گرمایش جهانی :: عصر یخبندان یا گرمایش جهانی

تمام اقیانوسهای سیاره زمین توسط جریان بزرگی از آب جاری به هم وصل می‌باشند که نوار نقاله اقیانوسی نامیده می‌شود. توسط همین نوار نقاله است که آب گرم منطقه استوایی اقیانوسها راه شمال را در پیش گرفته تا به گرینلند برسد. آنجا آب به تدریج سرد شده و به اعماق اقیانوس باز می‌گردد تا از طریق بستر آن دوباره به استوا بازگردد. این جریان عظیم آبی در متعادل نگه داشتن دمای زمین بسیار مؤثر است. به کمک همین کمربند آبی است که زمستانهای قطبی گرینلند و سواحل غربی اروپا قابل تحمل می‌شود.

نوار نقاله اقیانوسی به میزان شوری آب بسیار حساس است. اگر مقدار زیادی آب شیرین به این سیستم تزریق شود، جریان آب شیرین که سبکتر است به مرور که سرد می‌شود از آب شور هم دمای خود سنگین‌تر شده و قبل از رسیدن به گرینلند به کف اقیانوس می رسد و راه بازگشت را در پیش می‌گیرد. بنابراین نقش حساس کمربند اقیانوسی در گرم کردن مناطق قطبی به خوبی ایفا نخواهد شد.

تسمه نقاله اقیانوسی نقش بزرگ و حیاتی در جابجایی دمای سطح زمین ایفا می‌کند.

در انتهای آخرین عصر یخبندان و زمانی که هوا کمی گرمتر شده بود، یک دریاچه بزرگ یخی به نام آگاسیز در آمریکای شمالی ذوب شد و به اقیانوس آتلانتیک شمالی ریخت. حدس زده می‌شود که حجم آب شیرین یخ زده این دریاچه به اندازه مجموع حجم تمامی دریاچه‌های امروزی بوده است. این مقدار زیاد آب شیرین در طی زمانی حدود ۱۰ سال حرکت نوار نقاله اقیانوسی را متوقف کرد. بنابراین شمال اروپا کاملاً یخ زد. بیش از هزار سال زمان لازم بود تا آب شیرین تزریق شده به نوار نقاله مرده اقیانوسی پراکنده و مستهلک شود و دوباره جریان بزرگ اقیانوسی به راه افتد.

نوار نقاله اقیانوسی را گردش دماشوری اقیانوس نیز می‌نامند. دمای آب و درصد شوری آن، هر دو در چگالی آب و بنابراین در ایجاد گردش و جریان آب در اقیانوس‌ها تأثیر اساسی دارند. گردش آبی که در اثر این دو عامل پدید می‌آید را گردش دماشوری می‌نامند.


o بی‌قراری زمین

راز اول این است که زمین روی یک مدار نسبتاً بیضی شکل به دور خورشید می‌چرخد. اما نکته اینجا است که در یک دوره یکصد هزار ساله مدار زمین به دور خورشید کشیده‌تر شده و مجدداً به شکل اولیه خود برمی گردد. به زبان دیگر شکل مدار زمین ازتقریباً یک دایره به بیضی تغییر می‌یابد. این موضوع به دلیل اثرات تداخلی سایر سیارات منظومه شمسی و به خصوص سیارات غول‌پیکر گازی و سنگین مانند برجیس (مشتری) و کیوان (زحل) است. اگر بخواهیم کمی از اصطلاحات مکانیک مدارهای فضایی استفاده کنیم٬ باید بگوییم که خروج از مرکز مدار زمین به دور خورشید در هر یکصد هزار سال یک‌بار افزایش یافته و مجدداً کاهش می‌یابد. خروج از مرکز مدارهای دایره‌ای شکل صفر و برای مدارهای بیضی شکل عددی بین صفر تا یک است. افزایش خروج از مرکز به سمت یک نشانه افزایش کشیدگی شکل بیضی مدار می‌باشد.

