والنتينا تيريشكووا

پرواز به فضا از كارخانه نخ‌ريسي
پس از پرواز: والنتينا پس از بازگشت از سفر فضايي خود، به تحصيل مهندسي فضايي در دانشكده نيروي هوايي پرداخت و در سال 1969 فارغ‌التحصيل شد.
«والنتينا تيريشكووا»، نخستين زن فضانورد جهان
پس از پرواز «يوري گاگارين» (نخستين فضانورد جهان) در سال 1961 به فضا، «سرگئي كرولوف» - مهندس موشکهاي فضايي و برنامه‌ريز برنامه‌هاي فضايي شوروي - به اين فكر افتاد كه خوب است زني را هم به فضا بفرستند. يك سال بعد، «والنتينا تيريشكووا» براي پيوستن به گروه 5 ‌نفره زنان فضانورد از ميان بيش از 400 داوطلب انتخاب شد. شرايط پذيرش آنان اين بود كه چترباز باشند، زير 30 سال داشته باشند، قدشان كمتر از 170 سانتيمتر باشد، وزن كمتر از 70 كيلوگرم داشته باشند. والنتينا در آن زمان 25 ساله و داراي گواهينامه چتربازي بود. زنان همپاي مردان در آموزشها و آزمايشها شركت مي‌كردند. آموزشها و تمرينها يك ‌سال ‌و نيم به طول انجاميد و پرواز در حالت بيوزني، آزمونهاي تنهايي، آزمايش نيروي گريز از مركز، درسهاي نظري درباره موشكها و مهندسي و طراحي فضاپيماها، 120 پرش با چتر، آموزش خلباني ميگ، ... را شامل می شد. برخي معتقد بودند كه روسها فقط مي‌خواهند یک بار زني را به فضا بفرستند تا ببينند كه آيا آنها هم مي‌توانند سختي سفر فضايي را همچون مردان تحمل كنند يا نه. برخي هم فرستادن فضانورد زن به فضا را تبليغات سياسي براي حزب كمونيست مي‌دانستند. سرانجام هم خود «خروشچف» انتخاب نهايي را انجام داد و از ميان گروه 5 ‌نفره زنان والنتينا را براي سفر به فضا برگزيد. والنتينا تيريشكووا در 16 ژوئن 1963، سوار بر فضاپيماي «وستك 6»، به مدار زمين رفت و نخستين زن و نخستين فرد غير نظامي فضانورد شد. نخستين سالهاي زندگي: والنتينا تيريشكووا در 6 مارس 1937 در دهكده‌اي در «روسیه» و در خانواده‌اي كشاورز متولد شد. او كوچكترين عضو خانواده 5 ‌نفره اش بود. پدرش راننده تراكتور بود و در جنگ جهاني دوم و پيش از سه سالگي والنتينا كشته شد. مادرش بسختي 3 فرزندش را بزرگ مي‌كرد و والنتينا هم - كه از كودكي مجبور به كار در مزرعه بود - تا 10 ‌سالگي به مدرسه نرفت. آنها سرانجام مزرعه‌ را ترك كردند و به شهر آمدند و والنتينا به همراه خواهر و مادرش در كارخانه نخ‌ريسي مشغول به‌ كار شد. او تحصيلاتش را به صورت مكاتبه‌اي ادامه داد و از مدرسه فني صنعت برق فارغ‌التحصيل شد. البته، اين به‌هيچ‌وجه پايان تحصيلات او نبود. والنتينا بشدت به اصول حزب كمونيست معتقد بود و در كارخانه به شاخه جوانان اين حزب پيوست و بعدها هم تمام و كمال عضو حزب شد. او همچنين حين كار به باشگاه چتربازي پيوست و چترباز حرفه‌اي شد.
زماني كه «يوري گاگارين» به فضا رفت، والنتينا به همراه خواهر و مادرش در كارخانه مشغول به‌كار بود. همان زمان، مادرش به اين نكته اشاره كرد كه فضانورد بعدي بايد زن باشد و همين الهام‌بخش والنتينا شد.
