بی‌احترامی در دنیای مجازی

احتمالاً شما هم ایمیل‌هایی با محتوای تند و غیرمحترمانه و حتی سرشار از ناسزا دریافت كرده‌اید، و شاید خودتان هم چنین ایمیل‌‌هایی را فرستاده‌اید. تامل درباره این پدیده بیانگر نوعی بی‌توجهی به افرادی است كه با آنها از طریق ایمیل ارتباط برقرار می‌كنیم؛ به این معنا كه در ارتباط اینترنتی برخلاف ارتباط مستقیم و غیرمجازی نیاز به ابراز خودكار توجه و احترام به عنوان پیش‌شرط ارتباط وجود ندارد و احتمالاً بسیاری از افرادی كه ایمیل‌های تند و توهین‌آمیز برای افراد ناآشنا می‌فرستند، غیرممكن است در یك ارتباط با یك فرد غریبه به صورت رودررو چنین سخنانی را اظهار كنند.

▪ تا حدی این تفاوت را می‌توان بر مبنای خصوصیات واضح ایمیل توضیح داد:

۱) اول آنكه ایمیل معمولاً به طور خودانگیخته و فوری نوشته می‌شود و بنابراین احتمال بسیاری وجود دارد چیزهایی با عجله در یك ایمیل نوشته شود كه اگر فرد زمانی را صرف تامل می‌كرد، اصلا آنها را بیان نمی‌كرد.

۲) دوم آنكه اینترنت تسهیل‌کننده نوعی ارتباط تقریباً گمنام است. بنابراین ما در زندگی‌های مجازی‌مان بر روی اینترنت با احتمال بیشتری ممكن است با افرادی ارتباط برقرار كنیم كه هرگز ملاقاتشان نكرده‌ایم و قرار هم نیست ملاقاتشان كنیم و آنها هم چیزی درباره ما نمی‌دانند. در چنین وضعیتی احتمال بیشتری وجود دارد كه ما با این افراد به طریقی رفتار كنیم كه گویی آنها سوژه‌های كاملاً انسانی نیستند.

۳) سوم آنكه ارتباط از طریق اینترنت همراه با فاصله‌ای جغرافیایی است كه بسیاری از موانع را كه برای ابراز رفتار پرخاشگرانه در دنیای واقعی و غیرمجازی وجود دارد، برطرف می‌كند. دست‌كم به خاطر فرستادن ایمیلی توهین‌آمیز مشتی حواله صورت شما نمی‌شود، در حالی كه در ارتباطی رو در رو چنین واكنشی به ناسزاگویی بسیار محتمل است.

گرچه همه این عوامل مهم هستند، اما تنها بخشی از ماجرا را بیان می‌كنند. امری كه به همان اندازه مهم این است كه قواعدی كه ما برای استفاده از ایمیل آموخته‌ایم، بسیار سردستی‌تر از سایر اشكال ارتباط نوشتاری است. برای مثال بسیاری از افراد هنگام نوشتن ایمیل به قواعد نامه‌نویسی مانند ادای احترام آغازنامه، استفاده از حروف بزرگ، جملات كامل، عبارت تعارف‌آمیز انتهای نامه و مانند آن و حتی گاهی املای صحیح كلمات فكر نمی‌كنند.

امتیاز این غیررسمی بودن در مرتبه اول افزایش سرعت است؛ اما این امتیاز در اغلب موارد به قیمت بی‌توجهی به شخصی كه ایمیل را می‌خواند، تمام می‌شود. قواعد استفاده از ایمیل براساس این فرض هستند كه در ارتباط بیش از همه محتوای پیام است كه اهمیت دارد و نه برداشت‌ها و احساسات شخصی كه پیام را دریافت می‌كند.

این نحوه ارتباط بسیار متفاوت از نوشتن نامه معمولی است كه در آن بسیاری قواعد سبكی سنتی، كه برخی از آنها هنوز هم رایجند، دقیقاً برای برقراری ارتباطی محترمانه، گرچه كلیشه‌ای، با دریافت‌كننده نامه به كار می‌روند، مثلاً عدم ابراز احترام در ابتدای یك نامه كاغذی در بسیاری اوقات علامتی از بی‌احترامی شمرده می‌شود.

ادعای من این نیست كه افرادی كه با یكدیگر ایمیل مبادله می‌كنند برای همه احترامی قائل نیستند، مسلماً در بسیاری موارد این گونه است. مسئله اصلی این است كه ضرورتی برای نشان دادن چنین توجه و احترامی احساس نمی‌شود. در بسیاری از ایمیل‌های كوتاه و سطحی كه افراد روزانه برای یكدیگر می‌فرستند چنین توجهی دیده نمی‌شود؛ و در نتیجه گرایشی به بی‌توجهی به اینكه ایمیل‌ها چه اثری بر گیرنده دارد، هنگامی كه محتوای پیام چنین توجهی را ایجاب می‌كند (مثلاً هنگامی كه ایمیلی توهین‌آمیز فرستاده می‌شود) وجود دارد.

به عبارت دیگر غیررسمی بودن و سرعت ارتباط از راه ایمیل در شرایطی معین ضرورت مسلم اخلاقی رفتار با افرادی را كه با آنها ارتباط برقرار می‌كنیم، به عنوان سوژه‌های كامل انسانی بر هم می‌زند.