جایگاه دانشگاه از دیدگاه امام خمینی (ره)

اهمیت دانشگاه

ایشان در بیانات متعدد خویش با عبارات گوناگون این مطلب را متذكر شده‏اند كه «دانشگاه، مبداءِ همه تحولات است». همچنین در مواردی دیگر با بكارگیری اصطلاحات «مقدرات» و «سرنوشت»، دانشگاه را منشاءِ این مقدرات و سرنوشت می‏دانند و آن را در رأس امور می‏خوانند؛ از جمله: «مقدرات این مملكت، دست این دانشگاهی‏هاست»، «از دانشگاه [است كه] باید سرنوشت یك ملت تعیین شود» و «دانشگاه كه رأس امور هست و تقدیرات یك كشوری، مقدرات یك كشوری بسته به وجود آنهاست، باید جدیّت كنند كه روی خودشان را از غرب و شرق برگردانند».

دانشگاه از دیدگاه امام خمینی(ره) آنقدر اهمیت دارد كه اگر نقش واقعی خود را نداشته باشد، همه چیز مملكت ازدست خواهد رفت. ایشان در جمله‏ای این اهمیت را گوشزد كرده‏اند: «اگر دانشگاه را ما سست بگیریم و از دست برود، همه چیزمان از دستمان رفته است». بنابراین، می‏توان نتیجه گرفت كه دانشگاه هم منشاءِ دردها و فسادهای موجود و هم منشاءِ اصلاح كشور است و بسته به اینكه دانشگاهها، استادان و دانشجویان چه جهت‏گیریهایی داشته باشند، ثمرات آن نیز مشخص خواهد شد. امام خمینی (ره) در كلامهای خود، به این دو جهت‏گیری كاملاً مجزا و مشخص، بطور صریح اشاره فرموده‏اند. درباره جهت‏گیری اوّل چنین اظهار می‏دارند: «امیدوارم احساس كرده باشید كه همه دردهای ایران از دانشگاه شروع شده است». و در خصوص جهت‏گیری دوّم می‏فرمایند: «دانشگاه یك كشوری اگر اصلاح شود، آن كشور اصلاح می‏شود». آنگاه در بیاناتی دیگر، این دو جهت‏گیری متضاد را در كنار هم قرار می‏دهند و نتیجه هر یك را گوشزد می‏كنند: «دانشگاه خوب، یك ملت را سعادتمند می‏كند و دانشگاه غیراسلامی، دانشگاه بد، یك ملت را عقب می‏زند» و در جای دیگر می‏فرمایند: «این افرادی كه از دانشگاه می‏آیند، یا مخرّب یك كشوری هستند یا سازنده آن كشور هستند» و «هر چه از خوبیها و بدیها برای یك ملتی تحقق پیدا می‏كند: وابستگی یا استقلال، در قید و بند بودن و اختناق یا آزادی، تابع تربیتهای دانشگاهی است».

پس اگر متولّیان دانشگاه افرادی خوب و صالح باشند، نسلهای حاضر و آینده درست تربیت می‏شوند و اگر افراد غیرصالح باشند، این نسلها نیز غیرصالح تربیت خواهند شد. از این جهت است كه امام می‏فرمایند: «دانشگاه است كه امور كشور را اداره می‏كند و دانشگاه است كه نسلهای آینده و حاضر را تربیت می‏كند. و اگر چنانچه دانشگاه در اختیار چپاولگرهای شرق و غرب باشد، كشور در اختیار آنهاست».