چرا خانم های باردار به برخی بوها حساس ترند؟

حس بویایی به ما اطلاعاتی در مورد محیط اطراف می‌دهد، از خطرهای شیمیایی و غذای فاسدشده آگاهمان می‌كند و حتی گاهی باعث به‌وجود آمدن ارتباط عاطفی با جنس مخالف یا بین مادر و فرزند می‌شود...

در مورد تغییرات حس بویایی در بارداری چه می دانید؟ بیایید چند مطالعه را با هم بررسی کنیم.

مطالعه‌هایی كه در سال‌های 1978 و 1994 روی جمعیت قابل‌توجهی از افراد آمریكایی انجام شد (به ترتیب 2/1 میلیون و 42 هزار نفر)، نشان داد حس بویایی با افزایش سن كاهش می‌یابد همچنین بویایی در خانم‌ها بهتر از آقایان است.

اخیرا نتایج مطالعه جدید و جالبی روی جمعیت250 میلیون نفری اسپانیا منتشر شده كه در آن روی مشخصات حس بویایی نسبت به 4 بوی مختلف (گل رز، موز، عطر و گاز طبیعی) تحقیق شده است. برای بررسی حس بویایی، از شركت‌كنندگان در مورد اینكه آیا می‌دانند بویی كه حس می‌كنند (تشخیص بو) چیست (حافظه بو) و نام بوی موردنظر (تشخیص نوع بو) سوال شد. نتایج نشان داد تشخیص وجود بو و نوع آن تا 60 سالگی افزایش و پس از آن كاهش می‌یابد. جالب آنکه زنان نسبت به مردان در هر 3 سوال نمره‌های بهتری گرفتند. این مطالعه ثابت كرد عادت ماهیانه تاثیری بر حس بویایی زنان ندارد ولی در بارداری تشخیص بو كاهش می‌یابد و سیگاری بودن یا قرارگرفتن در معرض مداوم بوهای مضر حس بویایی را كاهش می‌دهد.

تغییرات حس بویایی در بارداری احتمالا بیشتر به تغییرات حساسیت مخاط بینی مربوط است و ربطی به تغییر واقعی درك بو ندارد ولی این مطالعه نشان می‌دهد زنان طی بارداری در معرض كاهش تشخیص وجود بو و حافظه بویایی هستند ولی این نتایج در مطالعه‌های دیگر ثابت نشده است.

در 3 ماهه اول خانم‌های باردار بوها را با شدت بیشتری حس می‏کنند

نتایج یك مطالعه دیگر كه فقط حس بویایی زنان باردار را با زنان تازه زایمان كرده‌ و زنان غیرباردار مقایسه كرده است، نشان می‌دهد طبق اظهارات خانم‌های باردار، دوسوم آنها حس بویایی قوی‌تری دارند. در یك‌سوم حس بویایی تغییری نمی‌كند و در تعداد بسیار كمی این حس ضعیف‌تر می‌شود ولی وقتی این اظهارات در مطالعه بررسی قرار شد، مشخص شد زنان باردار در تشخیص بو بهتر از افراد غیرباردار نیستند ولی به نظر می‌رسد به‌خصوص در 3 ماهه اول، بوها را با شدت بیشتری نسبت به خانم‌های غیرباردار احساس می‌كنند و بوها برایشان ناخوشایند‌تر از افراد غیرباردار است. با پیشرفت بارداری و در 3 ماهه سوم، خانم‌های باردار احساس خوشایندی‌تری نسبت به برخی بوها مثل بوی میوه‌ها پیدا می‌كنند. به نظر می‌رسد اثر بارداری بر حس بویایی در 3 ماهه اول شدیدتر است ولی ظاهرا این تغییر تاثیری بر رفتار خانم‌های باردار ندارد. هرچند خانم‌های باردار در تشخیص وجود بو بهتر از دیگر خانم‌ها نیستند ولی نوع بو را بهتر از آنها می‌توانند تشخیص بدهند. بیشتر خانم‌های باردار به‌خصوص در 3 ماهه اول می‌توانند به‌طور مشخص بوهایی را نام ببرند كه برایشان ناخوشایند‌تر یا گاه خوشایندتر از زمان غیربارداری است.

عوامل موثر بر تغییرات حس بویایی در بارداری

هر چند نتایج مطالعه‌های مختلف با هم در تضاد است ولی مطالعه‌های بزرگ‌تر نشان می‌دهد كه بارداری بر حس بویایی تاثیر دارد و در
3 ماهه‌های مختلف بارداری نیز تغییرات متفاوتی پیدا می‌كند. در مورد نوع بویی كه خانم‌های باردار به آن حساسیت بیشتری گزارش می‌كنند، اتفاق‌نظر وجود ندارد زیرا افراد مختلف به بوهای متفاوت حساسیت بیش از حد دارند. تقریبا تمام خانم‌های باردار در 3 ماهه اول بارداری بوی مضری مثل بوی گاز طبیعی را بدتر از گذشته وصف می‌كنند و برایشان ناخوشایندتر است. به هرحال چون پاسخ‌ خانم‌های باردار یك پاسخ شخصی است و امكان سنجش «خوشایندی» و «ناخوشایندی» با روش‌های عینی وجود ندارد، برای رسیدن به نتایج دقیق‌تر در این مورد به مطالعه‌های بیشتری نیاز است.

فواید تغییر حس بویایی در بارداری

یك سوال مهم این است كه آیا این تغییر حس بویایی در بارداری به‌خصوص در 3 ماهه اول، فوایدی برای خانم باردار و جنین وی از نظر دور ماندن از خطرها دارد یا نه.

در یك مطالعه نشان داده شده است زنان مبتلا به فقدان حس بویایی مادرزادی دچار تهوع و استفراغ بارداری نمی‌شوند. به هر حال ناخوشایندتر بودن بوی حداقل یك ماده مضر یعنی «گاز طبیعی» در 3 ماهه اول بارداری به اثبات رسیده است كه بی‌تردید باعث دوری گزیدن مادر از این خطر بالقوه برای جنین می‌شود. به نظر می‌رسد اثر بارداری بر حس بویایی یك مساله مهم است و اثر قابل‌توجهی بر سلامت زنان دارد. در واقع درك بهتر حس بویایی در دوران بارداری ممكن است باعث درك بهتر وضعیت تغذیه‌ای مادر شود كه اثر مهمی بر سلامت جنین و تهوع و استفراغ بارداری خواهد داشت؛ موضوعی كه حدود سه‌چهارم زنان باردار را درگیر می‌‌كند و ممكن است به تغییرات حس بویایی مادر مربوط باشد.

یك مساله مهم دیگر این است كه خوشایندترشدن برخی بوها در اواخر بارداری مثل بوی میوه‌ها می‌تواند باعث افزایش مصرف این مواد پر از ویتامین شود. امروزه اثبات شده است كه حس چشایی جنین از زمان زندگی داخل رحمی تكامل می‌یابد. فرزندان مادرانی كه طی بارداری و شیردهی به مقدار كافی میوه‌ مصرف می‌كنند، بعدها تمایل بیشتری به مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها دارند كه آثار بسیار خوب آن بر سلامت كاملا مشخص است و همچنین میزان مصرف میوه‌ در بچه‌هایی كه مادرانشان به مصرف میوه در دوران بارداری و شیردهی تمایل نداشته‌اند یا از شیرخشك تغذیه شده‌اند، پایین است و این ممكن است باعث بروز چاقی، دیابت و... در آنها شود.