نجوم و اختر شناسی

منظومه‌هاي دوتايي، زادگاه نسل‌هاي دوم و سوم سيارات اخترشناسان، ستارگان منفرد را در جستجوي سيارات فراخورشيدي جستجو مي‌كنند، درحالي‌كه تازه‌ترين تحقيقات از احتمال بالاي وجود سيارات در منظومه‌هاي دوتايي و تشكيل نسل دوم و سوم سيارات در آنها حكايت دارد.
محبوبه عميدي: اغلب دانشمندان، ستارگان را عامل ايجاد سيارات مي‌دانند و گمان مي‌كنند هر ستاره نوظهوري كه توسط ابري از گاز و غبار كهكشاني احاطه شود، مي‌تواند سياره‌ يا سياراتي را نيز به يكباره خلق كند. اين در حالي است كه مطالعات تازه نشان مي‌دهند ستارگان دوتايي مي‌توانند عامل خلق نسل دوم يا حتي سوم سيارات باشند. بيش از نيمي از ستارگان آسمان در منظومه‌هاي دوتايي قرار دارند.
به گزارش نيوساينتيست، هاگاي پيترز از مركز اختر‌ فيزيك هاروارد-اسميت‌سونيان، ساز وكار خلق نسل‌هاي تازه سيارات از ستارگان را ساده، اما حيرت‌انگيز توصيف مي‌كند. البته نسل اول سيارات در اين مكانيسم نيز مانند تشكيل هر سياره ديگري از اجتماع صفحات دايره‌اي شكل گرد و غبار در اطراف ستارگان ايجاد شده است.
زماني كه يكى از ستارگان همدم يك منظومه دوتايي مي‌ميرد، ماده بازمانده از مرگ آن در اطراف جفت ديگر، صفحاتي از غبار و گاز تشكيل خواهد داد كه اين صفحه و متعلقات آن، اجزاي ساختماني براي ايجاد نسل دوم سياره را در اختيار آن قرار خواهند داد. لازم به يادآوري است كه چنين صفحاتي پيش از اين نيز رصد شده‌اند.
نسل سوم يك سياره هم مي‌تواند از خاكسترهاي حاصل از مرگ جفت دوم ستاره مرده سربرآورد. پيترز مي‌گويد: «بسياري از افراد تنها در اطراف ستارگان جوان به دنبال رصد سيارات هستند. در حالي كه سيستم‌هاي جفت‌ستاره‌اي كه مدام در حال تغيير هستند، رويه كاملا متفاوتي را براي رصد سيارات و يافتن آن‌ها مي‌طلبند».
پيدا كردن چنين سيستم‌هايي چندان غيرممكن به نظر نمي‌رسد، چرا كه ستارگان دوتايي در طول زمان با كم‌كردن جرم و افزايش سن يا از يكديگر دور مي‌شوند، يا بسيار‌‌نزديك‌تر از قبل نسبت به يكديگر قرار خواهند گرفت. در اين صورت سياراتي كه بسيار‌نزديك‌تر از حد انتظار مشغول به گردش دور ستارگان هستند يا سياراتي كه فاصله بيش‌تري نسبت به سيارات نسل اول از ستاره خود گرفته‌اند، مي‌توانند سيارات نسل دوم باشند. پيترز مشاهده و بررسي چندتايي از اين سيارات را در برنامه كار خود قرار داده است.

حركت در خلاف جهت

اين سيارات حتي مي‌توانند در هنگام مرگ يك ستاره، در فضايي كهكشاني مانند خوشه‌هاي ستاره‌اي كروي كه ذخيره چنداني از عناصر سنگين مورد نياز براي تشكيل سيارات در اختيار ندارد، تشكيل شوند. عناصر سنگين مورد نياز براي ايجاد سياره را خاكستر غني از عناصر سنگين كه حاصل مرگ ستاره است، تأمين خواهد كرد.
بسياري از ذرات تشكيل‌دهنده نسل دوم سيارات مي‌توانند در يك صفحه يا صفحه‌هاي متفاوت و در جهت‌هاي مختلف گردش كنند. علاوه بر اين احتمالا مي‌شود اين سيارات را از روي حجم عظيم آن‌ها نسبت به ديگر سيارات شناسايي كرد. بعضي از سيارات نسل دوم هم زماني شكل مي‌گيرند كه ماده حاصل از مرگ يك ستاره به سمت سياراتي كه در حال حاضر وجود دارد حركت كند و منجر به ايجاد اجرام بسيار‌سنگيني شود كه كوتوله‌هاي قهوه‌اي ناميده مي‌شوند. جرم كوتوله‌هاي قهوه‌اي از 8درصد جرم خورشيد كم‌تر است و نمي‌توانند فرآيند هم‌جوشي هسته‌اي را در هسته خود آغاز كنند و به يك ستاره تبديل شوند.
اين فرايند مي‌تواند با افزايش اصطكاك در مدار حاضر، تهديدي براي موجوديت سياراتي باشد كه در تشكيل كوتوله‌هاي قهوه‌اي نقش داشته‌اند. افزايش گاز و غبار كهكشاني مي‌تواند اصطكاك را در اين منطقه آن‌قدر بالا ببرد كه به خروج اين سيارات از مدار منجر شود و حتي باعث تصادم آن‌ها با ستاره‌اي شود كه به دور آن در گردش هستند.
ماريو ليويو از مؤسسه علوم تلسكوپ فضايي با اين مسئله كه احتمالا اغلب سيارات در اطراف ستارگان در حال رشد ايجاد مي‌شوند، موافق است و مي‌گويد: «از آن‌جايي كه اطلاعات چنداني در مورد فرايند تشكيل سيارات در دسترس نيست، مطالعات رصدي اين فرضيه مي‌تواند بسيار‌جالب‌توجه باشد و ما را به شناخت راه‌هاي ممكن در طبيعت برساند. كشف يا عدم‌كشف اين سيارات مي‌تواند به ايجاد محدوديت‌هايي در الگوهاى نظرى منجر شود و ما را به آنچه كه در طبيعت رخ مي‌دهد نزديك‌تر كند».

منبع : Khabaronline.ir
شبکه فیزیک هوپا