تکیه عزاداری 200 ساله در تهران

نخستین تکیه عزاداری که همزمان با پایتخت شدن تهران در حدود 200 سال پیش برپا شد همچنان با همان سبک و سیاق گذشته عاشقان حسینی را گرد هم می آورد.ساعت حدود 9 صبح است، اینجا منطقه تاریخی پایتخت؛ عودلاجان.

رنگ و بوی محرم در اینجا کمی پررنگ تر از سایر محله های شهر به نطر می رسد، کوچه پس کوچه های باریک را که به سمت قدیمی ترین تکیه تهران، یکی پس از دیگری پشت سر می گذاریم، کوچه های نزدیک تکیه، شلوغی رفت و آمدهایش، مسیر را بیشتر مشخص می کند. صدای روضه، دیگر به گوش می رسد، آرام و سـوزناک، معلوم است که به نیکی، موسیقی و ریتم تند عزاداری های امروزی را به «هیچ» انگاشته اند.

سر کوچه می رسیم، حسینیه «سادات اخوی». مقابل در ورودی مردانه، سینی های پر از استکان های سنتی معروف به «کمر باریک» روی میز به نظم، چیده شده اند. هر روز از محرم، پذیرایی شان یا قهوه است یا چای و نان قندی.پذیرایی قهوه از زمان قاجار است که سنت آن در این سال ها با قهوه ترک، محفوظ مانده است.

درهای ورودی زنانه و مردانه جداست، ورود زن بدون چادر ممنوع.در ورودی کوچک است اما وارد که می شویم چشم ها از فشردگی جمعیت، سیاهی می رود.حیاط بزرگی که سقف آن را مانند خیمه با پارچه پوشانده اند و زمین آن را فرش کرده اند جایگاه ویژه زنان است و بالکن هم ویژه مردان.منبری قدیمی وسط حیاط به چشم می خورد که روضه خوان هم پله اول آن نشسته است منبری که می گویند بنا به اعتقاد مردم از قدیم، با گذشتن از زیر آن، حاجت ها مستجاب می شود و قنداقه چندین پادشاه ایران را نیز از زیر آن گذرانده اند.با اینکه صبح یک روز کاری مردم شروع شده است اما جمعیت است که در این تکیه، پر و خالی می شود.

برخلاف هیئت های عزاداری که سخنران یک ساعت سخنرانی می کند و بعد از آن عزاداری و روضه خوانی انجام می شود و اگر کسی دیر برسد قسمت های اول مراسم را از دست داده است در اینجا از ساعت 7 صبح تا اذان ظهر از اول تا 13 محرم هر روز به ترتیب، یک ساعت به یک ساعت، سخنرانی و روضه خوانی است و اگر کسی به سخنرانی نرسد بعد از روضه می تواند سخنرانی بعدی را گوش کند.

یکی از جذابیت های این تکیه عزاداری امام حسین (ع) در پایتخت که بیشتر حس تاریخی بودن را القا می کند تزئینات پارچه ها و پرچم هایی است که در سر تا سر دیوارها نصب شده است و سعید روشن، یکی از مردم شناسان و تهران شناسان درباره قدمت آنها به ما می گوید که بعضی از آنها بیش از 140 سال عمر دارند.از او درباره وجه تسمیه این تکیه می پرسیم که علت آن را این گونه پاسخ می دهد: فتحعلی شاه قاجار به مالک نخست این تکیه «اخوی» می گفته است و پس از آن به تکیه «سادات اخوی» معروف شده است.

او  این تکیه را از قدیمی ترین تکیه های تهران می داند که همچنان سبک عزاداری سنتی را حفظ کرده که از مصداق های آن فرم نشستن زن ها در وسط حیاط و مردها در حاشیه برای رسیدن بهتر صدا و برپایی مراسم عزاداری در روز به دلیل مشکل تأمین روشنایی در قدیم است.روشن درباره نحوه نگه داشتن چادر روی حیاط این تکیه یادآوری می کند که حدود 79 تا 80 سال یک چوب، این خیمه را نگه می داشته است که در حال حاضر چند میله فلزی، پایه این خیمه شده اند.

به سراغ متولی این حسینیه می رویم که حمید رضا سادات اخوی را معرفی می کنند. او درباره وقف این خانه قدیمی به عنوان حسینیه و تکیه می گوید: خاندان سادات اخوی همه دارایی شان را در بخش های مختلف، وقف کرده اند، این مکان هم ارث 3 برادر بوده که یکی از برادران سهم 2 برادر دیگر را می خرد و آن را وقف حسینیه می کند و حدود 150 تا 200 سال قدمت دارد.نکته قابل تأمل درباره تکیه سادات اخوی به عنوان قدیمی ترین تکیه پایتخت، این است که این تکیه در میراث فرهنگی به ثبت نرسیده است.

سجاد عسگری، دبیر کمیته خانه های تاریخی تهران در این باره به ما می گوید: ثبت این تکیه در میراث معنوی کشور را به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پیشنهاد داده ایم. بانی تکیه سادات اخوی، حاج آقا سادات اخوی، یکی از رجال و اشخاص عالی‌رتبه زمان قاجار بوده و در حال حاضر نیز این تکیه توسط نوادگان ایشان اداره می‏شود.

وی ادامه می دهد که این تکیه پس از حدود 200 سال با همان شکل و شمایل سابق برپاست، نوع و شیوه عزاداری در این تکیه خاص است و اعتقاد بر این بوده که در مراسم عزاداری نیز باید به آموزش احکام توجه شود.وی تکیه سادات اخوی را نه‌تنها برای مردم بلکه برای پادشاهان و درباریان زمان قاجار هم مهم عنوان می کند.ما اگر چه تنها ساعتی را در تکیه سادات اخوی گذراندیم و سادگی های عزاداری های قدیم را تجربه کردیم اما همه ما نباید فراموش کنیم که اگر این میراث به خوبی حفظ و پاسداری نشوند به سرنوشت تکیه هایی دچار خواهند شد که فقط از آنها نامشان در تاریخ باقی مانده است.