويد.
(4) رازى در تفسير آيه مى‏گويد: «وروى عن أبي سعيد الخدري عن النبيّ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله أنّه قال: إنّي تارك فيكم الثقلين، كتاب اللّه تعالى حبل ممدود من السماء إلى الأرض، وعترتي أهل بيتي». تفسير رازى، ج 8، ص 173.

هم چنين آلوسى كه تفكّر سلفى و وهّابى دارد اين حديث را در تفسير آيه شريفه از زيد بن ثابت نقل كرده، مى‏گويد: «وورد بمعنى ذلك أخبار كثيرة⁽¹⁾؛ به اين مضمون، روايات زيادى وارد شده است». ثعلبى متوفّاى 427، از مفسّران اهل سنّت در تفسير آيه شريفه از امام صادق عليه‏السلام نقل كرده كه فرمود:
نحن حبل اللّه الذى قال اللّه: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلاتَفَرَّقُوا»⁽²⁾ و ⁽³⁾؛ ما اهل بيت، همان ريسمان خداوندى هستيم كه خداوند در قرآن فرموده: همگى به ريسمان خدا چنگ بزنيد و دچار تفرقه نشويد.
حاكم حسكانى (متوفّاى حدود 470) از علماى اهل سنّت نيز از رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله نقل كرده كه فرمود:
من أحبّ أن يركب سفينة النجاة ويتمسّك بالعروة الوثقى ويعتصم

(1) آلوسى در تفسير آيه مى‏گويد: «وأخرج أحمد عن زيد بن ثابت قال: قال رسول اللّه صلى‏الله‏عليه‏و‏آله : إنّي تارك فيكم خليفتين كتاب اللّه عزّوجلّ ممدود مابين السماء والأرض وعترتي أهل بيتي وإنّهما لن يفترقا حتّى يردا عليّ الحوض وورد بمعنى ذلك أخبار كثيرة». تفسير آلوسى، ج 4، ص 18.
(2) آل عمران (3) آيه 103.
(3) تفسير ثعلبى (الكشف والبيان) ج 3، ص 163؛ شواهد التنزيل، ج 1، ص 168، ح 177، قندوزى از ثعلبى در ينابيع المودة لذوى القربى، ج 1، ص 356 و ج 2، ص 368 و 440 و صواعق المحرقه، «باب حادى عشر، فصل اوّل»، ص 151.

بحبل اللّه المتين فليوال عليّا وليأتمّ بالهداة من ولده⁽¹⁾؛ هر كس دوست دارد كه سوار كشتى نجات شود و به ستون قابل اعتماد تكيه كند و به ريسمان محكم الهى چنگ زند، على را ولى خود انتخاب كند و فرزندان هدايت‏گر على را امامان خويش قرار دهد.

(1) شواهد التنزيل، ج 1، ص 168، ح 177.