خاک چیست ؟

مواد حاصل از تخریب سنگها ،مخلوط با مواد آلی پوسیده و نپوسیده ،موجودات زنده ،هوا و آب ،خاک مادر یا خاک را تشکیل می دهند. بنابراین "خاک" قسمت سطحی پوسته زمین است که بر اثر عوامل مختلف فیزیکی ،شیمیایی و حیاتی به وجود می آید.

خاک

مواد حاصل از تخریب سنگها ،مخلوط با مواد آلی پوسیده و نپوسیده ،موجودات زنده ،هوا و آب ،خاک مادر یا خاک را تشکیل می دهند. بنابراین "خاک" قسمت سطحی پوسته زمین است که بر اثر عوامل مختلف فیزیکی ،شیمیایی و حیاتی به وجود می آید.

مهمترین عوامل موثر در تشکیل و تکامل خاک عبارتند از :

1)آب و هوا

عناصر آب وهوایی مانند نزولات جوی ،رطوبت نسبی هوا و درجه حرارت در تشکیل و تکامل خاک بسیار موثر است.آب و هوا غالبا آن چنان بر پدیده های تکامل خاک مسلط است که تقریبا تاثیر سایر عوامل را محو می سازد.

چنانچه تیپ های خاک موجود در جهان را از نظر جغرافیایی با هم مقایسه کنیم ،به تاثیر آب و هوا در تشکیل و تکامل خاک پی می بریم .به عنوان مثال از سنگ دولریت در انگلستان با آب و هوای معتدل مرطوب ،خاک قهوه ای حاصلخیز به وجود آمده که دارای مقدار زیادی رس است ،در صورتی که از همین نوع سنگ در هندوستان که دارای آب و هوای گرم و مرطوب است ،لاتوسل تشکیل شدهد که از لحاظ مواد غذایی فقیر و دارای مقدار زیادی اکسید آهن و آلومینیوم است.

2)موجودات زنده (جانوران و رستنیها ):

-جانوران

موجودات زنده کوچک در نتیجه فعالیت های همه جانبه خود ،مانند کندن و مخلوط کردن خاک ،تجزیه مواد آلی ،تبدیل مواد آلی به هوموس قابل جذب ،ساختن موادی که به صورت نامحلول در خاک وجود دارد در تشکیل و تکامل خاک بسیار موثر است.

-رستنیها

تاثیر رستنیها بیشتر مربوط به فعالیت ریشه و نوع و مقدار هوموسی است که تولید می گردد. بنابراین هر چه پوشش گیاهی انبوه تر باشد ،تاثیر آن در خواص خاک بیشتر خواهد بود .

3)سنگ مادر

سنگ مادر یا سنگ اصلی در مراحل اولیه ،بیش از سایر عوامل در تکامل خاک موثر است.بافت و ترکیب شیمیایی سنگ مادر درسرعت تخریب سنگ موثر می باشند بنابراین در تشکیل و تکامل خاکک تاثیر دارند .

به عنوان مثال :در شرایط آب و هوایی یکسان در خاک های شنی (به دلیل درشت دانه بودن )نیمرخ های تکامل یافته تری ظاهر می شود تا در خاک های رسی.

4)ناهمواری

در تابعیت از ناهمواری زمین ،یک آب و هوای کوچک محلی به وجود می آید که ممکن است در بعضی موارد ،بیشتر از آب وهوای بزرگ در تشکیل و تکامل خاک موثر بشود.

در نتیجه تاثیر ناهمواری در نقاط مختلف ،خاک های مختلفی تشکیل می شود .به عنوان مثال :در دامنه کوه بویژه قسمت هایی که شیب زیاد است ،خاکی بوجود می آید که مواد تشکیل دهنده آن را سنگ های تخریب نیافته تشکیل می دهد.در روی قله ها خاک خیلی کم عمق و سنگی تشکیل می شود ،و در کف دره ها خاکهایی بوجود می آید که از مواد ریز ترکیب شده است.

5)فعالیت انسان

انسان نیز در تشکیل و تکامل خاک موثر استعو پدیده های تکامل خاک ،بر اثر عملیات کشاورزی ،آبیاری ،زه کشی ،تغییرات در نوع کشت و تغییرات در پستی و بلندی ،که بدست انسان انجام می شود به درجات مختلف کندتر یا سریعتر می شود.

6)زمان

زمان فقط به طور غیر مستقیم در تکامل خاک موثر است. بدین معنی که خود عامل تشکیل دهنده خاک نیست بلکه بر اثر گذشت زمان و بعبارت دیگر در نتیجه افزایش مدت تکامل خاک ،تاثیر عوامل نامبرده در بالا بیشتر و شدیدتر می شود. هر چه زمان طولانی تر باشد خاک بهتر و بیشتر تکامل می یابد.

منبع :جغرافیای خاک ها تالیف دکتر پرویز کردوانی

http://www.khakshenasan.blogfa.com/