راز دوم به کجی محور زمین مربوط می‌شود. کجی محور زمین که در حال حاضر حدود  ۵/۲۳ (بیست و سه و نیم)درجه است، عامل اصلی ایجاد فصول در سیاره زمین محسوب می‌گردد. اما این میزان کجی ثابت نیست و در یک دوره زمانی ۴۱ هزار ساله مقدار آن از حداقل ۱/۲۲ (بیست و دو و یک دهم)درجه به حداکثر ۵/۲۴ (بیست و چهار و نیم) درجه می‌رسد. ما اکنون در دوره کاهشی قرار داریم و انتظار می‌رود که کجی محور زمین تا حدود ۸ هزار سال آینده به حداقل مقدار خود برسد.

راز سوم به نوعی با راز دوم در ارتباط است. در واقع محور گردش زمین، خود هر ۲۳۰۰۰ سال یک ‌بار به دور خط عمود بر صفحه دایرةالبروج می‌چرخد و این بدان معنی است که موقعیت زمین روی مدار خود نسبت به خورشید تغییر می‌یابد. مفهوم این حرف این است که ستاره قطبی تا چند هزار سال دیگر٬ جهت شمال را به ما نشان نخواهد داد. این اثر را جابجایی اعتدالین نیز می‌نامند که باعث می‌شود موقعیت برای مثال آغاز زمستان روی مدار زمین به دور خورشید دائماً جابجا شود.

دوره‌های میلانکوویچ بر پایه حرکات مختلف زمین بنا شده است.

مجموعه این سه راز به اضافه سایر عوامل مؤثر تشکیل دوره‌های آب و هوایی را می‌دهند که به دوره‌های میلانکویچ مشهور هستند. تأثیر متقابل این عوامل بر یکدیگر می‌تواند منجر به ایجاد زمستانهایی مرطوب و بالطبع پر برف گردد. در حالی که تابستانهای ملایم و خنک پیش رو قادر به ذوب کامل برف‌های باریده شده نخواهند بود و این چنین لایه بر روی لایه، برف بر زمین خواهد نشست. وجود برف بر زمین باعث بازتاب نور خورشید می‌شود و این خود آب و هوا را به سمت خنک‌تر شدن هدایت خواهد کرد. آب و هوای خنک‌تر باعث بارش بیشتر برف در زمستان آینده و ذوب کمتر آن در تابستان پیش رو خواهد شد و اندک اندک زمین عصر یخبندان دیگری را شاهد خواهد بود. به همین روال حرکات مختلف زمین به دور خود و یا به دور خورشید می‌توان باعث ایجاد دوره‌های داغ و سوزان را نیز فراهم آورد.

حال با توجه به این نظریه اثبات شده، ما درباره آینده آب و هوای سیاره زمین چه می‌توانیم بگوییم؟ خوب آنچه مشخص است این است که در حال حاضر زمین مشغول گذر از یک دوره گرم بین دو عصر یخبندان می‌باشد. اکثر دانشمندان معتقد بودند که نوع بشر باید برای یک عصر یخبندان جدید که هر زمانی امکان دارد آغاز گردد، آماده باشد اما دیوید هودل از دانشگاه فلوریدا با این تفکر مخالف است. او بازرسی‌ها و تحقیقات متعدد و مفصلی بر روی رسوبات کف اقیانوس اطلس، دریاچه‌های مختلف و استلاکتیک‌ها داشته است. نتایج تحقیقات او نشان می‌دهد که دوره یخبندان بعدی با حدود ۲۰ هزار سال تأخیر خواهد آمد.

نتایج به دست آمده از تحقیقات دیوید هودل توسط دو محقق دیگر به نام‌های برگر و لوتر نیز مهر تأیید دریافت کرده است. این دو محقق بلژیکی دریافته‌اند که شکل مدار کنونی زمین به دور خورشید باعث خواهد شد تا دوره یخبندان بعدی تا حدود ۵۰ هزار سال دیگر رخ ندهد.این خبر می‌تواند برای کسانی که امیدوار بودند یک دوره یخبندان کوچک بتواند زمین را از شر گرمایش جهانی در امان دارد، ناامید کننده به شمار می‌آید.