زایمان ‌طبیعی ولی بدون درد

بارداری یكی از شیرین‌ترین و در عین حال سخت‌ترین دوره‌های زندگی مادران است؛ ماه‌هایی كه با عشق و امید سپری می‌شود تا نوزادی سالم و سرحال به جمع خانواده بپیوندد، اما آنچه از همان روزهای اول، فكر و ذهن مادران را درگیر می‌كند، انتخاب روش زایمان است.

بیشتر خانم ها می دانند زایمان طبیعی روش بهتر و مناسب تری است كه هم به نفع خودشان خواهد بود و هم جنین شان، اما ترس از درد و نگرانی از شرایط حین زایمان موجب می شود به سزارین روی آورند و فكر زایمان طبیعی را از سر خارج كنند.

این در حالی است كه متخصصان تاكید می كنند زایمان طبیعی بهترین روش است و فقط در مواردی خاص باید از سزارین كمك گرفت. از نظر پزشكان، زایمان طبیعی با ساختار بدن مادر سازگار و هماهنگ است و عوارض كمتری برای او و نوزاد ایجاد خواهد كرد.

بیهوده درد نكشید

تقریبا بیشتر خانم هایی كه سزارین را انتخاب می كنند، ترس از درد زایمان طبیعی را علت اصلی این تصمیم گیری می دانند. در حالی كه این روزها می توان درد زایمان را نیز تا حد زیادی كاهش داد؛ به طوری كه حالا خانم ها بدون تحمل درد هم می توانند زایمان كنند.

شروع زایمان و انقباضات رحمی با درد همراه خواهد بود و این درد، نشانه ای است كه مشخص می كند زایمان در حال آغاز شدن است، اما پس از دریافت این پیام مسلما دیگر لازم نیست چنین درد شدیدی ادامه پیدا كرده و مادر آن را تحمل كند.

بر همین اساس، امروزه از روش های مختلفی برای كنترل و كاهش دردهای زایمانی استفاده می شود كه خانم ها می توانند از آنها بهره بگیرند.

روش هایی برای كنترل درد

دكتر نوید ابوالاحرار، فلوشیپ فوق تخصصی درد در گفت وگو با «جام جم» درباره زایمان بدون درد، توضیح می دهد: امروزه برای كاهش دردهای زایمانی از روش های مختلفی استفاده می شود. به عنوان نمونه به كمك تكنیك های ریلكس كردن بدن (relaxation) می توان به بیمار كمك كرد، آرامش بیشتری داشته باشد و به كمك تكنیك های ذهن و بدن، اضطراب كمتری را تجربه كند. در چنین شرایطی آستانه تحمل درد مادر بالاتر می رود و درد كمتری را تجربه خواهد كرد. علاوه بر این، با استفاده از تكنیك های تنفسی نیز می توان درد زایمان را تا حدی كاهش داد.

وی با اشاره به روش های دارویی كاهش درد، می گوید: با استفاده از مخدرها كه بهترین داروهای ضددرد است یا به كمك داروهای بی حسی موضعی نیز می توان درد زایمان را كاهش داد. بی دردی به كمك گازهای استنشاقی نیز روش دیگری است كه می توان از آن استفاده كرد.

استفاده از مخدرها شاید به نظر بهترین روش باشد، اما این پزشك متخصص تاكید می كند: این روش به دلیل این كه می تواند باعث بروز مشكلات تنفسی برای مادر و جنین شود و ممكن است پس از تولد، نوزاد را نیز دچار عوارض مخدر كند، روش چندان مناسبی به حساب نمی آید. بنابراین تا جایی كه امكان دارد باید استفاده از مخدرها را كنار گذاشته و از روش های دیگر كمك گرفت.

دكتر ابوالاحرار به استفاده از داروهای بی حسی موضعی اشاره می كند و می گوید: این داروها را می توان به طور موضعی در بافت های اطراف مجاری زایمانی تزریق كرد، ولی روش بهتر، تزریق این مواد كنار نخاع مادر است. با انجام چنین كاری، انتقال درد از رشته های عصبی به نخاع مختل شده و در نتیجه دردی منتقل و احساس نمی شود.

بهترین روش كدام است؟

همان طور كه گفته شد، زایمان بی درد روش های مختلفی دارد، بنابراین مهم است بدانیم كدام روش تاثیر بیشتری داشته و عوارضش كمتر است.

دكتر ابوالاحرار می گوید: تكنیك بی حسی اپیدورال در میان دیگر روش های زایمان بدون درد، تاثیر بهتر و عوارض كمتری دارد. در این روش یك لوله باریك به نام كاتتراپی دورال كنار نخاع قرار می گیرد. این لوله به طور مستقیم با نخاع تماس ندارد و در ناحیه اطراف نخاع است و با تزریق داروی بی حسی، بر نخاع تاثیر گذاشته و بیمار درد را احساس نمی كند.

