چگونه قناعت پیشه کنیم؟
سه شنبه 21 خرداد 1392 7:07 AM
چگونه می توانیم در زندگی خود قانع باشیم و چگونه قناعت پیشه کنیم؟
وقتی می‌گویند: «طرف آدم قانعی است.» ممکن است تصورات متفاوتی از آن شخص در ذهن‌ها تداعی شود. مثلا:
«طرف آدم خسیسی است»
«طرف کنسه»
«از دستش آب زمین نمی‌چکه»
«دستش توی جیبش نمی‌ره»
«جونش رو می‌ده ولی پولش رو هرگز»
«طرف حساب کتاب سرش می‌شه»
«با کم هم راضی می‌شه»
خلاصه هزار و یکی تصور و جمله و برچسب هست که می‌توان به افراد قانع چسباند. ولی واقعا مفهوم واقعی کلمه قناعت چیست؟ در حقیقت قناعت همان برنامه ریزی اقتصادی است.معنای بعضی از لغات هم در لغتنامه‌ها خود گویای تمامی زوایای آن است. مثلاً قناعت در اقتصاد« میانه‌روی در هر کاری، رعایت اعتدال در دخل و خرج، میانه‌روی درهزینه‌ها، صرفه‌جویی».
هرکسی دوست دارد بهترین نوع غذا را مصرف کند، زیباترین لباس‌ها را برای خود تهیه کند، در بهترین نقطه شهر و در بهترین منزل زندگی کند، بهترین وسایل و امکانات را در اختیار داشته باشد، به‌طور مکرر سفر برود، بهترین آموزش‌ها را برای خانواده و فرزندان خود فراهم کند و…. واقعیت این است که اگرچه این درخواست‌ها به وسیله همه خانواده‌ها مطرح می‌شود اما واضح است که فقط درصد کمی از خانواده‌ها قادر به تأمین همه این خواسته‌ها هستند.
درآمد یک خانواده متوسط فقط می‌تواند تعداد محدودی از این خواسته‌ها را برآورده کند؛ از این‌رو افراد باید از میان خواسته‌های خود انتخاب به‌عمل آورد. نیاز به انتخاب در تمامی طول و سطوح مختلف زندگی وجود دارد.
حتما بارها پیش خود فکر کرده‌اید اگر این کالا را بخرم، نمی‌توانم بچه‌ها را آخر هفته به رستوران ببرم، اگر مسافرت نوروزی بروم، شهریه کلاس زبان بچه‌ها را نمی‌توانم بپردازم، اگر برای خود پالتویی را که دوست دارم بخرم، برای دخترم نمی‌توانم پالتو بخرم و… در زندگی روزمره با صدها مورد از این نوع مواجه هستیم که باید تصمیم بگیریم و انتخاب کنیم.
اینکه چه و چه قدر مصرف کنیم، چه کسی کار کند، چند ساعت کار کند، در کجای شهر زندگی کنیم، آپارتمان داشته باشیم با چند اتاق و… پرسش‌هایی است که هر روز در خانواده‌ها مطرح است. پاسخ به همه پرسش‌های بالا مستلزم تصمیم‌‌گیری و انتخاب است و به همین دلیل انتخاب، قلب اقتصاد خانواده است. اقتصاد خانواده را می‌توان چگونگی سازمان‌دهی و مدیریت منابع خانه تعریف کرد. می‌توان فهرست کاملی از زمان، پول، فضای زندگی و… تهیه کرد.
شاید اقلام این فهرست متفاوت به‌نظر برسد، ولی همه آنها دارای یک ویژگی مشترک هستند. ویژگی همه این اقلام در زندگی امروز این است که کمیاب هستند. حتما شنیده‌اید که مردم می‌گویند ای کاش وقت بیشتری داشتم، ای کاش خانه بزرگ‌تری داشتم، ای کاش پول بیشتری داشتم و… . هرچند که خانواده به غیراز منابع مادی، منابعی نظیر عشق، وحدت خانواده، خاطرات خوش، لحظه‌های شادمانه خانوادگی و… در اختیار دارد که قابل تبدیل به پول نیست اما نقش منابع مادی هم آن قدر اهمیت دارد.
«قناعت» مترادف با «اقتصاد » و « میانه‌روی » است. یعنی انسان در مصرف کردن مال و خرج کردن آن برای خود و خانوادهاش حالت اعتدال را مراعات نموده و به مقدار ناچیزی از وسایل زندگی که در حدّ ضرورت و نیاز او است، اکتفا نماید. قناعت دارای دو مرتبه عالی و اعلی است، مرتبه نخست، راضی بودن به حد ضرورت و کفاف و مرتبه دوّم، رضایت به کمتر از آن است. راغب اصفهانی میگوید: قناعت عبارتست از اکتفا نمودن به مقدار ناچیزی از وسایل زندگی در حدّ ضرورت و نیاز
نکته ای که در رعایت قناعت بسیار مؤثر است برنامه ریزی است. بی‌شک برنامه‌ریزی برای آینده زندگی در تمامی خانواده‌ها مطرح است. در بطن یک مدل سیستمی اقتصاد خانواده، خانواده و اقتصاد آن را نمی‌توان از هم مجزا کرد، بنابراین زمانی که برای هر یک از آنها برنامه‌ریزی می‌کنیم، ناگزیریم دیگری را نیز مدنظر قرار دهیم. توجه به نیازهای آتی خانواده و همچنین شناخت فرصت‌ها و تهدیدهای اقتصاد خانواده در این راستا اهمیت دارد.
