حفظ باروري در سرطان‌هاي زنان

آيا حفظ باروري در مبتلايان به سرطان‌هاي زنان امكان‌پذير است؟  در دنياي امروز كه سن ازدواج زنان با توجه به شرايط اجتماعي و اشتغال به تحصيل افزايش يافته و تمايل به باروري و تشكيل خانواده به دليل مشكلات اقتصادي به سنين بالاتر رسيده و از طرفي شيوع سرطان با توجه به افزايش عوامل محيطي، زيستي و بيولوژيك افزايش يافته است، كم نيستند زناني كه در سنين بين 40-30 سالگي دچار يكي از سرطان‌هاي زنانگي مي‌شوند؛ در حالي كه هنوز سابقه‌اي از باروري و بارداري نداشته‌اند. همچنین در اين گروه از بيماران كم نيستند بیمارانی که با وجود نقص سيستم تناسلي، از جمله فقدان رحم يا تخمدان به دليل سرطان، به کمک پيشرفت روش‌هاي كمك‌باروري مي‌توانند صاحب فرزند شوند. بنابراين توجه به حفظ باروري در سال‌هاي اخير اهميت و ارزش بيشتري يافته است.

سرطان گردن رحم

 يكي از سرطان‌هایي است كه بيشتر از دیگر سرطان‌هاي تناسلي در سنين پایين‌تر ديده مي‌شود. از اين نوع سرطان مي‌توان به دو روش پيشگيري کرد و در مراحل اوليه و پيش‌سرطاني تشخيص زودرس داد و باروري را حفظ نمود. امروزه مشخص شده كه سرطان گردن رحم يك بيماري عفوني و سرايت‌كننده است كه در اثر ويروس پاپيلوماي انساني ايجاد مي‌شود و با تزريق واكسن به دختران 26-9 ساله قبل از ازدواج و حتي پسران در سنين زير 26 سال مي‌توان از ابتلا به آن پيشگيري کرد. علاوه بر اين، با انجام آزمایش‌های سيتولوژيك (پاپ‌اسمير، تست سلول‌هاي شناور در مايع) بعد از ازدواج در فواصل و پريودهاي مناسب مي‌توان بيماري را در مراحل پيش‌سرطاني تشخيص داد و با اعمال جراحي كوچك، مثل برداشتن لايه مبتلا به وسيله جراحي يا ليزر (مخروط‌برداري دهانه رحم) از بروز سرطان گردن رحم پيشگيري نمود. حال اگر سرطان با تزريق واكسن يا انجام تست پاپ‌اسمير به روش‌هاي مختلف قابل پيشگيري يا تشخيص در مراحل پيش‌سرطاني نباشد، در صورتي كه در مراحل اوليه كه ضايعه كوچك‌تر از 2 سانتی‌متر است و با روش‌هاي راديولوژيكي و بررسي آسيب‌شناسي حين جراحي (برش منجمد‌شده Frozen section) امكان گرفتاري غدد لنفاوي رد شود و سن بيمار زير 40 سال متمايل به حفظ باروري باشد، مي‌توان با برداشتن دهانه رحم (تراكلكتومي) از طريق واژينال يا شكمي و اتصال رحم به واژن قدرت باروري را حفظ نمود. در اين موارد براي پيشگيري از سقط در صورت بروز حاملگي در آينده يك بخيه حلقه‌اي دور قسمتي از رحم كه جايگزين دهانه رحم مي‌گردد، زده مي‌شود تا  در اثرفشار و بزرگي جنين، خطر سقط و پارگي كيسه آب از بين برود.