حضور در برنامه‌هاي فضايي: در اتحاد جماهير شوروي، هر شخصي حق داشت براي شركت در برنامه‌هاي فضايي تقاضانامه پر كند. والنتينا هم داوطلب شد و - به سبب داشتن گواهينامه چتربازي و ساير شرايط - بنسبت آسان پذيرفته شد. والنتينا تنها سرنشين فضاپيماي وستك 6 بود، فرصتي كه نصيب هيچ زن ديگري نشد. رمز او در اين پرواز «چايكا» (seagull/ مرغ نوروزي) بود. او حدود 3 روز در مدار بود و 48 بار به دور زمين گشت كه بيش از مجموع حضور فضانوردان امريكايي در فضا تا آن زمان بود. با این همه، گزارشها حاكي از نارضايتي «كرولوف» از عملكرد او بود؛ زیرا مجاز نبود در طول سفر هدايت فضاپيما را از حالت خودكار خارج و آن را دستي كند و او اين كار را كرده بود. حتي «واسيلي ميشين»، معاون كرولوف، ادعا كرد كه او تا مرز بي‌ثباتي رواني پيش رفته بود. تيريشكووا در طول سفر، ضمن ثبت همه اتفاقات، تصاويري از افق تهيه كرد كه بعدها از آنها در كشف برخي لايه‌هاي جو استفاده شد. برخي روزنامه‌ها، براي پوشاندن اين واقعيت كه تيريشكووا در طول سفرش غذاي مناسب و كافي نخورده بود، ادعا كردند كه او جيره غذاييش را در سكوي پرتاب فضاپيما بين تماشاچيان تقسيم كرده است! به‌ هر حال، مسائل پشت پرده بسياري درباره سفر والنتينا تيريشكووا وجود داشته كه هنوز هم حقيقتشان روشن نشده است. پس از تيريشكووا، با اينكه برنامه‌هاي ديگري براي اعزام دوباره زنان به فضا وجود داشت، تا سالها هيچ زني از شوروي به فضا نرفت. همين موضوع شائبه تبليغاتي بودن سفر تيريشكووا را در ذهن برخي منتقدان نظام كمونيستي شوروي تقويت مي‌كرد. دومين زن فضانورد «روس سِوِتلانا ساويتسكايا» بود كه 19 سال بعد به فضا رفت. در آن زمان، فضانوردان زن ايالات متحده با «شاتل فضايي» راهي فضا شده بودند و روسها هيچ دوست نداشتند در اين مسابقه بازنده شوند؛ اما در مجموع، روسها در فرستادن زنان به فضا تعلل مي‌كردند و هيچ‌يك از چهار زن فضانورد ديگر كه همراه تيريشكووا آموزش ديده بودند هرگز به فضا سفر نكردند. پس از پرواز وستك 6، دولت اتحاد جماهير شوروي از والنتينا خواست كه براي جبران خدماتش به كشور درخواستي از دولت بكند. او نيز از دولت خواست كه محل كشته شدن پدرش را در جنگ جستجو و اعلام كنند. دولت اين كار را انجام داد و اكنون مجسمه‌اي از «ولاديمير تيريشكووا» در منطقه‌اي نزديك مرز روسيه و فنلاند نصب شده است. پس از پرواز: والنتينا پس از بازگشت از سفر فضايي خود، به تحصيل مهندسي فضايي در دانشكده نيروي هوايي پرداخت و در سال 1969 فارغ‌التحصيل شد. در همان سال، گروه فضانوردان زن نيز منحل شد. تيريشكووا در 1977 مدرك دكتريش را دريافت كرد. وي همچنين به چندين سمت سياسي منصوب شد (از 1966 تا 1974، يكي از اعضاي شوراي عالي اتحاد جماهير شوروي؛ از 1974 تا 1989 عضو هيئت‌رئيسه اين شورا؛ از 1969 تا 1991 عضو هیئت مركزي حزب كمونيست بود). او در 1977، با دستور رئيس‌جمهور وقت كشورش، از نيروي هوايي و گروه فضانوردان بازنشسته شد. والنتينا همواره عضو فعال جنبش فمينيستي شوروي بود. اين جنبش خواستار آن بود كه زنان شوروي حقوق همسان با مردان داشته باشند؛ اما او در اين جنبش به سبب اين گفته - كه مهمترين شغل زنان مادر بودن و تربيت فرزند است - بسيار مشهور شد. شنيدن اين جمله از زبان زني كه خود به يكي از مشاغل بسیار مشکل دنيا اشتغال داشت بسيار عجيب بود. زندگي خانوادگي: پس از پرواز والنتينا با وستك 6، همكارانش به شوخي عنوان مي‌كردند كه او بايد با «آندريان نيكلايِف»، تنها فضانورد مجرد آن زمان، ازدواج كند. سرانجام نيز اين ازدواج صورت گرفت، اما شايعات بسياري درباره‌اش بر سر زبانها بود ... آن دو در 1963 در مسكو ازدواج كردند و خروشچف و چند تن از رهبران دولتي و برنامه‌ريزان فضايي نیز در اين مراسم شركت داشتند. يك سال بعد، دختر آنها «النا» به دنيا آمد. او نخستين كودكي بود كه هم پدر و هم مادرش فضانورد بودند. پزشكان نگران بودند كه سفر فضايي پدر و مادر در كودك تأثيراتي گذاشته باشد و او سالم نباشد؛ اما هيچ خطري كودك را تهديد نمي‌كرد و او سالم به دنيا آمد و اكنون نيز پزشك است. با این همه، زندگي مشترك والنتينا و آندريان بيش از 19 سال دوام نياورد و آنها از هم جدا شدند، در حالي كه سالها بود كه ديگر علاقه‌اي به يكديگر نداشتند. آندريان نيكلايف در سال 2004 درگذشت. افتخارات و جوايز: والنتينا پس از سفرش «قهرمان اتحاد جماهير شوروي» لقب گرفت و عناوين و مدالها و جوايز بسياري نيز از كشورش و مجامع و كشورهاي ديگر (ازجمله انگلستان و ايتاليا و اسپانيا و سازمان ملل متحد) دريافت كرد. در مجموع، 11 عنوان افتخاري و 20 مدال و 20 نشان افتخار به وي اعطا شده است. افزون بر اين، وي شهروند افتخاري 18 شهر دنياست. دهانه‌اي روي سطح ماه به افتخار او و همچنين سيارك «سيگال 1671» به افتخار اسم رمز او در مأموريت فضاييش نامگذاري شده‌است. او پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي فعاليتهاي سياسيش را كنار گذاشت، اما هرگز محبوبيتش را از دست نداد. والنتينا تيريشكووا همچنان قهرمان روسيه و محبوبيتش در ميان مردم همپايه يوري گاگارين است.