خانواده بدون برنامه مثل سازمانی است که به حال خود رها شده است. اهداف تشکیل‌دهندگان خانواده محقق نمی‌شود مگر آنکه رئیس و مدیر خانه برای رسیدن به اهداف مورد نظرشان با شناخت کافی از امکانات و منابع در اختیار، برنامه‌ریزی داشته باشند. نخست باید چارچوب اهداف کلی خانواده تعیین شود، آنگاه کل برنامه به برنامه‌ها و هدف‌های کوچک‌تر برای رسیدن به هدف اصلی تقسیم شود. از این‌رو برنامه‌ریزی در ۳ افق زمانی بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدت ضرورت دارد. در برنامه‌ریزی بلندمدت خانواده، با توجه به منابعی نظیر ثروت و درآمد و زمان که در اختیار دارد، اهداف بلندمدت خود را تعیین می‌کند.
قناعت به معنای تشویق به سستی، تنبلی و نداری نیست. بلکه قناعت به معنای روحیه ای است که در پرتو آن مسائل اساسی خود را فراموش نکنیم، عزت نفس خود را حفظ و با حداقل امکانات همزیستی مسالمت آمیز داشته باشیم. قناعت از ویژگیهای افراد با ایمان و از امتیازات انسانهای با فضیلت است؛ افراد خود ساخته و آراسته دارای روحیه قناعت و عزت اند و در پرتو این روحیه عالی هیچگاه چشم طمع به مال و منال دیگران ندوخته اند و برای کسب مال و مقام، شخصیت والای خویش را خرد نمی کنند.
همان گونه که انسان را از دلبستگی افراطی به مال دنیا باز داشته و روحیه ایثار و تعاون را در انسان زنده می‌کند، در مواردی نیز از نیازمندی و دست دراز کردن پیش دیگران باز میدارد. شما میدانید که انسان در زندگی اش حالات مختلف را تجربه می‌کند گاه در اثر کار و تلاش وضع اقتصادیاش بهبود مییابد و در زمان دیگر ممکن است تحولی رخ دهد که در بعُد اقتصادی دچار شکست شود، روحیة قناعت به انسان میگوید به همین مقدار مال و ثروت ووسایل زندگی، که خود در اثر تلاش و کوشش و با کار شبانهروزی است، بدست آوردهای، اکتفا کن. کسی که به آنچه در اثر کار و تلاش بدست آورده، راضی نباشد، خواه ناخواه چشم طمع به مال دیگران خواهد داشت و در نتیجه دست نیاز به سوی آنان دراز خواهد کرد. و این خود موجب ذلّت و خواری او خواهد شد.
انسان قانع از آنچه به دست می آورد، به حد نیاز بهره مند می شود و از مازاد آن برای کمک به دیگران استفاده می کند. مصرف گرایی مفرط موجب می شود که انسان از میان درآمدهای خود محلی برای انفاق نداشته باشد، اما قناعت و بسنده کردن به اندک و ضروریات دنیا موجب می شود که دست انسان برای بخشش به دیگران باز شود.
انسان قانع در انتخاب کسب و کار از مسیر درست دور نمی شود و کار او سبب نادیده گرفتن حقوق عمومی نمی گردد. چون به اندک از دنیا راضی است، کار خود را اگر در مسیر خدا باشد زیبا می داند، به آن علاقه دارد و از این رو با کسب حلال عزت خود را بدست آورده و از درخواست و سؤال از دیگران بیزار است. آدمی بر اثر طمع و حرص، زیر بار هر ذلتی می رود و خود را می فروشد و حق را زیر پا می گذارد و بردگی هر متکبری را می پذیرد، ولی قناعت اراده او را تقویت می کند و با آن عزت نفس خود را باز می یابد.
{ رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ وَ أَرِنا مَناسِکَنا وَ تُبْ عَلَیْنا إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحیمُ}
پروردگارا، دل ما را تسلیم فرمان خود گردان و فرزندان ما را نیز امتی تسلیم و رضای خود بدار، و راه پرستش و طاعت را به ما بنما و بر ما ( وظیفه بندگی را ) سهل و آسان گیر ، که تویی توبه پذیر و مهربان. ( سوره بقره:۱۲۸)
دكتر محسن بهشتي پور
امیدوارم لبخند امام زمان روزی شما باشد. باتشکر/
