جهاني مملو از زمين‌هاي بي‌شمار

جام جم آنلاين: كنفرانس تد (TED) در سال‌هايي كه از برگزاري آن سپري مي‌شود تبديل به يكي از مهم‌ترين برنامه‌ها در جهان شده است كه انديشمندان، هنرمندان و متفكران صاحب ايده، انديشه‌هاي خود را در باره جهان و تغيير آن بيان مي‌كنند.

سخنرانان برگزيده در مدت زمان محدود و 18 دقيقه‌اي كه در اختيار دارند سعي مي‌كنند پيشرفت‌ها، ايده‌ها و انديشه‌هاي خود را در 3 حوزه فناوري، طراحي و سرگرمي بيان كنند.
اين كنفرانس ديگر آنقدر مهم شده است كه هربار كه برگزار مي‌شود جمع كثيري با دقت به آن گوش مي‌دهند تا از پشت پرده مهم‌ترين رويدادهاي جهان آگاه شوند. به‌همين دليل هم زماني كه چند هفته پيش انگلستان ميزبان كنفرانس تد جهاني (زير شاخه‌اي از كنفرانس‌هاي سالانه تد) بود توجه رسانه‌ها به اين سخنراني‌هاي هيجان‌انگيز جلب شد. اما امسال در كنفرانس تد جهاني اتفاقي نسبتا غير معمول افتاد و آن اين بود كه در يكي از سخنراني‌ها خبري غيرمنتظره اعلام شد، خبري كه مي‌تواند ديدگاه ما را نسبت به جايگاهمان در جهان تغييير دهد.


ديمتري ساسلوي، استاد ستاره‌شناسي دانشگاه هاروارد، يكي از پژوهشگراني است كه در تيم علمي ماموريت كپلر فعاليت مي‌كند. ماموريتي كه سياره‌‌شناسان اميدهاي زيادي به او بسته‌اند و اميدوارند بتوانند با كمك آن رازهاي بسياري را از كيهان بگشايند.


اين ماموريت در حقيقت چيزي نيست جز يك تلسكوپ فضايي بزرگ كه به يك سنجشگر بسيار حساس مجهز است. دوربيني ديجيتالي با وضوح تصوير 95 مگاپيكسل كه از 42 دوربين الكترونيكي نجومي CCD تشكيل شده‌اند. اين تلسكوپ در مدت ماموريت 4 ساله‌اش قرار است به نقطه مشخص و ثابتي از آسمان خيره شود، جايي دربين صورت فلكي دجاجه و شلياق، يعني منطقه‌اي كه علي‌رغم وفور ستاره‌ها، در منطقه گذر اجرام سنگي منظومه شمسي مانند اعضاي كمربند سيارك‌ها و اجرام كمربند كونيپر قرار ندارد كه مانع ديد ستاره‌هاي زمينه آسمان شود.


