مبحث هفتم:جایگاه ما در زندگی کجاست؟

اگزیستانسیالیسم مکتب مسئولیت و آگاهی

ژان پل سارتر فیلسوف اواخر قرن نوزدهم و بنیانگذار مکتب اگریستانسیالیسم بوده که در حال حاضر مکتب او پیروان زیادی به خصوص د میان قشر تحصیل کرده و روشنفکر اروپایی ٬ آمریکایی و حتی  آسیایی دارد . سارتر در مکتب اگریستانسیالیسم یا مکتب اصالت وجود می گوید :

خداوند که جهان هستی را آفرید قبلا یک ماهیتی از کوه ٬ دریا ٬ درخت ٬ اسب ٬ سگ و خلاصه از تمامی آفرینش در ذهنش بوده و بعد بر اساس آن ماهیت ٬ دست به خلقت زده است .به طور مثال ماهیت سگ را که پارس میکند ٬ وفادار است و نگهبان خوبی است ٬ همزمان با خلقت وجود او می آفریند . به تعبیری دیگر ٬ در این خلقت ٬ ماهیت و وجود در یک زمان آفریده شده اند . اما در مورد انسان مسئله بطور کلی متفاوت است . یعنی خداوند اول وجود انسان را آفرید بدون آنکه ماهیت او را بسازد و صفت یا خصوصیاتی را در آن بنیان نهد . بنابراین ٬ این انسان است که انسان بودنش را به اراده خویش می سازد و آفریننده ی خویش است و به تعبیری دیگر ٬ انسان آینده خویش است . یعنی آینده انسان قبلا در ذهن سازنده اش پیش بینی نشده است بلکه آینده اش را خودش خواهد ساخت و این تفکر دو احساس را ( که اساس مکتب سارتر می باشند ) در انسان بیدار میکند .

دلهره شدید- مسئولیت شدید

در مکتب سارتر اساس بر آزادی انسان نهاده شده است زیرا کسی که به جبر معتقد است دیگر مسئولیتی ندارد و مجبور هرگز مسئول نخواهد بود و یکی از فضایل این مکتب اعتراف به آزاد بودن سپس به آگاه بودن است . در این مرحله انسان دچار دلهره شگرفی میگردد که این دلهره ٬ دلهره ی عریزی است . بر همین اساس سارتر میگوید اگر یک افلیج قهرمان دو نشود ٬ مقصر خود اوست .

حال که فهمیدیم تا چه حد آزاد و مختار هستیم میتوانیم راه خود را انتخاب کنیم و جایگاه خود را در زندگی رقم بزنیم . ولی در این انتخاب باید بسیار هوشیار بود چرا که زندگی یک جاده یک طرفه است و فقط یک بار حق انتخاب داریم . برای انتخاب راه باید مقصد را در ذهن خویش به تصویر بکشیم . ما که هستیم ؟ کجا میخواهیم برویم ؟ و برای چه ؟ یقینا با تصویر ذهنی که از خویش داریم راه خود را انتخاب میکنیم و فردای خود را میسازیم . به عقیده دکتر شریعتی در پیش پای انسان سه راه برای انتخاب وجود دارد و ما مختاریم هر کدام را که میخواهیم برگزینیم .

ایست ! این سه راهی است که در پیش پای تو نهاده شده : پاکی ٬ پلیدی ٬ پوچی

                                                                                                                  ( دکتر شریعتی )

 هدفمند بودن و جهت دار اندیشه کردن چیست ؟

تصور کنید به رستورانی می روید . پیشخدمت می پرسد چی میل میکنید ؟ اگر بگویید نمی دانم چه می شود ؟ پیشخدمت فکر میکند شما یا جاهلید یا غافل و عذر شما را می خواهد . پیشخدمت زندگی نیز با ما اینگونه رفتار میکند . اگر دارای ایده و تفکر مشخصی نباشیم ٬ اگر جهت دار و  هدفمند از زندگی چیزی نخواهیم ٬ او نیز چیزی به ما نخواهد داد .

اگر سوار یک تاکسی شوید و هنگامی که راننده پرسید کجا می روید و به او بگویید خیابان شریعتی ٬ نه نه ! به خیابان فاطمی ولی نه ٬ به خیابان حافظ . راننده تاکسی فورا عذر شما را می خواهد زیرا تصور میکند شما اندکی کم دارید !! تاکسی زندگی ما نیز ما را به جایی نخواهد برد اگر آدرس مشخص و معینی به او ندهیم .

قطعه ای از داستان آلیس در سرزمین عجایب :زمانی آلیس به جایی می رسد که هر راه به سویی می رود و او نمی داند به کدام جهت برود . از همراه خود ٬ گربه ٬ راهنمایی میخواهد و از او میپرسد

ممکن است به من بگویی که از اینجا کدامین راه را در پیش گیرم ؟

گربه میگوید بستگی دارد که دلت بخواهد به کجا بروی

آلیس جواب می دهد من چندان اهمیتی نمی دهم که به کجا

گربه میگوید پس دیگر فرقی نمی کند که از کدام راه بروی !!