مسجد جامع فهرج

مسجد جامع فهرج، قدیمی‌ترین مسجدی است که در ایران و شاید در دنیا با کمترین پیرایه‌ای دست نخورده باقی مانده است.

این مسجد از بناهای قدیمی و کم نظیر فرهنگ و تمدن اسلامی است که بنا بر منابع مکتوب متعلق به قرن اول هجری است که در روستای فهرج(25 کیلومتری جنوب‌شرقی یزد و در کنار راه اصلی یزد - بافق) قرار دارد.

نقشه‌ مسجد بسیار ساده است؛ شبستانی با سه دهانه دارد که دهانه‌ی میانی بزرگتر از دو دهانه‌ی چپ و راست آن است. میان‌سرای کوچک مسجد، از جنوب به سه دهانه‌ی شبستان و از شرق و غرب هر یک به دو دهانه به هم راه دارد. پوشش صفّه‌ها همچون نیم‌گنبدی ساده است؛ درست مانند آن‌که یکی از گنبدهای ساسانی را به دو نیم کرده باشند. جای محراب اصلی شبستان، نخست یک تو‌رفتگی راست گوشه بوده که بعدها محراب کاه‌گلی را درون آن کنده‌اند.

 

یکی از ویژگی‌های جالب این مسجد سه درنمای گلین است که با گچ‌بری روی دیوار شرقی نگاشته شده و با رنگ اُخرایی تزیین شده است.

تک مناره‌ی این مسجد علاوه بر زیبایی چشم‌گیرش، جزو معدود مناره‌های گلینی است که در قرن پنجم ه.ق به مسجد اضافه شده است.

مجموعه شهدای فهرج نیز در واقع یادگاری از اولین شهدای اسلام(سال 32 ه.ق) در یزد است.

از جمله‌ی این شهدا می‌توان به «حویطب‌بن هانی» (خواهرزاده‌ی حضرت علی(ع) و «عمربن عاصم» اشاره‌ کرد.

در قرن هشتم ه.ق امیر مبارزالدین محمد(سر سلسله‌ی حکومت آل مظفر) بقعه و ضریحی در این مکان ساخت و موقوفاتی بر آن مقرر کرد.

امروزه در این مجموعه علاوه بر بقعه‌ی حویطب‌بن هانی، آب انبار و صفه‌هایی در مجاورت آن دیده می‌شود.