متلبس شدن به اخلاق اسلامی

پرسش:

كسي كه دروغ مي‌گويد به حدي كه ديگر نمي‌توان به حرف‌هاي او اعتماد كرد چه كار بايد بكند تا دوباره مورد اعتماد ديگران قرار بگيرد؟

پاسخ:

انسان در اين دنيا از نعمت هاي فراوان بهره مند است از جملة اين نعمت‌ها زبان است كه اگر انسان درست و به جا از آن استفاده كند انسان را از عالم خاك به افلاك مي‌رساند و او را آسماني مي كند. در اين ميان اگر انسان از اين نعمت بزرگ درست استفاده نكند، او را در زندان ناسازگاري‌هاي اجتماعي و گناهان گرفتار مي‌سازد. كساني كه از اين نعمت بزرگ درست استفاده نكرده‌اند و با دروغ و زشتي هاي ديگر، اعتماد ديگران را از خود سلب كرده اند با توجه به راهكارهاي زير مي توانند اعتماد ديگران را جلب كنند.

1. تغيير نگرش سريع ديگران نگرش درست مردم به فرد دروغگو تدريجاً به وجود مي‌آيد چون دروغ، اشتباه بزرگي است و اعتماد مردم از فرد دروغگو تدريجاً از بين رفته است. پس نبايد انتظار داشته باشيم كه مردم زود عذر فرد دروغگو را بپذيرند. در اينجا بايد فردي كه در سابق دروغگو بوده و حالا از اين عمل دست برداشته و راستگو شده به عمل خود ادامه دهد. يعني راستگو باشد تا تدريجاً او را بپذيرند. چون اين كار براي خداست پس خدا خود بين فرد گناهكار و مردم را اصلاح مي كند و به او آبرو مي بخشد.⁽¹⁾

2. اثبات عملي در عمل بايد فرد دروغگو ثابت كند كه راستگو است و اين كار با راستگويي به دست مي آيد و نبايد در گفتارش دروغ ديده شود. حتي نبايد به شوخي هم دروغ گفته شود. چرا كه اعتماد ديگران از وي سلب مي شود و به آن هدف خود دست پيدا نمي كند.⁽²⁾

3. همنشيني با افراد راستگو در تغيير رفتار مهمترين كاري كه مي شود انجام داد همنشيني با افراد راستگو مي باشد. چرا كه فرد دروغگو احتياج بيشتري به چنين عملي دارد و انسان را عوض مي كند و مردم به وسيلة دوست به انسان نگاه مي كنند. پس با اين عمل به دو عمل ديگر مي رسد.

الف) تسريع در اصلاح اعمال خوب با كمك ديگران زود انجام مي شود. يعني دوست و همنشين خوب ما را زودتر مورد اعتماد ديگران قرار مي دهد. پس دوست و همنشين خوب ضروري است و ما را سريع به مقصد مي رساند.

ب) تغيير نگرش مردم: اگر چنانچه فرد دروغگو همنشين راستگو و مؤمن را انتخاب كند و با او هم صحبت باشد مردم نگرش خود را نسبت به اين فرد عوض مي كنند. يعني انسان اگر با دوستان خوب همراهي كند مثل قول سعدي شيرازي مي شود كه گفته:
همانا من گِلي ناچيز بودم
وليكن مدتي با گُل نشستم
كمال همنشين در من اثر كرد
و گرنه من همان خاكم كه هستم
دوست خوب نگرش مردم را عوض مي كند و انسان را خوش كردار مي كند.⁽³⁾

4. عذر خواستن دروغگو فرد دروغگو با توجه به دروغ هايي كه گفته باعث رنج و عذاب در درجة اول خانواده، فاميل و جامعه شده است. پس با عذرخواهي از آنها خود را با عنوان فردي راستگو معرفي مي كند و اين كار باعث تغيير رفتار و نگرش ديگران در مورد خودش مي باشد.⁽⁴⁾

5. چيزهايي كه انگيزة ترك دروغ گفتن را در فرد قوي مي كند با توجه به ضررهاي (دنيوي و اخروي) كه در دروغ است انسان سعي كند از دروغ دوري كند و هميشه راست بگويد اين انگيزه فرد را قوي مي كند و هيچ وقت دروغ نمي گويد. كار ديگري كه فرد را با انگيزه مي كند تا در مقابل دروغ بايستد و راست بگويد فوائد راستگويي است كه انسان اگر بداند كه راستگويي چه فوائدي دارد ديگر دنبال دروغ نمي رود. پس با توجه به اين دو عمل، انسان انگيزة قوي تري پيدا مي كند تا هميشه راستگو باشد.⁽⁵⁾

6. عزت نفس: داشتن عزت نفس انسان را در مقابل دروغ كه عملي دور از عزت نفس است بيمه مي كند. يعني اگر انسان براي خود ارزش قائل باشد و خود را خليفة خدا در روي زمين بداند و به مقام خود توجه داشته باشد ديگر دنبال دروغ نمي رود چون دروغ از كمبود شخصيت و در مواقعي كه انسان كم مي آورد دروغ مي گويد تا كارش درست شود. پس انسان خوب براي خود ارزش قائل است و اين همان عزت نفس است كه انسان را از زشتيها باز مي دارد.⁽⁶⁾

7. تشويق و تنبيه خود:كار ديگري كه مي توان كرد اين است كه اگر انسان موفق شد از دروغ دوري كند خود را تشويق كند يا اگر دروغ گفت خود را تنبيه كند. اين كارها با همراهي دوست يا خود انسان صورت بگيرد تا صفت راستگويي در انسان ثابت شود. زماني كه زبان عادت كرد ديگر انسان روز به روز ترقي مي كند و در پيشگاه خداوند از افراد مؤمن و با تقوا به حساب مي آيد.

8. توجه به آثار منفي دروغوقتي كسي مي داند، غذايي كه دارد مي خورد پر از مواد كشنده و سم آلود است، هرگز به آن لب نمي زند. در مورد زشتي هاي اخلاقي هم همين مسئله وجود دارد به اينصورت كه اگر افراد بدانند ارهايي مثل دروغ تا چه اندازه زشت و زننده هستند و باعث رسوايي و بي اعتباري آدميان مي شنوند و از درجات معنوي آنها مي كاهند و عذاب دنيوي و اخروي در پي دارند، اقدام به چنين كاري نمي كنند. در واقع اگر اطمينان داشته باشد كه اين كارها مثل چاه عميقي است كه پر از حيوانات موذي است به طرفش قدم بر نمي دارد. دروغ از جمله كارهاي ناپسندي است كه ضررهاي بسيار دنيايي و آخرتي دارد.

پاورقی: