نجوم و اختر شناسی

آواتار و سیاره‌های شبه زمینی "پاندورا" برای یونانیان باستان واژه ای خوشایند نبود اما پس از ساخته شدن فیلم "آواتار" به راه حلی برای یکی از مسائل علم نجوم تبدیل شده و اکنون برای نامیدن قمرهایی که احتمال کشف حیات در آنها وجود داشته و در مدار صدها سیاره مانندمشتری در گردشند مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
جیمز کامرون کارگردان فیلم علمی تخیلی آواتار امیدوار است به زودی سیاره ای شبه زمینی یافته شود. وی می گوید: "ما تا کنون موفق به یافتن چنین سیاره ای نشده ایم اما آلفا - سنتوری، سیستم ستاره ای دو تایی مجاور خورشید هنوز یکی از امیدهای دانشمندان بوده و فرصت یافتن پاندورایی واقعی از دست نرفته است."

از سال ۱۹۹۵ اخترشناسان موفق به کشف تعداد زیادی از اجرامی شده اند که در مدار ستاره های مختلف در گردشند. در واقع تا کنون بیش از ۴۰۰ سیاره فراخورشیدی کشف شده است. به بیانی دیگر تعداد مشاهده سیاره های همزاد مشتری که در بخش قابل سکونت مدار ستاره های خود در گردشند - منطقه ای که احتمال وجود آب بر روی سطح اجرام کیهانی وجود دارد - رو به افزایش گذاشته است.

در ماه مارس تلسکوپ فضایی CoRoT در مجله نیچر خبر از کشف سیاره عظیم گازی CoRoT-۹b را داد. سیاره ای با ۸۴ درصد از بزرگی سیاره مشتری که در مدار پرحرارت ستاره خود در حرکت است.
در فیلم آواتار، پاندورا قمر گرمسیری سرسبزی است که در مدار سیاره ای عظیم و گازی در حرکت است که این سیاره نیز یکی از اعضای سیستم ستاره ای آلفا- سنتوری است. این ستاره ها هر ۸۰ سال در مداری طولانی که مسیر حرکت، آنها را به نزدیکی مسیر زحل تا خورشید می رساند به دور یکدیگر می چرخند. در جهان واقعی هیچ سیاره ای در مدار این ستاره ها مشاهده نشده است و جیمز کامرون و اخترشناسانی از قبیل "کرگ لافلین" از دانشگاه کالیفرنیا که در حال رصد آسمانها برای یافتن سیاره های شبه زمینی هستند همچنان به یافتن چنین سیاره ای در سیستم آلفا- سنتوری، امید دارند.

آلفا- سنتوری A و B به این دلیل گزینه مورد ظن جستجوگران سیاره ای قرار گرفته است که نزدیکترین ستاره های شبه خورشیدی در نزدیکی زمین و در فاصله ۴.۴ سال نوری به شمار می روند. حتی با سفر با سریعترین راکتی که تا به حال برای سفری ۹ ساله و سه بیلیون مایلی به سوی پلوتون پرتاب شده است، رسیدن به این سیستم ستاره ای ۷۸ هزار سال زمان نیاز خواهد داشت، در واقع در زمان حال تنها می توان برای رسیدن به این ستاره ها رویا پردازی کرد و بر اساس آنها فیلم تولید کرد.
لافلین به همراه همکارانش بودجه ای مطالعاتی را برای اجرای پروژه ای پنج ساله دریافت کرده اند تا طی آن سیاره ای مشابه زمین را در آلفا- سنتوری B بیابند. به گفته وی پس از گذشت سه سال می توان با اطمینان از ردیابی سیاره ای با ۱.۸ جرم زمین در منطقه قابل سکونت این سیستم ستاره ای سخن گفت.

با این حال احتمال یافتن سیاره در بخش قابل سکونت آلفا- سنتوری A که از خورشید بزرگتر است بسیار پایین است زیرا طی مطالعه ای که انجمن سلطنتی نجوم به آن اشاره کرده است احتمال شکل گرفتن سیاره ها در آلفا- سنتوری A به دلیل برخوردهای شدیدی که در دیسک غبار تولد ستارگان وجود دارند، بسیار پایین است.
کامرون می گوید: "بخش جالب توجه این تحقیقات زمانی خواهد بود که ما بتوانیم تصویر سیاره همسایه خود را ببینیم. به اعتقاد من در صورتی که طیف نمایی بهتر بتواند نشانه هایی از اکسیژن را از جهانهای شبه زمینی ارائه کند توجه بسیاری به سوی این موضوع جلب خواهد شد."

تلسکوپ کپلر ناسا از جمله تجهیزاتی است که به منظور رصد عبور سیاره ها از برابر ستاره های درخشان خود و به جا گذاشتن لکه ای در نور دریافتی از جانب ستاره در حال تصویربرداری از دهها هزار ستاره در فاصله سه هزار سال نوری است. محاسبات طیف نگاری از ساختار شیمیایی چندین سیاره بزرگ که تا به حال کشف شده اند، مسیری هموار را برای اکتشاف آب، اکسیژن و دیگر نشانه های اتمسفری از حیات باز کرده است.

به اعتقاد کامرون اگر بتوانیم به آلفا- سنتوری بنگریم و بدانیم که پاندورایی در آنجا قرار دارد، محرکی برای آغاز سفر به این نقطه از جهان هستی را به دست خواهیم آورد اما عبور از فضای میان ستاره ای دورنمایی بی اندازه ترسناک است که حتی با داشتن توانایی برای سفر با سرعت نور، سرعتی که انسان برای دستیابی به آن از محدودیت فیزیکی برخوردار است، سفر رفت و برگشت به چنین سیاره ای ۸.۸ سال زمان خواهد برد.

با این همه کامرون امیدی ندارد انسان بتواند به این زودی ها منزلگاه اصلی خود را تغییر دهد، وی می گوید: "من واقعا فکر نمی کنم تا هزار سال آینده بتوانیم جایی برویم مگر اینکه تکنولوژی جدید بتواند مفری تازه را در پیش روی ما قرار دهد و تا آن زمان نیز زمین تنها چیزی است که خواهیم داشت. مردم باید آگاه شوند و بدانند چرا فیلم آواتار چنین آغاز و پایانی داشت. ما به هیچ جا نمی رویم، ما برای نجات سیاره خود در میان مبارزه ای خطرناک در برابر تغییرات شدید جوی و کمبود انرژی قرار گرفته ایم."

آفتاب