به گفته وی، در این روش تركیبی از داروهای بی حسی موضعی با مقدار بسیار كم استفاده می شود تا فقط روی رشته های عصبی مربوط به درد تاثیر بگذارد و رشته های حركتی را مختل نكند؛ چراكه انقباضات رحم حین زایمان همچنان باید ادامه داشته باشد.

این پزشك متخصص درباره دیگر مزیت های این روش، می گوید: اگر بنا به دلایلی روند زایمان به خوبی پیش نرود و مشكلاتی ایجاد شود، این امكان وجود دارد كه به كمك این كاتتر و با استفاده از غلظت بالاتر داروها، بی حسی عمیق تری برای بیمار ایجاد كنیم تا عمل جراحی برای او انجام شود. پس از عمل نیز تا زمانی كه بیمار در بیمارستان حضور دارد، از طریق كاتتر می توانیم بی دردی بعد از عمل را برایش ایجاد كنیم.

نخاع صدمه می بیند یا خیر؟

بعضی از خانم ها زایمان بدون درد را با بروز كمر دردهای شدید پس از زایمان و مشكلات نخاعی مرتبط می دانند و تصور می كنند همیشه چنین مشكلاتی برای مادر ایجاد خواهد شد. برای همین تصمیم می گیرند به جای استفاده از این روش، سزارین را انتخاب كنند.

دكتر ابوالاحرار در این زمینه می گوید: اگر زایمان بدون درد از سوی فردی انجام شود كه مهارت كافی ندارد، احتمال بروز عوارض نیز وجود خواهد داشت. بنابراین همیشه توصیه می شود با احتیاط و دقت بیشتری اقدامات لازم را انجام دهید تا احتمال بروز عوارض كاهش یابد.

وی تاكید می كند: كاتتراپیدورال وارد نخاع نمی شود و تنها در فضای اطراف نخاع قرار می گیرد. از طرف دیگر، نخاع در مهره اول و دوم كمری پایان می یابد و محل ورود این كاتتر حدود مهره های سوم، چهارم و پنجم كمری است. بنابراین احتمال صدمه به نخاع منتفی می شود.

اغلب مردم روش های مختلف زایمان بدون درد را با نام بی حسی نخاعی می شناسند و تفاوتی میان انواع مختلف آن قائل نمی شوند.

دكتر ابوالاحرار ضمن بیان این مطلب، خاطرنشان كرد: در یكی از این روش های بی حسی كه دارو داخل مایع مغزی ـ نخاعی تزریق می شود، افراد بیشتر دچار سردرد و كمردرد خواهند شد كه البته علت این مساله هنوز مشخص نیست، ولی در روش بی حسی اپیدورال این عارضه هم اتفاق نمی افتد.

وی می افزاید: كمر دردهایی كه در دوران بارداری ایجاد می شود، بیشتر ناشی از علل دیگر مانند تحمل وزن جنین است كه مادر باید چند ماهی آن را همراه خودش حمل كند. در نتیجه برای مادرانی كه ماهیچه های اطراف ستون مهره های آنها ضعیف تر است، فشار بیشتری ایجاد شده و دچار كمردرد بیشتری می شوند بنابراین توصیه می شود خانم ها قبل از بارداری یا در ماه های اول بارداری ورزش هایی را انجام دهند كه كمك می كند این ماهیچه ها قوی تر شده و مادر وزن جنین را بهتر تحمل كند.

سزارین یا زایمان بدون درد؟

وقتی مزایای روش زایمان بدون درد مشخص می شود، بازهم بعضی ها فكر می كنند بهتر است سزارین را انتخاب كنند كه روشی شناخته شده تر است. آنها باور دارند سزارین با همه عوارض و معایبی كه دارد از زایمان بدون درد، كم عارضه تر خواهد بود.

دكتر ابوالاحرار ضمن اشتباه دانستن چنین طرز فكری، می گوید: اگر مادران بخوبی با پزشك همكاری كنند، زایمان بدون درد روشی بسیار عالی و مناسب است. استفاده از این روش در مقایسه با سزارین عوارض كمتری برای مادر ایجاد خواهد كرد و حتی لازم نیست در بیمارستان بستری شود. از طرف دیگر با این روش هنگام عبور جنین از كانال زایمانی به او كمك می شود كه وضع قلبی، عروقی و ریوی بهتری داشته باشد.

بنابراین در صورتی كه متخصص زنان و زایمان استفاده از روش زایمان بدون درد را برای مادر تائید كند، بهتر است خانم ها به جای سزارین به این روش روی آورده و بی دلیل جراحی نكنند.