سرطان جسم رحم

سرطان ديگر، سرطان جسم رحم است كه بيشتر در زنان بالاي 50 سال و يائسه بروز می‌کند و در این شرایط نياز به حفظ باروري نيست؛ اما مواردي در زنان دچار نازایي با علت تخمداني مثلاً‌تخمدان‌هاي پلي كيستيك و چاقي ممكن است ديده شود كه زير سن 40 سال هستند. در اين زنان ترشح استروژن مداوم و عدم تخمك‌گذاري عامل ايجاد اين نوع سرطان در سنين پایين‌تر است که عمولاً در جریان پيگيري علت نازایي و كورتاژ تشخيصي به دليل خونريزي غيرطبيعي در اين گروه از بيماران تشخيص داده مي‌شود. در اين موارد در صورتي كه سرطان محدود به لايه داخلي رحم (آندومتر) باشد و با روش‌هاي راديولوژيكي، مثلاً سونوگرافي واژينال و يا MRI، تهاجم سرطان به لايه عضلاني رحم ايجاد نشده باشد و سلول‌هاي سرطاني همراه با پيش‌آگهي خطرناك نباشد، مي‌توان با كورتاژ تشخيصي و درمان هورموني و دارويي سرطان را برطرف و باروري را حفظ کرد. در اين موارد معمولاً ‌بيماران به طور متوسط 9-18 ماه بايد تحت درمان دارويي و هر سه ماه يكبار تحت نمونه‌برداري رحمي قرار گيرند تا بعد از بهبودي كامل اقدام به باروري نمايند. در مواردي كه سرطان رحم با درمان دارويي بهبود نيابد يا در خلال پيگيري عود کند، مي‌توان با برداشتن رحم به طور واحد و حفظ تخمدان‌ها باروري را امكان‌پذير نمود؛ به طوري كه اين زنان مي‌توانند با گرفتن تخمك از تخمدان‌هاي خود و باروري خارج از بدن و انتقال سلول تخم به رحم زن ديگر (رحم اجاره‌اي) باروري داشته باشند و صاحب فرزند با خصوصيات ژنتيكي خود شوند.

سرطان تخمدان

مورد ديگر از سرطان‌ها كه حفظ باروري در آن اهميت دارد، سرطان تخمدان است كه انواع آسيب‌شناسي مختلفي دارد. نوع آسيب‌شناسي اپي‌تليالي آن بيشتر در سنين بعد از 50 سالگي ديده مي‌شود و ندرتاً در سنين جوانی شايع است. حدود 6 درصد سرطان‌هاي اپلي‌تليالي در سنين زير 35 سال و 1 درصد آنها در سنين زير 20 سال ديده مي‌شود. بنابراين امكان بروز اين نوع سرطان كه پيش‌آگهي بدتري دارد، در زنان جوان كمتر است و حفظ باروري در آن لزوم كمتری دارد. اما به هرحال اگر در موارد نادر اين نوع سرطان در خانم‌هاي متمايل به حفظ باروري ايجاد شود،‌در صورتي كه تومور محدود به يك تخمدان بوده و به جاي ديگري در داخل شكم يا خارج از آن انتشار نيافته باشد و حتي به سطح تخمدان نيز نرسيده باشد و سلول‌هاي تومورال از نوع با پيش‌آگهي خطرناك نباشند، مي‌توان با برداشتن تخمدان مبتلا و حفظ رحم و تخمدان طرف دیگر، باروري بيمار را حفظ کرد. گروهي از تومورهاي اپي‌تليالي نوع مرزي (بوردرلاين) هستند كه در سنين پایين‌تر بيشتر ديده مي‌شوند. در اين مورد امكان حفظ باروري با برداشتن يك تخمدان و يا در مواردي كه دو تخمدان مبتلاست (30 درصد موارد) برداشتن كيست‌هاي آلوده به سرطان و حفظ تخمدان‌ها، بيشتر است.

سرطان‌هاي تخمدان در سنين بين 20-30

انواع ديگري از سرطان‌هاي تخمدان كه بيشتر در سنين پایين بين 20-30 سال ديده مي‌شوند، تومورهاي ژرم سل يا تومورهاي منشاءگرفته از سلول‌هاي جنيني مي‌باشند كه چون به شيمي‌درماني خوب پاسخ مي‌دهند، حتي در موارد پيشرفته امكان حفظ باروري وجود دارد و بقاي عمر بيماران بعد از جراحي تومور و شيمي‌درماني بسيار بالاست. به هر حال در مواردي كه سرطان درمان و باروري حفظ مي‌شود، بهتر است بيمار حدود دو سال تحت نظر باشد تا در صورت بهبود كامل و اطمينان از عدم عود اقدام به باروري نمايد. در مواردي كه نیاز به برداشتن تخمدان باشد، با فريزكردن تخمك يا جنين قبل از جراحي می‌توان باروري بیمار را حفظ کرد و يا در صورتي كه هر دو تخمدان گرفتار باشد، با حفظ رحم و تخمك قرضي از زن ديگر باروري را با روش‌هاي هورمونال حمايت‌كننده در رحم خود بيمار حفظ نمود. در اینجا تومور 8 كيلوگرمي چسبيده به تخمدان در یک دختر 26 ساله نشان داده می‌شود كه مورد جراحي برداشتن تومور با حفظ هر دو تخمدان و رحم قرار گرفته است. اين بيمار بعد از چند دوره شيمي‌درماني بهبودي كامل يافت و به اين ترتيب ماكزيمم حفظ باروري براي بيمار اعمال شد.