نجوم و اختر شناسی

کهکشان حلزونی

مقدمه

کهکشان به مجموعه ستارگان ، گاز و غبار گفته می شود که با نیروی جاذبه کنار هم نگاه داشته شده اند. کوچکترین کهکشانها دارای عرضی برابر با چند صد سال نوری ، شامل حدود 100000 میلیارد سال ستاره هستند. بزرگترین کهکشانها تا 3 میلیون سال نوری عرض دارند و شامل بیش از 1000 میلیارد ستاره هستند. اشکال کهکشانها بر اساس شیوه‌ای طبقه بندی می شود که طبق شیوه طبقه بندی ستاره شناس آمریکایی ، ادوین هابل (1953- 1986) ، شکل یافته است. در مورد تکامل کهکشانها اطلاعات قطعی کمی در دست است. تنها مطلب مورد اطمینان این است که کهکشانها میلیاردها سال پیش به شکل توده‌ای از ابرهای گازی و غباری بوجود آمدند.
ادوین هابل ستاره شناس آمریکایی که سالها درباره کهکشانها مطالعه کرده آنها را به چهار قسمت تقسیم می‌کند:
1. کهکشان بیضوی
2. کهکشان مارپیچی یا حلزونی
3. کهکشان مارپیچی میله‌ای
4. کهکشان نامنظم

کهکشان مارپیچی یا حلزونی

50% از کل کهکشانها از نوع حلزونی هستند. آنها در مرکز خود دارای هسته کوچک و کروی می‌باشند، شکلهای متفاوتی دارند. ستارگان در این کهکشانها در هسته مرکزی و در بازوان مارپیچی متمرکز شده‌اند. چون بازوان مارپیچی دارای انحنا هستند به نظر می‌رسد که این ستارگان در حال چرخش هستند. کهکشان راه شیری و کهکشان امرأة المسلسله از این نوعند. هابل آنها را با توجه به درجه باز بودن بازوان به سه نوع اصلی تقسیم کرده است: کهکشان مارپیچی ، نسبتاً بزرگ و سنگین می‌باشند. تعداد زیادی از ستارگان کاملا از قرص مرکزی دور هستند و به صورت خوشه‌های کروی متمرکز شده‌اند. یک کهکشان مارپیچی شامل چند خوشه کروی است که در فضای اطراف قرص پراکنده شده‌اند.

کهکشان مارپیچی میله‌ای

حدود 30% از کهکشانهای جهان از این نوعند. آنها دارای دو بازو مانند میله به سمت خارج می‌باشند و این میله سبب نامگذاری نام کهکشان شده است. هابل کهکشانهای مارپیچی میله‌ای را به 5 گروه تقسیم می‌کند: مارپیچیهای میله‌ای از نظر جرم ، تابندگی ، هاله و توزیع گاز و غبار ، شبیه مارپچیهای معمولی هستند.

کهکشان نامنظم

حدود یک چهارم کهکشانها ، نامنظم هستند. آنها شکل هندسی خاصی ندارند. غالبا کوچک و جرمی به اندازه یک هزارم جرم یک کهکشان بیضوی دارند. کهکشانهای نامنظم معمولا از ستارگان جوان ، روشن و تعداد بسیار کمی ستارگان پیر تشکیل شده است. این کهکشانها تحت تأثیر نیروی گرانش کهکشانهای مارپیچی هستند. ابرهای ماژلانی از این نوعند.