در طول 4 سال نورسنج فوق‌العاده حساس كپلر به چندين هزار ستاره‌اي كه در ميدان ديد خود قرار دارد خيره خواهد شد و در پي شكار كوچك‌ترين افتي در ميزان درخشش اين ستاره‌ها باقي خواهد ماند. اگر آنقدر خوش شانس باشيم كه جهت قرارگرفتن مدار يك منظومه فراخورشيدي به دور خورشيدش در راستاي خط ديد ناظر زميني باشد، آنگاه شايد زماني كه سياره از مقابل ستاره مادرش رد مي‌شود بتوانيم كاهش نورش را تشخيص دهيم و از روي آن مشخصات سياره را پيدا كنيم، از جمله وزن و ابعادش و حتي احتمالا نشانه‌هايي از جو آن سياره.
اين ابزار اگرچه از يكي از رايج‌ترين روش‌ها براي كشف سيارات فراخورشيدي يعني روش گذر استفاده مي‌كند، اما به دليل دقت و حساسيت بالاي نورسنجش اين قابليت را دارد كه بتواند سيارات كوچك‌تري را به دام بيندازند.
مشكل بزرگي كه تاكنون سياره‌شناسان با آن مواجه بوده‌اند اين بود كه اگرچه مدل‌هاي تحول منظومه شمسي پيشنهاد مي‌كرد كه سيارات سنگي و كوچك مانند زمين بايد در نزديكي ستاره‌هاي مادر خود قرار داشته باشند، اما ما با نمونه‌هايي از غول‌هاي گازي مواجه مي‌شديم كه در فاصله نزديك از ستاره خود قرارداشتند و اين در حالي بود كه شايد به دليل ضعف ابزارهايمان سيارات سنگي را نمي‌توانستيم پيدا كنيم.
در اين شرايط جستجو و پيدا كردن زمين مانند‌ها اهميتي كليدي يافته بود؛ چرا كه نه تنها مدل‌هاي موجود را در جاي خود مستقر مي‌كرد كه باعث مي‌شد انسان يك گام ديگر به يافتن محل‌هايي مناسب حيات نزديك شود. در چنين شرايطي بود كه دو هفته پيش ديمتري ساسلوي بر صحنه كنفرانس تد جهاني كه در انگلستان برگزار شد، قرار گرفت تا سخنراني 18 دقيقه‌اي خود را آغاز كند و البته حتي فكر هم نمي‌كرد، آنچه در دقيقه هشتم سخنرانيش خواهد گفت به‌سرخط مهم‌ترين رويداد‌هاي علمي جهان تبديل شود.
او سخنان خود را با داستان پيدا كردن بقاياي استخوان‌هاي كپرنيك آغاز كرد. جايي كه با كمك روش‌هاي زيست‌شناسي و تطابق DNA‌ها بقاياي بدن دانشمند انقلابي دوران نوزايي علمي جهان، نيكلاس كپرنيك، در ميان 14 بقاياي استخواني ديگر پيدا و دوباره تدفين شد. او سخنان خود را با روياي كپرنيكي ادامه داد و درباره سيارات فراخورشيدي صحبت كرد. او در اسلايدهاي خود نشان داد كه علي‌رغم كشفياتي كه در 15 سال گذشته رخ داده است اما نمودار جرمي سيارات پيدا شده بشدت نااميد كننده است. تعداد انبوهي از سيارات پيدا شده مشتري گون‌هاي غول‌پيكر گازي هستند كه كانديداي مناسبي براي سيارات زمين مانند نيستند، سياراتي كه ممكن است ميزبان حيات باشند.
ساسلوي به اين ترتيب به دقيقه 8 سخنراني خود رسيد كه با نشان دادن اسلايدي اعلام كرد، در نخستين داده‌هايي كه از كپلر در اختيار محققان قرار گرفته است، حداقل 140 سياره زمين مانند در راه شيري كشف شده‌اند و اين يعني تغيير تمام دانسته‌هاي ما از توزيع جرمي سيارات فراخورشيدي.
او اگرچه اشاره كرد كه اينها تنها نامزدهايي از سيارات هستند اما اعلام كرد از نظر آماري اين داده‌ها براي ما معني خاصي دارند و آن معني اين است كه اينك با صداي بلند و رسا مي‌توانيم بگوييم سياراتي مانند ما در آن بيرون فراوانند و كهكشان مملو از سيارات زمين مانند است. او در ادامه با توجه به شرايط محيط بررسي شده گفت، مي‌شود تخمين زد كه حدود 100 ميليون سياره بالقوه زيست‌پذير در كهكشان ما وجود داشته باشند. او سخنان خود را با بحث در باره مفهوم حيات و آزمايش‌هايي كه در آزمايشگاه‌هاي مختلف براي درك بهتر مفهوم حيات در جريان است ادامه داد و در نهايت به اين مساله اشاره كرد كه جستجو براي سيارات فراخورشيدي يك سوي پلي است كه براي كشف راز حيات در نقاط ديگر برداشته مي‌شود و سوي ديگر اين پل بررسي‌هاي زيست شيمي است و ابراز اميدواري كرد بزودي اين دو نيمه پل در نيمه راه خود به هم برسند.
انتشار چنين خبري اگرچه براي همه علاقه‌مندان هيجان انگيز است اما همه از آن استقبال نكرده‌اند و در راس آنها NASA قرار دارد. معمولا نتايج چنين پروژه‌هايي مدت‌ها پيش از انتشار براي بررسي در اختيار دانشمندان باقي مي‌ماند و با نظارت آژانس‌هاي حامي طرح منتشر مي‌شود. در حالي‌كه انتظار مي‌رفت نخستين داده‌ها فوريه سال آينده منتشر شود، اينك ساسلوي آنها را در تد منتشر كرده است. البته بعدا ساسلوي در وبلاگ ماموريت كپلر اشاره كرد كه اشتباه برداشتي از سخنان او شده است و كلمه زمين مانند و هم ابعاد زمين به جاي هم به اشتباه به كار گرفته شده است، اما به هر حال اين درز اطلاعات و حاشيه‌هايي كه براي اين خبر به وجود آورده است، نبايد اجازه پيدا كند كه سايه‌اي روي اهميت خبر اصلي بيندازد.
اين خبر و اين رويداد بسيار مهم است اينك ما نه تنها در مركز عالم نيستيم، كه در كهكشان خود سياره‌اي بسيار معمولي به حساب مي‌آييم كه در ميان دريايي از دنياهاي مشابه خود قرار گرفته‌ايم. اگر زمين تا اين حد عادي باشد شايد اتفاق معجزه واري كه روي زمين رخ داده نيز در نقاط ديگر جهان بارها و بارها تكرار شده باشد.
اينك انسان يك گام به پيدا كردن جام مقدس ستاره‌شناسي مدرن كه همان پيدا كردن حيات در بيرون زمين است، نزديك‌تر شده است. اين اتفاق مهمي است و اولين بار است كه ما قطعا مي‌دانيم در كهكشان ما سيارات زمين مانند بسياري وجود دارند.
به اين ترتيب انسان يك بار ديگر در آستانه بازتعيين جايگاه خود در كيهان قرار گرفته است؛ باز تعريفي كه مي‌تواند ما را به درك بهتري از واقعيت‌هاي وجودي‌مان در جهان برساند.